سلاح مخفی چین در برابر آمریکا
چین با استفاده از تحریم عناصر نادر خاکی، غرب را غافلگیر کرد؛ ابزار اقتصادی‌ای که به‌رغم سابقه نه‌چندان موفق، این‌بار با هدف‌گیری دقیق صنعت خودروسازی، به عقب‌نشینی آمریکا و نگرانی جهانی انجامید.
جهان صنعت نیوز – کمی پس از آن‌که پکن محدودیت‌های جدیدی برای صادرات عناصر نادر خاکی و آهن‌رباهای تخصصی حاصل از آن‌ها اعلام کرد، صنعت خودروسازی جهان نسبت به کمبود احتمالی این مواد هشدار داد؛ کمبودهایی که می‌توانست به تعطیلی کارخانه‌ها منجر شود. استفاده ماهرانه چین از تحریم‌های مربوط به عناصر نادر در بهار امسال، احتمالاً عامل اصلی در عقب‌نشینی واشنگتن از افزایش تعرفه‌ها علیه این کشور بود. این موضوع آغازگر عصری جدید در سیاست‌گذاری اقتصادی چین است؛ شواهدی از سیاست تحریمی که می‌تواند نه‌فقط همسایگان کوچک، بلکه بزرگ‌ترین اقتصاد جهان را نیز تحت فشار قرار دهد.
سابقه نه‌چندان درخشان تحریم‌های اقتصادی چین
چین در سال‌های اخیر به‌طور گسترده از تحریم‌های اقتصادی استفاده کرده است، اما بسیاری از این اقدامات، خام و تنها تا حدی مؤثر بوده‌اند. این اقدامات تنبیهی اغلب پنهان و حتی به‌طور رسمی انکار می‌شدند. مثلاً گفته می‌شد گروه‌های گردشگری چینی دیگر علاقه‌ای به سفر به فیلیپین ندارند؛ یا اینکه آناناس‌های تایوانی نتوانستند استانداردهای بهداشتی را رعایت کنند و مصرف‌کنندگان چینی صرفاً تمایلی به خرید محصولات کره‌ای ندارند.
تحریم‌هایی که با حمایت دولت و به شکل تحریم‌های مردمی اعمال می‌شدند، اگرچه باعث ضررهای اقتصادی برای شرکای تجاری چین شدند، اما در رسیدن به اهداف سیاسی موفقیت چندانی نداشتند. این تحریم‌ها توانستند برخی کشورها را از میزبانی دالایی لاما یا به چالش کشیدن خط نه‌خطی پکن در دریای جنوبی چین بازدارند. با این حال، زمانی که پای منافع حیاتی کشورها در میان بوده، تأثیرگذاری آن‌ها کاهش یافته است.
به‌عنوان نمونه، استرالیا زمانی که چین به دلیل اختلافات سیاسی خرید شراب از این کشور را قطع کرد، عقب‌نشینی نکرد. کره جنوبی نیز سامانه دفاع موشکی‌ای را که در سال ۲۰۱۶ نصب کرده بود، علی‌رغم اعمال تحریم‌ها و خواست چین برای حذف آن، برچید. تحریم‌های قبلی چین علیه آمریکا از جمله قرار دادن شرکت‌های دفاعی در فهرست سیاه و اعمال مجوز برای صادرات برخی مواد معدنی بیشتر جنبه نمادین سیاسی داشتند تا اثر واقعی اقتصادی.
تحریم‌های جدید: تغییر در ابزارها، تغییر در نتایج
اما محدودیت‌های تازه در صادرات عناصر نادر و آهن‌رباهای مرتبط، تفاوتی جدی دارند. در عرض تنها چند هفته، این تحریم‌ها صنعت خودروسازی که در اغلب اقتصادهای پیشرفته بزرگ‌ترین بخش تولیدی است را با خطر تعطیلی مواجه کرد. همچنین، این اقدام باعث عقب‌نشینی رئیس‌جمهور آمریکا از پروژه اصلی‌اش یعنی جنگ تجاری شد.
کاخ سفید تصور می‌کرد که برتری در مسیر تشدید فشارها را به دست آورده است. نظریه آن‌ها این بود که تعرفه‌های بالا چنان پرهزینه خواهند بود که پکن ناچار به مذاکره خواهد شد. اما در واقع، رهبران چین توانستند هزینه‌های سیاسی ناشی از تعرفه‌ها را تحمل کنند، در حالی که واشنگتن نمی‌توانست پیامدهای از دست رفتن مواد اولیه عناصر نادر و تأثیر آن بر خودروسازان را نادیده بگیرد.
چرا این تحریم‌ها مؤثرتر بودند؟
دلیل اصلی موفقیت این تحریم‌ها تا حدی در بهبود ابزارهای چین نهفته است؛ چین در حال ایجاد یک نظام حقوقی برای کنترل صادرات استراتژیک و درک بهتر از نقاط ضعف تجاری شرکای خود بوده است. چین حتی این سیاست را به خارج از مرزهای خود نیز گسترش داده و از شرکت‌های خارجی خواسته است که از استفاده از مواد معدنی چینی در محصولات دفاعی آمریکا خودداری کنند. پکن روی این حساب باز کرده بود که دیگر شرکای تجاری بزرگ، به‌جای سرزنش چین برای محدودیت صادرات عناصر نادر، واشنگتن را برای کاهش تعرفه‌ها تحت فشار قرار دهند.
در واقع، از ماه آوریل به این سو، صادرات چین در زمینه عناصر نادر و آهن‌رباها نه‌تنها به آمریکا، بلکه به کشورهای بزرگ تجاری دیگر نظیر ژاپن و کره جنوبی نیز کاهش یافته است. خودروسازان هندی در مواجهه با کمبود مواد اولیه، تولید خود را کاهش داده‌اند. رئیس کمیسیون اروپا، یک آهن‌ربای نادر را به نشست گروه ۷ در ماه ژوئن آورد تا بر لزوم افزایش تولید این مواد خارج از چین تأکید کند. اتحادیه اروپا نیز اکنون صادرات عناصر نادر را در دیپلماسی خود با چین در اولویت قرار داده است.
محدودیت‌های چین در برابر بی برنامگی غرب
این تأثیر جهانی نشان می‌دهد که توانایی چین برای هدف‌گذاری دقیق در تحریم عناصر نادر هنوز محدود است. محدود کردن فروش مجدد کالاهایی چون اکسیدهای عناصر نادر، بسیار دشوارتر از کالاهایی مانند موتور جت یا تجهیزات ساخت تراشه است. اگر چین بخواهد فقط جلوی رسیدن این مواد به آمریکا را بگیرد، ممکن است با مشکل مواجه شود؛ چرا که شرکت‌های دیگر کشورها می‌توانند به‌طور پنهانی آن‌ها را به مشتریان آمریکایی بفروشند.
با این حال، آنچه در استفاده چین از سلاح عناصر نادر بیش از همه چشمگیر است، آمادگی اندک دولت‌ها و شرکت‌های غربی است. حتی کسانی که نمی‌توانند نام یک عنصر نادر را بگویند، می‌دانند که چین در تولید این مواد تسلط دارد. با این وجود، طی ۱۵ سالی که از قطع صادرات چین به ژاپن در سال ۲۰۱۱ می‌گذرد، غرب نتوانسته تأمین‌کنندگان جدیدی بیابد.
برخی اقدامات محدود انجام شده‌اند. کره جنوبی ذخایر استراتژیک خود را افزایش داده و ژاپن در معادن استرالیا سرمایه‌گذاری کرده است. با این حال، اغلب دولت‌های غربی استراتژی‌هایی برای مواد معدنی حیاتی تدوین کرده‌اند، اما آن‌ها را تأمین مالی نکرده‌اند. تولیدکنندگان از تاب‌آوری صحبت می‌کنند، در حالی که برخی تنها برای یک هفته آهن‌ربای عناصر نادر در انبار خود دارند. این سلاحی بوده که آن‌ها سال‌ها با آن روبه‌رو بوده‌اند. آن‌ها نباید از شلیک نهایی پکن غافلگیر می‌شدند.
منبع:فایننشال تایمز
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانلینک کوتاه :