آشنایی با اجزای داخلی و بیرونی درب‌های ضد حریق استاندارد
در دنیای ساخت‌وساز مدرن، تأمین ایمنی جان و مال افراد یکی از اولویت‌های اصلی مهندسان، معماران و سازندگان ساختمان‌ها محسوب می‌شود. یکی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی که نقشی کلیدی در جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی ایفا می‌کند، درب‌های ضد حریق است. این نوع درب‌ها نه‌تنها مانع انتقال شعله و حرارت به سایر بخش‌های ساختمان می‌شوند، بلکه در مهار دود و گازهای سمی نیز تأثیر چشمگیری دارند. اما واقعاً یک درب ضد حریق استاندارد از چه اجزایی ساخته شده است و هر بخش چه نقشی در عملکرد آن ایفا می‌کند؟ در این مقاله به‌صورت ساده و جامع به بررسی اجزای داخلی و بیرونی درب‌های ضد حریق استاندارد می‌پردازیم.
اهمیت شناخت اجزای درب‌های ضد حریق
پیش از ورود به جزئیات، بد نیست بدانیم چرا شناخت اجزای درب ضد حریق اهمیت دارد. بسیاری از افراد تصور می‌کنند ظاهر درب ضد حریق مشابه سایر درب‌های معمولی است و تفاوت چندانی ندارد. اما واقعیت این است که ساختار داخلی این درب‌ها بسیار پیچیده‌تر بوده و هر جزء، نقشی حیاتی در حفظ مقاومت در برابر حرارت، جلوگیری از انتقال آتش، دودبندی و ایزولاسیون حرارتی ایفا می‌کند.
همچنین رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی مانند استاندارد EN 1634 اروپا یا UL آمریکا، مستلزم استفاده از متریال خاص و یراق‌آلات مقاوم در برابر آتش است. بنابراین آشنایی با اجزای این درب‌ها به مهندسان، ناظران ساختمان، خریداران و حتی ساکنان ساختمان‌ها کمک می‌کند تا در هنگام خرید درب ضد حریق انتخابی آگاهانه‌تر و ایمن‌تر داشته باشند.
اجزای داخلی درب‌های ضد حریق
اجزای داخلی یک درب ضد حریق قلب اصلی عملکرد آن است. هر لایه و متریالی که در داخل این درب‌ها استفاده می‌شود، با هدف خاصی طراحی شده است. در ادامه مهم‌ترین اجزای داخلی درب‌های ضد حریق استاندارد را معرفی می‌کنیم:
۱. هسته (Core)
هسته یا مغز درب مهم‌ترین لایه است که مقاومت اصلی در برابر حرارت و آتش را تأمین می‌کند. چند نوع هسته متداول در درب‌های ضد حریق عبارت است از:
• پشم سنگ (Rock Wool): یکی از متداول‌ترین متریال‌های عایق حرارت است که نقطه ذوب بالایی دارد و مقاومت حرارتی بسیار خوبی ارائه می‌دهد. پشم سنگ علاوه بر جلوگیری از عبور شعله، عایق صوتی نیز هست.
• ورق‌های گچ نسوز (Fireproof Gypsum Board): استفاده از ورق‌های گچ مخصوص که خاصیت ضد حریق دارند، باعث سبک‌تر شدن درب می‌شود و مقاومت مناسبی در برابر حرارت ایجاد می‌کند.
• پرلیت منبسط‌شده (Expanded Perlite): ماده‌ای سبک و عایق حرارت که در ترکیب با مواد دیگر برای ساخت هسته درب استفاده می‌شود.
• هسته چوبی تقویت‌شده با مواد ضد حریق: در برخی موارد، چوب مخصوص آغشته به مواد شیمیایی ضد حریق استفاده می‌شود، اما این مدل نسبت به سایر گزینه‌ها کمتر رایج است.
انتخاب نوع هسته بر اساس میزان مقاومت حرارتی موردنیاز (مثلاً ۳۰، ۶۰، ۹۰ یا ۱۲۰ دقیقه) و استاندارد مدنظر انجام می‌شود.
۲. تقویت‌کننده‌های فلزی (Steel Reinforcements)
در بسیاری از درب‌های ضد حریق، برای افزایش استحکام مکانیکی، از ورق‌های فولادی گالوانیزه یا فولاد ضدزنگ در ساختار داخلی استفاده می‌شود. این لایه‌های فلزی کمک می‌کنند درب در برابر ضربه و فشار تغییر شکل ندهد و در شرایط بحرانی، بسته بماند.
ضخامت این ورق‌ها معمولاً بین ۰.۸ تا ۱.۵ میلی‌متر متغیر است و انتخاب آن بستگی به ابعاد درب و میزان مقاومت موردنیاز دارد.
۳. لایه‌های عایق حرارتی
علاوه بر هسته، برخی درب‌های ضد حریق دارای لایه‌های اضافه عایق حرارتی هستند که برای افزایش مقاومت در برابر گرما و کاهش انتقال دما به سمت دیگر درب استفاده می‌شوند. این لایه‌ها می‌توانند از جنس:
• الیاف سرامیکی
• فایبرگلاس مقاوم در برابر حرارت
• عایق‌های نوین کامپوزیتی
می باشند که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند.
۴. نوارهای منبسط‌شونده (Intumescent Strips)
یکی از اجزای بسیار مهم درب‌های ضد حریق، نوارهای منبسط‌شونده یا ضد دود هستند. این نوارها معمولاً دور درب یا داخل چهارچوب نصب می‌شوند و در دمای بالا (حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد) به‌صورت چشمگیری منبسط می‌شوند و فضاهای خالی اطراف درب را مسدود می‌کنند. وظیفه این نوارها:
• جلوگیری از عبور دود و گازهای سمی
• افزایش ایزولاسیون حرارتی
• حفظ عملکرد درب در برابر فشار ناشی از آتش
است. این نوارها می‌توانند از جنس گرافیت منبسط‌شونده یا مواد پلیمری ویژه باشند.
اجزای بیرونی درب‌های ضد حریق
بعد از اجزای داخلی، ظاهر بیرونی درب‌های ضد حریق و یراق‌آلات آنها هم نقشی اساسی در عملکرد و زیبایی ایفا می‌کند. برخلاف تصور عمومی، ظاهر درب‌های ضد حریق می‌تواند بسیار شکیل و متنوع باشد و محدودیتی در طرح یا رنگ وجود ندارد، البته به شرطی که استانداردها رعایت شوند.
۱. روکش (Skin)
روکش یا لایه بیرونی درب ضد حریق بسته به محل استفاده و سلیقه مشتری از متریال‌های مختلفی ساخته می‌شود:
• ورق فلزی رنگ‌شده یا طرح‌دار : پرکاربردترین انتخاب است که مقاومت مکانیکی بالا دارد و در برابر حرارت تغییر شکل نمی‌دهد.
• ورق MDF با روکش لمینت یا شیشه سکوریت: در مکان‌هایی که زیبایی اهمیت دارد، مثل ساختمان‌های مسکونی یا اداری، استفاده می‌شود. البته این نوع روکش‌ها باید دارای گواهینامه مقاومت در برابر حرارت باشند.
• استنلس استیل (Stainless Steel): برای محیط‌های بهداشتی یا مکان‌های صنعتی که رطوبت زیاد است، انتخاب مناسبی است.
ضخامت روکش‌ها و نوع رنگ یا پوشش استفاده‌شده تأثیر مستقیمی در دوام و زیبایی درب دارد.
۲. چهارچوب (Frame)
چهارچوب یا فریم درب ضد حریق هم باید الزامات استاندارد را رعایت کند. معمولاً از فولاد گالوانیزه یا فولاد ضدزنگ ساخته می‌شود. ویژگی‌های مهم چهارچوب استاندارد عبارت‌اند از:
• ضخامت کافی برای تحمل وزن درب
• قابلیت نصب نوار دودبند
• مقاوم در برابر حرارت و تغییر شکل
در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی، چهارچوب به‌صورت پیش‌ساخته و با رنگ پودری الکترواستاتیک تحویل داده می‌شود تا در برابر خوردگی مقاومت بیشتری داشته باشد.
۳. یراق‌آلات ضد حریق
درب ضد حریق بدون یراق‌آلات مناسب نمی‌تواند عملکرد درستی داشته باشد. مهم‌ترین یراق‌آلات شامل:
• لولای ضد حریق و ضد سایش: لولاها باید تحمل دمای بالا را داشته باشند و در دمای زیاد عملکرد خود را از دست ندهند. برخی لولاها حتی تا دمای ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد کارایی دارند.
• قفل و دستگیره ضد حریق: قفل‌ها نیز باید دارای گواهی مقاومت حرارتی باشند و در شرایط آتش‌سوزی قفل نشوند یا گیر نکنن و ضمانت نامه تعویض از شرکت های معتبر نیز داشته باشد
• دستگیره مقاوم در برابر حرارت: دستگیره‌ها نباید در اثر حرارت بیش از حد ذوب یا تغییر شکل پیدا کنند.
• جک آرام‌بند : از لوازم ضروری است که کمک می‌کند درب همیشه بسته باشد، زیرا بازماندن درب ضد حریق کارایی آن را به‌شدت کاهش می‌دهد.
نکته مهم این است که تمام یراق‌آلات باید گواهینامه تست حریق از مراکز معتبر داشته باشند تا مورد تأیید ناظران و آتش‌نشانی قرار گیرند.
استانداردهای مهم درب ضد حریق
تمام اجزایی که در بالا به آنها اشاره شد، باید طبق استانداردهای معتبر ساخته شوند. برخی از مهم‌ترین استانداردها در حوزه درب ضد حریق عبارت‌اند از:
• EN 1634 (اروپا): استاندارد تست مقاومت در برابر آتش و دود
• UL 10C (آمریکا): استاندارد تست حریق با فشار مثبت
• BS 476 (بریتانیا): روش تست مقاومت در برابر آتش
• استاندارد ملی ایران ISIRI 9343
این استانداردها تعیین می‌کنند که درب تا چه مدت می‌تواند در برابر آتش مقاومت کند (مثلاً ۹۰، ۱۲۰ یا ۲۴۰دقیقه) و چه دمایی را تحمل کند بدون اینکه عملکرد آن مختل شود.
جمع بندی
آشنایی با اجزای داخلی و بیرونی درب‌های ضد حریق به ما کمک می‌کند انتخابی هوشمندانه و مطمئن داشته باشیم. شاید ظاهر این درب‌ها تفاوت چندانی با درب‌های معمولی نداشته باشد، اما هر قطعه و متریالی که در ساخت آنها به‌کار می‌رود، بخشی از یک سیستم محافظتی پیچیده است که می‌تواند در شرایط بحرانی جان انسان‌ها را نجات دهد.
بنابراین چه در حال ساخت یک پروژه جدید باشید و چه در حال بازسازی ساختمان، آگاهی از ساختار و اجزای درب‌های ضد حریق استاندارد می‌تواند نقشی حیاتی در امنیت و آرامش خاطر شما داشته باشد. توجه به استانداردها و انتخاب صحیح اجزا، ضامن عملکرد مطلوب و ماندگاری این تجهیزات ایمنی خواهد بود
صنعت و معدن
لینک کوتاه :