کود گران، نفت ارزان؛ پارادوکس قیمت‌ها در بازار کشاورزی
با وجود کاهش قیمت محصولات کشاورزی در سال ۲۰۲۵، بازار جهانی با ریسک‌های اقلیمی، ژئوپلیتیکی و سیاست‌های مبهم انرژی همچنان در فضایی پر از ابهام حرکت می‌کند.
جهان صنعت نیوز، قیمت کالاهای کشاورزی در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۵ نیز روند کاهشی خود را ادامه داد. شاخص قیمت محصولات کشاورزی بانک جهانی از ابتدای سال تاکنون نزدیک به ۷ درصد افت کرده است. در میان زیرمجموعه‌های این شاخص، قیمت مواد غذایی و مواد اولیه به‌ترتیب ۷ و یک درصد کاهش یافت، در حالی که قیمت نوشیدنی‌ها با افتی ۱۳ درصدی همراه بود. اگرچه این پیش‌بینی با ریسک‌های قابل‌توجهی روبه‌روست اما انتظار می‌رود این شاخص در سال‌های ۲۰۲۵ و ۲۰۲۶ نیز کاهش یابد.
در کوتاه‌مدت، عواملی مانند شرایط اقتصاد کلان، هزینه‌ی نهاده‌ها، اختلال در تجارت، تنش‌های ژئوپلیتیکی و پدیده‌های شدید آب‌وهوایی به‌ویژه موج‌های گرما می‌توانند بر روند قیمت‌ها تأثیر بگذارند. در بلندمدت نیز عواملی مانند تغییر الگوهای اقلیمی و افزایش استفاده از محصولات غذایی در تولید سوخت زیستی ممکن است ساختار بازارهای جهانی کشاورزی را دگرگون کند.
کاهش رشد اقتصاد جهانی
انتظار می‌رود رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۲۵ کند شود؛ علتی که به‌ویژه ناشی از افزایش موانع تجاری و تداوم بی‌ثباتی‌های سیاست‌گذاری است. رشد اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه که نقش کلیدی در تولید و مصرف کالاهای کشاورزی ایفا می‌کنند در سال‌های ۲۰۲۵ و ۲۰۲۶ به‌طور میانگین ۳.۸ درصد برآورد شده است. این رقم نسبت به پیش‌بینی ژانویه ۲۰۲۵ به ترتیب ۰.۳ و ۰.۲ واحد درصد کاهش داشته است. کاهش فعالیت اقتصادی معمولاً به افت تقاضا برای کالاها و کاهش قیمت‌ها منجر می‌شود. به‌ویژه در مورد مواد اولیه و روغن‌های خوراکی که کشش درآمدی بالاتری نسبت به غلات دارند.علاوه بر این، متغیرهای اقتصاد کلان مانند نوسانات نرخ بهره و نرخ دلار آمریکا همچنان بر قیمت کالاها تأثیرگذار خواهند بود.
به‌طور کلی، تضعیف دلار به افزایش قیمت کالاها کمک می‌کند، در حالی‌که نرخ بهره بالا، هزینه سرمایه و تولید را افزایش می‌دهد.
هزینه نهاده‌ها همچنان عامل مهم ریسک هستند
پیش‌بینی می‌شود قیمت انرژی در سال ۲۰۲۵ حدود ۱۷ درصد و در سال ۲۰۲۶ حدود ۶ درصد کاهش یابد. با این حال، انتظار می‌رود قیمت کود شیمیایی در سال ۲۰۲۵ بیش از ۷ درصد افزایش یافته و سپس در سال ۲۰۲۶ تثبیت شود. تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه ممکن است دوباره باعث نوسان در بازار انرژی شود. جهش در قیمت نفت خام می‌تواند تقاضا برای مواد اولیه وابسته به انرژی، مانند ذرت، روغن پالم، روغن سویا و شکر را افزایش دهد و به تبع آن، قیمت آن‌ها نیز افزایش یابد.
به‌همین ترتیب، افزایش شدید و غیرمنتظره قیمت گاز طبیعی که یکی از مواد اولیه اصلی در تولید کود است، می‌تواند قیمت کود را بالا ببرد، هزینه‌های تولید کشاورزان را افزایش دهد و به‌طور گسترده بر قیمت مواد غذایی در جهان تأثیر بگذارد.
تنش‌های ژئوپلیتیکی و اختلال در تجارت، عامل نوسان قیمت‌ها
ریسک‌های ژئوپلیتیکی به بالاترین سطح خود از سال ۲۰۲۲ تاکنون رسیده و همزمان، بی‌ثباتی سیاست‌های تجاری نیز در بالاترین حد تاریخی خود قرار دارد. تشدید درگیری‌ها در خاورمیانه و احتمال بسته شدن تنگه هرمز که حدود ۴۰ درصد از صادرات جهانی کود اوره و ۲۰ درصد از تجارت گاز طبیعی مایع را در بر می‌گیرد، می‌تواند فشار افزایشی زیادی بر قیمت کود و مواد غذایی وارد کند.
تهاجم روسیه به اوکراین نیز همچنان مانعی برای جریان تجارت کالاهای کشاورزی از منطقه دریای سیاه، یکی از قطب‌های اصلی صادرات جهانی، محسوب می‌شود. افزایش موانع تجاری مانند تعرفه‌ها بر محصولات کشاورزی می‌تواند باعث تغییر قیمت‌ها میان بازارها شده و تجارت را به سمت مسیرهای جایگزین سوق دهد. در حالی‌که مذاکرات تجاری دوجانبه همچنان ادامه دارد، بی‌اطمینانی نسبت به آینده سیاست‌های تجاری، یکی از ریسک‌های کلیدی برای بازارهای کالا به‌شمار می‌رود.
پدیده‌های شدید آب‌وهوایی آینده کوتاه‌مدت محصولات را تهدید می‌کنند
این پدیده‌ها با شدت، تداوم و فراوانی بیشتری رخ می‌دهند. در ایالات متحده، میانگین تعداد موج‌های گرمایی سالانه از دو مورد در دهه‌ی ۱۹۶۰ به بیش از شش مورد در دهه‌ی ۲۰۲۰ افزایش یافته است. مدت‌زمان این موج‌ها نیز بیشتر شده و فصل وقوع آن‌ها از ۲۴ روز به ۷۰ روز افزایش یافته است. این الگو، بازتابی از روندی جهانی است.
اگر موج‌های گرما در دوره‌های حساس رشد محصول، به‌ویژه در کشورهای صادرکننده‌ی بزرگ رخ دهند، می‌توانند موجب جهش ناگهانی قیمت کالاهای کشاورزی شوند.
فراتر از موج‌های گرما، تغییرات گسترده‌تر در شرایط آب‌وهوایی ممکن است تأثیرات عمیقی بر بازار کالاهای کشاورزی داشته باشد. قیمت چند محصول دائمی مانند کاکائو، قهوه عربیکا و روبوستا در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۲۳، به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده‌اند. این محصولات به‌دلیل تمرکز جغرافیایی تولید، دوره‌ی سرمایه‌گذاری طولانی و نبود جایگزین، بسیار آسیب‌پذیرند. برخلاف محصولات فصلی، درختان چندساله فقط می‌توانند یک نوع محصول تولید کنند. نوسانات شدید قیمت در این محصولات ممکن است نشانه‌ای از ناپایداری گسترده‌تر در سایر بازارهای کشاورزی باشد.
انحراف محصولات غذایی مانند ذرت، دانه‌های روغنی و شکر به‌سوی تولید سوخت زیستی می‌تواند به‌ویژه در بلندمدت باعث افزایش قیمت‌ها شود. اگرچه سوخت‌های زیستی سهم کوچکی از مصرف انرژی مایع جهان را تشکیل می‌دهند، اما بخش قابل‌توجهی از زمین‌های کشاورزی را اشغال می‌کنند.
در ماه‌های اخیر، افزایش قیمت روغن پالم و دانه‌های روغنی در کنار کاهش قیمت نفت خام، باعث شده کشورهایی مانند برزیل و اندونزی اجرای طرح‌های افزایش درصد اختلاط سوخت زیستی را به تعویق بیندازند یا متوقف کنند. این وضعیت باعث بروز عدم قطعیت درباره سیاست‌های سوخت زیستی شده و در عین حال به تثبیت اخیر تولید آن‌ها کمک کرده است. اگر اجرای این طرح‌ها از سر گرفته شود، ممکن است باعث افزایش قیمت مواد اولیه آن‌ها شود. همچنین، سیاست‌های ایالات متحده در خصوص برنامه‌های فعلی سوخت زیستی نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد که می‌تواند بر قیمت خوراک مورد استفاده در این صنعت تأثیرگذار باشد.
حرکت در فضایی پر از ابهام
با وجود کاهش قیمت محصولات کشاورزی، همچنان ابهام‌های زیادی باقی مانده است. پیش‌بینی می‌شود قیمت‌ها در سال ۲۰۲۵ کاهش یافته و در سال ۲۰۲۶ تثبیت شود، اما چشم‌انداز بازار همچنان نامطمئن و پرچالش است. این بخش از اقتصاد همچنان با ریسک‌هایی مانند پدیده‌های شدید آب‌وهوایی، نوسانات هزینه‌ی نهاده‌ها، اختلال در تجارت، تغییرات اقلیمی و سیاست‌های متغیر سوخت زیستی مواجه است.
در چنین شرایط پیچیده‌ای، ضروری است که سیاست‌گذاران، فعالان صنعت و نهادهای جهانی، تمرکز خود را بر تدوین راهبردهایی معطوف به تاب‌آوری، ثبات بازار و پایداری بلندمدت در بخش کشاورزی قرار دهند.
اخبار برگزیدهکشاورزیلینک کوتاه :