بریکس می‌تواند دلار را کنار بزند؟
تهدید تعرفه‌ای ترامپ علیه بریکس، قدرت‌نمایی تازه‌ای از سوی واشنگتن است که آینده نظم چندقطبی جهانی را با چالش روبه‌رو کرده و بریکس را بر سر دوراهی بقا و بازتعریف نقش خود قرار داده است.
جهان صنعت نیوز – در حالی که رهبران بریکس هفته گذشته در برزیل گرد هم آمدند، نشانه‌ها چندان امیدوارکننده نیست. دونالد ترامپ، مستقیماً این گروه ۱۰ کشوری را هدف قرار داده و تهدید کرده که در صورت تلاش آن‌ها برای کنار زدن دلار از موقعیت برتر جهانی، تعرفه ۱۰۰ درصدی بر اعضای بریکس اعمال خواهد کرد. در همین حال، واشنگتن جنگ تجاری و تعرفه‌ای خود را در سراسر جهان از جمله تقریباً با همه‌ی اعضای بریکس شدت بخشیده است. یکی از اعضای بریکس، یعنی ایران، اخیراً با حمله نظامی شدید ایالات متحده مواجه شده است. آیا بریکس می‌تواند از این تهاجم جان سالم به‌در ببرد و چگونه می‌تواند جایگاه خود را در نظم جهانی جدید حفظ کند؟
بریکس یک سازمان بین‌المللی رسمی نیست، بلکه ائتلافی نسبتاً غیررسمی از کشورهایی است که آن‌ها را نمایندگان «شرق جهانی» (روسیه و چین) و گروهی از کشورهای جنوب جهانی می‌نامند. این ائتلاف، که اولین نشست رهبرانش در سال ۲۰۰۹ با عنوان BRIC (برزیل، روسیه، هند و چین) برگزار شد، با افزودن آفریقای جنوبی به بریکس تبدیل شد. پس از سال ۲۰۲۳، پنج عضو جدید شامل مصر، اتیوپی، اندونزی، ایران و امارات متحده عربی به آن اضافه شدند و یک سطح پایین‌تر از کشورهای شریک نیز معرفی شده است.
بریکس بی‌تردید به یکی از داستان‌های موفق رشد تبدیل شده است. با ترکیب جاه‌طلبی بالا، انعطاف‌پذیری و کارایی، این گروه هنوز می‌تواند به یکی از شکل‌دهندگان اصلی نظم بین‌الملل تبدیل شود.
چرا کشورهای جنوب جهانی به بریکس پیوسته‌اند؟
پیوستن کشورهای جنوب جهانی به بریکس، بازگشت به آرمان‌های احساسی اتحاد جهان سوم دهه ۱۹۷۰ نیست. این کشورها با هدف پیگیری مجموعه‌ای محدود و مشترک از منافع با روسیه و چین وارد این ائتلاف شده‌اند. این منافع از دو واقعیت مهم جهان امروز ناشی می‌شوند:
- نظم جهانی تحت رهبری آمریکا در حل بحران‌های جهانی شکست خورده است؛ مشکلی که با حمله تعرفه‌ای گسترده‌ی واشنگتن تشدید شده است.
- کاهش یک‌قطبی بودن جهان و سیاست خارجی بی‌ثبات آمریکا، ایالات متحده را به شریکی غیرقابل اتکا تبدیل کرده و سطح بی‌اطمینانی جهانی را افزایش داده است.
وقتی بی‌ثباتی زیاد می‌شود، واکنش منطقی این است که ریسک‌ها را پخش کنیم و روی ساختارهای جایگزین سرمایه‌گذاری کنیم.
آیا بریکس واقعاً تغییری ایجاد کرده است؟
صرف وجود یک باشگاه فرامنطقه‌ای که هیچ کشوری از جهان شمال را شامل نمی‌شود، تجربه‌ای جسورانه است که نباید دست‌کم گرفته شود. بریکس می‌تواند بستری برای آغاز انواع ابتکارها در آینده باشد. همچنین بیانیه‌های سالانه این گروه درباره مسائل کلیدی مانند حاکمیت اقتصادی و ژئوپلیتیک می‌توانند نقش مهمی در تقویت یا به چالش کشیدن هنجارهای جهانی ایفا کنند.
با این حال، در زمینه نتایج عملی، دستاوردهای بریکس هنوز محدود است. مهم‌ترین موفقیت آن در حوزه تأمین مالی توسعه بوده است. بانک توسعه جدید (NDB) که در شانگهای مستقر است، سالانه حدود ۴ میلیارد دلار وام پرداخت می‌کند که بسیار کمتر از بانک جهانی است. اما توانسته رتبه اعتباری بین‌المللی بالا و عملکردی باثبات در طول یک دهه را حفظ کند. این بانک از نظر حکمرانی نیز نوآوری‌هایی نسبت به بانک جهانی از جمله نبود یک سهام‌دار مسلط، چرخشی بودن ریاست میان پنج عضو اصلی، و رعایت استانداردهای هر کشور در حوزه‌های کار و محیط زیست در پروژه‌ها دارد.
فرصتی برای رهبری جنوب جهانی
در حالی که اجلاس ریودوژانیرو برگزار شد، برزیل اولویت خود را بر همکاری جنوب-جنوب، سلامت جهانی، اقدام اقلیمی و چندجانبه‌گرایی گذاشته است. با غیبت شی جین‌پینگ و ولادیمیر پوتین، فرصت مناسبی برای کشورهای جنوب جهانی فراهم شده تا در مسیر اجلاس نقش رهبری ایفا کنند.
از نظر منطقی، سیاست «اول آمریکا» ترامپ، خود دلیلی برای تقویت جایگاه بریکس است. یک‌جانبه‌گرایی آشکار و بی‌اعتنایی به حقوق بین‌الملل در مناطقی چون خاورمیانه و حوزه‌هایی چون تجارت جهانی، نیاز به یک نیروی متعادل‌کننده دارد که به تقویت همکاری جهانی کمک کند. برای کشورهای جنوب جهانی — که در جایگاه بازیگران ضعیف‌تر قرار دارند — اتکای به همکاری‌های بین‌المللی برای تأمین امنیت و رفاه حیاتی است.
اما جو خصمانه واشنگتن ایجاب می‌کند که بریکس محتاطانه عمل کند.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانلینک کوتاه :