پشت لبخندهای دیپلماتیک : معمای حضور اقتصادی چین در ایران

جهان صنعت نیوز -با شدت گرفتن تنش‌های اخیر میان ایران و اسرائیل، چین به‌رغم روابط نزدیک با تهران و وابستگی قابل‌توجه به نفت ایران از ورود مستقیم به این بحران خودداری کرده و بر راه‌حل دیپلماتیک تأکید دارد. با وجود امضای توافق‌نامه بلندمدت همکاری در سال ۲۰۲۱، سرمایه‌گذاری چین در ایران نسبت به کشورهای همسایه بسیار کمتر بوده و اغلب پروژه‌های بزرگ آن به‌دلیل فشار تحریم‌ها یا مشکلات مالی متوقف شده‌اند. در حالی‌که ایران تأمین‌کننده حدود ۱۳.۶ درصد از واردات نفت خام چین است، پکن همچنان با احتیاط به ایران نگاه می‌کند و ترجیح می‌دهد روابط اقتصادی گسترده‌تری با کشورهای دارای ثبات بیشتر در منطقه، همچون عربستان و امارات، داشته باشد.

موضع‌گیری محتاطانه پکن در برابر تنش‌های ایران و اسرائیل

چین، به‌عنوان یکی از نزدیک‌ترین متحدان ایران و بزرگ‌ترین خریدار نفت این کشور، در جریان تنش‌های اخیر میان تهران و تل‌آویو، از ورود مستقیم خودداری کرده و خواستار راه‌حلی دیپلماتیک شده است.

پکن مدت‌هاست از تهران، که تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار دارد، حمایت می‌کند و این حمایت را بخشی از راهبرد خود برای گسترش نفوذ اقتصادی و ژئوپولیتیکی در خاورمیانه می‌داند. در سال ۲۰۲۱، دو کشور توافق‌نامه‌ای ۲۵ ساله برای همکاری بلندمدت امضا کردند، اما جزئیات کامل آن هرگز منتشر نشد و کارشناسان معتقدند اجرای این توافق‌نامه بسیار ضعیف بوده است.

سرمایه‌گذاری‌های محدود چین در ایران نسبت به سایر کشورهای منطقه

با وجود اتحاد سیاسی، میزان سرمایه‌گذاری چین در ایران نسبت به کشورهای دیگر منطقه بسیار ناچیز است. به گفته بیل فیگروآ، کارشناس روابط چین و خاورمیانه از دانشگاه گرونینگن هلند، «شرکت‌های دولتی چین عمدتاً از ترس نقض تحریم‌های آمریکا، از ورود به بازار ایران خودداری کرده‌اند.»

بر اساس برآورد مؤسسه امریکن اینترپرایز، مجموع سرمایه‌گذاری‌های چین در ایران از سال ۲۰۰۷ تاکنون کمی کمتر از ۵ میلیارد دلار بوده است. طبق داده‌های وزارت بازرگانی چین، سرمایه‌گذاری مستقیم چین در ایران تا پایان سال ۲۰۲۳ حدود ۳.۹ میلیارد دلار بوده است.

در مقابل، چین از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ بیش از ۸.۱ میلیارد دلار در امارات متحده عربی و از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۴ حدود ۱۵ میلیارد دلار در عربستان سعودی سرمایه‌گذاری کرده است.

نقش ایران در تأمین انرژی چین

چین ماهانه حدود ۴۳ میلیون بشکه نفت از ایران وارد می‌کند؛ رقمی که حدود ۹۰ درصد از صادرات نفت ایران و ۱۳.۶ درصد از واردات نفت خام چین را تشکیل می‌دهد. طبق داده‌های شرکت ورتکسا، حدود ۶۵ درصد از نفت خام و میعاناتی که از تنگه هرمز عبور می‌کنند، به مقصد چین می‌روند.

در سال ۲۰۱۶، شرکت ملی نفت چین (CNPC) با شرکت توتال فرانسه و شرکت ملی نفت ایران قراردادی به ارزش ۴.۸ میلیارد دلار برای توسعه میدان گازی پارس جنوبی امضا کرد. سهم ۳۰ درصدی CNPC معادل حدود ۶۰۰ میلیون دلار بود، اما این شرکت در سال ۲۰۱۹ به دلیل فشارهای آمریکا از پروژه خارج شد.

این شرکت در سال ۲۰۰۹ قراردادی برای توسعه میدان نفتی آزادگان شمالی امضا کرد که فاز نخست آن ۲ میلیارد دلار ارزش داشت. نخستین محموله نفتی به حجم ۲ میلیون بشکه در سال ۲۰۱۶ به چین صادر شد.

شرکت سینوپک، بزرگ‌ترین پالایشگر چین، در سال ۲۰۰۷ قراردادی ۲ میلیارد دلاری برای توسعه میدان نفتی یادآوران امضا کرد و در سال ۲۰۱۷ قراردادی دیگر به ارزش ۲.۱ میلیارد دلار برای نوسازی پالایشگاه آبادان امضا کرد که همچنان در دست ساخت است.

در سال ۲۰۲۴، شرکت LDK Solar چین با گروه سرمایه‌گذاری غدیر ایران برای ساخت یک نیروگاه خورشیدی بزرگ‌مقیاس توافق‌نامه‌ای به ارزش حدود ۱ میلیارد یورو (۱.۱۶ میلیارد دلار) امضا کرد که انتظار می‌رود سالانه ۲ میلیارد کیلووات‌ساعت برق تولید کند.

پروژه‌های ریلی

در سال ۲۰۱۸، شرکت صنایع ماشین‌سازی ملی چین قراردادی به ارزش ۵.۳ میلیارد یوان (۷۳۸ میلیون دلار) برای توسعه و نوسازی مسیر ریلی تهران به همدان و سنندج امضا کرد تا زیرساخت‌های حمل‌ونقل غرب ایران تقویت شود.

در همان سال، یکی از زیرمجموعه‌های شرکت راه‌آهن چین قراردادی به ارزش ۳.۵ میلیارد یوان برای ساخت مسیر ریلی ۲۶۳ کیلومتری کرمانشاه به خسروی با مدت ساخت ۴۸ ماه امضا کرد.

شرکت نورینکو اینترنشنال نیز در سال ۲۰۱۸ برای ساخت نخستین خط تراموا در شهر قزوین قراردادی به ارزش حدود ۱۵۰ میلیون دلار امضا کرد.

در سال ۲۰۱۷، بانک اگزیم چین و یک بانک دولتی ایران قراردادی ۱.۵ میلیارد دلاری برای برقی‌سازی و نوسازی مسیر ۹۲۶ کیلومتری تهران به مشهد امضا کردند. این پروژه بخشی از ابتکار «کمربند و جاده» چین بود، اما به دلیل مسائل مالی متوقف شده است.

سرمایه‌گذاری در بخش فلزات

در سال ۲۰۱۷، شرکت متالورژیکال چین (MCC) حدود ۳۵۰ میلیون دلار در کارخانه فولاد سپیددشت سرمایه‌گذاری کرد و همچنین قرارداد طراحی یک پروژه گندله‌سازی را به دست آورد. با این حال، رسانه‌های داخلی گزارش دادند که این پروژه‌ها به دلیل مشکلات تأمین مالی با تأخیر مواجه شده‌اند.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانسیاسی