کودتای آرام علیه دلار | دلار دیگر تنها قهرمان میدان نیست

جهان صنعت نیوز – برای چندین دهه، دلار آمریکا جایگاه بی‌رقیب خود را به‌عنوان ارز ذخیره جهانی حفظ کرده بود. اما در سال ۲۰۲۵، هم‌زمان با کاهش محسوس ارزش دلار، شکاف‌هایی در ستون‌های سنتی این سلطه ظاهر شده‌اند. تحلیل‌های اخیر حاکی از آن است که ممکن است نه‌تنها وارد یک بازار نزولی جدید برای دلار شده باشیم، بلکه در حال تجربه یک تغییر بنیادین در نظم پولی بین‌المللی هستیم.

بازار نزولی دلا‌ر؛ آغاز یک رژیم جدید؟

داده‌های تاریخی نشان می‌دهند که ارزش واقعی دلاری که با ارزهای کشورهای توسعه یافته سنجیده می‌شود، طی دهه‌های اخیر در قالب رژیم‌های متناوب صعودی و نزولی حرکت کرده است. به‌طور میانگین، هر چرخه حدود ۸ سال به طول انجامیده است. آخرین اوج بازار صعودی دلار در اکتبر ۲۰۲۲ ثبت شد و از آن زمان، شاخص دلار حدود ۱۲ درصد کاهش یافته است. اگر این روند ادامه یابد و به میانگین تاریخی بازگردد، کاهش ۱۷ درصدی دیگر نیز محتمل خواهد بود.

دلارهای قوی در گذشته با پیامدهای وخیمی برای اقتصادهای نوظهور همراه بوده‌اند؛ از بحران بدهی در آمریکای لاتین در دهه ۱۹۸۰ تا بحران آسیا و روسیه در اواخر دهه ۹۰. اما در این چرخه صعودی اخیر، برخلاف دوره‌های گذشته، هنوز بحران عظیمی در بازارهای نوظهور رخ نداده است؛ امری که نشان از بهبود ساختارهای مالی این کشورها دارد. با این حال، سقوط فعلی ممکن است آغازگر تغییر رژیم باشد، چه از منظر ارزش‌گذاری و چه از منظر موقعیت ژئوپولیتیکی دلار.

عوامل مؤثر بر تضعیف دلار در این دوره چیست؟

برخلاف چرخه‌های گذشته، در یک اتفاق غیرمنتظره این بار کاهش دلار با افزایش نرخ بهره در ایالات متحده همراه شده است. در گذشته، نرخ بهره پایین‌تر همزمان با ضعف دلار بود، اما در سال جاری، شاهد بازگشت قدرت تعیین‌کنندگی تفاوت نرخ بهره به بازار ارز هستیم. این تغییر دینامیک، یکی از نشانه‌های کلیدی آغاز یک رژیم ارزی جدید محسوب می‌شود.

سلطه جهانی دلار، متکی بر عوامل متعددی بوده است: بازارهای سرمایه عمیق و آزاد، سیاست‌گذاری پولی مستقل، ثبات سیاسی و پوشش امنیتی جهانی. با این حال، چندین نشانه از تضعیف این ارکان به چشم می‌خورد:

• افزایش بی‌وقفه کسری بودجه آمریکا که به‌ویژه با بی‌تفاوتی نهادهای سیاسی نسبت به پایداری مالی تشدید شده است.
• تضعیف استقلال بانک مرکزی در نتیجه فشارهای سیاسی برای کاهش نرخ بهره و تغییر مدیریت.
• تغییر کارکرد خطوط سوآپ ارزی که از ابزاری برای ثبات جهانی به اهرمی سیاسی و تجاری تبدیل شده است.
• بحث بر سر اعمال مالیات بر سرمایه‌گذاری خارجی که پیام روشنی از انحصارگرایی مالی به بازارهای جهانی مخابره می‌کند.

گرایش‌های انزواطلبانه در سیاست تجاری و مالی بین‌المللی نیز تأثیر قابل توجهی بر جایگاه دلار داشته است. کاهش تعاملات چندجانبه، کاهش تمایل به پیوستن به توافق‌های جهانی نظیر بازل سه و کاهش تعهدات آمریکا به سازمان‌های بین‌المللی، همگی به کاهش انگیزه دیگر کشورها برای نگهداری ذخایر دلاری انجامیده‌اند.

شباهت اقدامات اخیر با سیاست‌های دهه ۷۰ میلادی بسیار قابل تأمل است. خروج از استاندارد طلا، تعرفه‌گذاری ناگهانی و کنترل قیمت‌ها در آن دوران، شبیه گفتمان امروز برخی دولت‌ها در خصوص حمایت‌گرایی، کاهش وابستگی ارزی و بازتعریف نظام تجارت جهانی است.

حرکت به‌سوی نظمی چندقطبی در بازار ارز

هرچند دلار همچنان جایگاه خود را حفظ کرده، اما شواهد نشان می‌دهند که جهان به‌سمت یک ساختار ارزی چندقطبی حرکت می‌کند. ظهور یورو، رنمینبی و ارزهای دیجیتال بانکی، گزینه‌های متنوعی را برای تنوع‌بخشی به ذخایر ارزی کشورها فراهم کرده‌اند. سلطه مطلق دلار ممکن است رو به پایان باشد، هرچند جایگزینی کامل آن هنوز مستلزم تغییرات بنیادین در دیگر قطب‌های اقتصادی است.

ضعف اخیر دلار ممکن است نه‌فقط یک اصلاح قیمتی، بلکه بازتابی از تضعیف بنیادین ساختارهایی باشد که برای دهه‌ها سلطه دلار را تضمین کرده بودند. اگر این روند ادامه یابد، اقتصاد جهانی باید خود را برای نظمی جدید آماده کند؛ نظمی که در آن دلار یکی از چندین ارز مهم خواهد بود، نه یگانه آن.

 

اخبار برگزیدهاقتصاد کلان