خشکی تالابهای ایران و خطر تغییرات اقلیمی
در سال‌های اخیر، روند خشک شدن تالابهای ایران شتاب گرفته است؛ روندی که زنگ خطری جدی برای اکوسیستم‌های طبیعی، منابع آبی، و کیفیت زندگی در مناطق پیرامونی محسوب می‌شود.
فاطمه محمودی‌فر- جهان صنعت نیوز: خشک شدن تدریجی تالابهای ایران، دیگر فقط یک هشدار زیست‌محیطی نیست؛ این یک واقعیت تلخ است که هر روز بیش از پیش در زندگی ما حس می‌شود؛ از گرد و غبارهای نفس‌گیر گرفته تا تغییر چهره روستاها و مهاجرت مردم از زمین‌های خشکیده. تالاب‌هایی که روزی مایه حیات و آرامش بودند، حالا به کانون بحران تبدیل شده‌اند. دکتر جهانگیر پرهمت، از اساتید پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، در خصوص دلایل این بحران، آثار آن بر زندگی مردم و راهکارهای نجات این منابع حیاتی می‌گوید: تغییرات اقلیمی و تغییر مسیر منابع آبی به سمت سدها از عمده‌ترین دلایل این اتفاق است.
دلایل خشکی تالاب‌ها؛ تلفیقی از مدیریت نادرست و تغییرات اقلیمی
به گفته پرهمت، ما با دو پدیده هم‌زمان روبه‌رو هستیم. از یک‌سو، منابع آبی که در گذشته به سمت تالاب‌ها جریان داشت، در بالا‌دست کنترل شده است؛ به عبارت دیگر، آب‌هایی که پیش‌تر تالاب‌ها را تغذیه می‌کردند، اکنون در سدها یا برای مصارف دیگر مهار شده‌اند و دیگر به این زیست‌بوم‌ها نمی‌رسند. از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی نیز نقش مهمی دارد. ما با خشکسالی‌های مداوم و افزایش دما مواجه هستیم. این شرایط، رژیم بارش را نیز تغییر داده است. در گذشته، در ارتفاعات بالا که سرشاخه‌های تالاب‌ها قرار دارند، شاهد بارش‌های برفی طولانی‌مدت بودیم. این برف‌ها در طی چندین ماه سال بر روی قله‌ها انباشته می‌شدند و به‌تدریج ذوب شده و منابع آبی تالاب‌ها را تأمین می‌کردند. اما امروزه به دلیل افزایش دمای زمین، بارش‌ها بیشتر به‌صورت باران هستند که میزان تبخیر آن‌ها بیشتر از برف است و بنابراین تأمین منابع آبی با مشکل مواجه شده است. ترکیب این دو عامل، کنترل منابع آب در بالا‌دست و تغییرات اقلیمی، باعث کاهش قابل توجه منابع تغذیه تالاب‌ها شده است.
پیامدهای زیست‌محیطی خشک شدن تالاب‌ها
پرهمت در ادامه هشدار داد: اگر این روند ادامه پیدا کند، بخشی از تالاب‌ها که هم‌اکنون نیز خشک شده‌اند، به کانون‌های تولید گرد و غبار تبدیل خواهند شد. این پدیده نه تنها زیست‌بوم‌های محلی، بلکه سلامت انسان‌ها و اقلیم منطقه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
لزوم مدیریت جامع منابع آب با مشارکت مردم
او با اشاره به نقش دولت در حل این بحران، گفت: به نظر من، دولت باید هرچه سریع‌تر به سراغ اجرای سیستم مدیریت جامع و یکپارچه حوزه‌های آبخیز برود. این مدیریت باید با مشارکت مردم انجام شود تا بتوان منابع موجود را به‌صورت بهینه کنترل و بهره‌وری آب را در بالا‌دست افزایش داد.
برای نجات تالاب‌ها، بخشی از حق‌آبه آن‌ها باید آزاد شود. ارتقاء بهره‌وری و صرفه‌جویی در مصرف آب، به‌ویژه در بخش‌های کشاورزی، باغبانی، صنعت و شهرسازی، در قالب همین مدیریت جامع قابل دستیابی است. در این چارچوب، منابع خاک، پوشش گیاهی و الگوهای مصرف همگی باید مورد توجه قرار گیرند تا بتوان تعادلی در منابع آب برقرار کرد و جلوی وخیم‌تر شدن شرایط را گرفت.
تالاب‌هایی که در آستانه نابودی هستند
دکتر پرهمت به برخی از تالاب‌هایی که در وضعیت بحرانی قرار دارند نیز اشاره کرده و گفت: تالاب گاوخونی در بیشتر ایام سال خشک است. بخش‌هایی از دشت بختگان، تالاب جازموریان، دریاچه پریشان و دریاچه کافتر نیز در وضعیتی مشابه قرار دارند. البته این‌ها تنها مواردی هستند که در حال حاضر به ذهنم می‌رسد؛ ولی واقعیت این است که تعداد زیادی از تالابهای کشور درگیر این بحران هستند.
هشدار نهایی: زمان برای نجات تالاب‌ها محدود است
وی در پایان گفت: توصیه می‌کنم تا دیر نشده، باید با نگاهی یکپارچه و مدیریتی به منابع زیستی حوزه‌های آبخیز نگاه کرد. تنها از طریق اعمال مدیریت صحیح و مشارکت مردم می‌توان تالاب‌ها را نجات داد یا حداقل مانع از وارد شدن آسیب‌های بیشتر به آن‌ها شد.
اخبار برگزیدهمحیط زیستلینک کوتاه :