صنعت فولاد در تیررس مکانیزم ماشه نیست

فاطمه محمودی‌فر- جهان صنعت نیوز: در آستانه تصمیم احتمالی اتحادیه اروپا برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه، نگرانی‌هایی درباره تبعات این اقدام بر وضعیت سیاسی، امنیتی و اقتصادی ایران در حال شکل‌گیری است. این نگرانی‌ها به‌خصوص در بخش‌هایی مانند صنعت فولاد مطرح شده که همواره نقش مهمی در صادرات و ارزآوری کشور ایفا کرده است. در همین راستا، برای بررسی دقیق‌تر تأثیرات احتمالی بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، تحریم‌های اروپایی و همچنین تنش‌های منطقه‌ای بر زنجیره تأمین، صادرات و رقابت‌پذیری صنعت فولاد ایران، گفت‌وگویی داشتیم با احمد دنیانور، کارآفرین و عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، که در ادامه می‌خوانید.

افزایش احتمال فعال شدن مکانیزم ماشه ممکن است چه تبعاتی برای صنعت فولاد ایران داشته باشد؟

مکانیزم ماشه یا همان اسنپ‌بک در واقع یک ضمانت اجرایی بود که در متن برجام پیش‌بینی شد. به این معنا که اگر یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نکند، طرف دیگر می‌تواند به شرایط پیش از برجام بازگردد. زمانی که آمریکا از برجام خارج شد، دیگر امکان استفاده از مکانیزم ماشه را نداشت. در سال ۲۰۱۸ نیز تلاش‌هایی در این زمینه کرد، اما چون از توافق خارج شده بود و این حق صرفاً در قالب برجام برای طرفین تعریف شده بود، عملاً موفق به فعال‌سازی آن نشد. در مقابل، این ایران بود که بلافاصله اقدامات خود را از سر گرفت؛ تجهیزات خود را به حالت قبل بازگرداند و غنی‌سازی را مجدداً آغاز کرد، که حتی تا سطح ۶۰ درصد نیز پیش رفتیم.

بنابراین، در واقع ایران نخستین کشوری بود که از مکانیزم ماشه استفاده کرد. حالا، طبق توافق، اتحادیه اروپا تا ۲۵ مهر ماه فرصت دارد که از این مکانیزم استفاده کند. در صورتی که از این فرصت استفاده نکند، این حق نیز برای کشورهای اروپایی از بین خواهد رفت.

اگر مکانیزم ماشه فعال شود، قطعنامه ۲۲۱۹ شورای امنیت ملغی خواهد شد و شش قطعنامه قبلی سازمان ملل درباره ایران مجدداً اجرایی می‌شود؛ قطعنامه‌هایی که پیش‌تر با اجرای برجام لغو شده بودند. این بازگشت به قطعنامه‌های سابق به معنای آغاز مجدد تحریم‌هاست. البته منظور تحریم‌های اقتصادی نیست، بلکه بیشتر تحریم‌های نظامی، سیاسی و امنیتی مطرح است. از سوی دیگر، تحریم‌های اتحادیه اروپا نیز بازمی‌گردند، اما آن‌ها هم تأثیر عمیقی بر اقتصاد ایران ندارند. تحریم‌های مؤثر، تحریم‌های ایالات متحده هستند که همین حالا نیز بر ما اعمال می‌شوند. بنابراین فعال شدن مکانیزم ماشه اثر اقتصادی چشم‌گیری نخواهد داشت، جز تأثیر روانی که ممکن است منجر به افزایش نرخ دلار شود.

با این حال، از نظر امنیتی موضوع بسیار حائز اهمیت است. چراکه با فعال شدن آن شش قطعنامه، ایران مجدداً ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قرار می‌گیرد. این فصل به کشورهایی اشاره دارد که تهدیدی برای صلح و امنیت جهانی محسوب می‌شوند و به دیگر کشورها اجازه می‌دهد تحت نظارت یک کمیته سه‌نفره، حتی بدون نیاز به تصویب شورای امنیت، دست به اقدام نظامی بزنند. در حال حاضر، تنها ایران و لیبی مشمول فصل هفت منشور هستیم؛ عراق در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد. به همین دلیل، در مجموع، می‌توان گفت فعال شدن مکانیزم ماشه بیشتر آثار سیاسی و امنیتی دارد تا اقتصادی.

با توجه به تنش‌های منطقه‌ای، آیا ممکن است امنیت زنجیره تأمین مواد اولیه صنعت فولاد در ایران تحت تأثیر قرار گیرد؟

خیر، زنجیره تأمین مواد اولیه صنعت فولاد ایران عمدتاً داخلی و بومی است و به همین دلیل، تنش‌های منطقه‌ای تأثیر جدی بر آن نخواهد داشت. البته هرگونه جنگ یا تنش منطقه‌ای می‌تواند به طور عمومی بر فضای اقتصادی و مبادلات تجاری کشور اثر بگذارد، اما این اثر در حوزه فولاد عمیق نخواهد بود.

با توجه به تحولات اخیر، آیا جایگاه فولاد ایران در بازار کشورهای منطقه مانند عراق، سوریه، افغانستان یا آسیای میانه دستخوش تغییر شده است؟

نه، تغییر خاصی در این زمینه رخ نداده است. صادرات فولاد ایران تنها در همان ۱۲ روز نخست پس از وقوع تحولات اخیر، اندکی تحت تأثیر قرار گرفت، اما پس از آن روند عادی خود را از سر گرفت و فعالیت‌های صادراتی همچنان ادامه دارد.

آیا رقابت با کشورهای دیگر مانند ترکیه، هند و روسیه برای ایران سخت‌تر شده است؟

خیر، این رقابت همواره وجود داشته و شرایط اخیر تأثیر خاصی بر آن نگذاشته است. دست‌کم در مقطع فعلی، تغییر محسوسی در موقعیت رقابتی صنعت فولاد ایران در برابر این کشورها مشاهده نمی‌شود.

اخبار برگزیدهصنعت و معدن