پول هست، اما روی کاغذ؛ سودهای بانکی در بهار ۱۴۰۴ چگونه ساخته شدند؟
سودهای چشمگیر بانک‌ها در بهار ۱۴۰۴ عمدتاً از محل اوراق بدهی، تسعیر ارز و فروش دارایی‌ها بوده و نه از فعالیت‌های بانکی واقعی؛ وضعیتی که اقتصاددانان آن را نگران‌کننده و غیرپایدار می‌دانند.
جهان صنعت نیوز، صورت‌های مالی سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ بانک‌های بورسی، در نگاه اول بسیار امیدوارکننده‌اند؛ رشد سه‌برابری سود خالص، کاهش زیان انباشته و جهش درآمدهای عملیاتی. اما نگاهی دقیق‌تر به اجزای این سودها، واقعیتی متفاوت را آشکار می‌کند: بانک‌ها نه از محل وام‌دهی یا فعالیت واقعی اقتصادی، بلکه با ابزارهای حسابداری، تسعیر ارز و فروش دارایی‌ها به این ارقام دست یافته‌اند.
در شرایطی که ناترازی منابع و نرخ سود بالا بانک‌ها را تهدید می‌کند، بسیاری از بانک‌های بزرگ بخش عمده درآمد خود را از محل نگهداری اوراق بدهی دولتی کسب کرده‌اند؛ اوراقی که با نرخ‌هایی تا ۲۷ درصد، سود تضمینی و بی‌ریسک به بانک‌ها می‌دهند. در این میان، سهم تسهیلات‌دهی واقعی کاهش یافته و عملاً نقش توسعه‌ای نظام بانکی به حاشیه رفته است.
بخشی دیگر از سود بانک‌ها از محل افزایش نرخ تسعیر ارز به‌دست آمده است. با افزایش نرخ ارز از ۳۷ هزار به ۴۵ هزار تومان، دارایی‌های ارزی بانک‌ها روی کاغذ رشد کرده و سود شناسایی شده است؛ درحالی‌که هیچ تبادل واقعی ارزی رخ نداده است. این نوع سودها نه قابل نقد شدن‌اند و نه پایدار، و در صورت کاهش نرخ ارز یا مداخله دولت، به‌سرعت تبخیر می‌شوند.
برخی بانک‌ها با فروش املاک یا شرکت‌های زیرمجموعه، سودهای یک‌بار مصرفی را در صورت‌های مالی ثبت کرده‌اند. این فروش‌ها هرچند در ظاهر سودآور هستند، اما تکرارپذیر نبوده و گاه با تخفیف و زیر قیمت واقعی انجام شده‌اند. به گفته کارشناسان، استفاده ابزاری از این روش برای زیباسازی ترازنامه در کوتاه‌مدت ممکن است، اما ریشه‌ای در اصلاح ساختار ندارد.
در بسیاری از این گزارش‌ها، مطالبات معوق یا اصلاً افشا نشده‌اند یا ذخیره‌گیری کافی برای آن‌ها انجام نشده است. نسبت کفایت سرمایه برخی بانک‌ها زیر ۴ درصد است، بدهی آن‌ها به بانک مرکزی بالا بوده و تمرکز منابع روی سپرده‌های کوتاه‌مدت، ناترازی جدی را رقم زده است.
کارشناسان چه می‌گویند؟
صادق محبی، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با فارس تأکید کرد که بسیاری از سودهای گزارش‌شده نه واقعی، بلکه حاصل آرایش ترازنامه و تورم‌اند. او خواستار تفکیک شفاف سود عملیاتی از غیرعملیاتی و افشای کامل مطالبات مشکوک‌الوصول شد و از بانک مرکزی خواست تا با ابزارهای نظارتی قوی‌تر، جلوی حساب‌سازی را بگیرد.
نظام بانکی باید موتور محرک اقتصاد باشد، اما وقتی سود بانک‌ها از محل تسعیر ارز، اوراق یا فروش اموال راکد حاصل شود، نمی‌توان آن را سالم دانست. این وضعیت باعث انحراف منابع از تولید، اختلال در سیاست‌گذاری‌های پولی و شکل‌گیری انتظارات غلط در بازار سرمایه می‌شود.
بانک و بیمهلینک کوتاه :