آژیر قرمز اقتصاد : صنعت ایران به مرز توقف رسید

جها صنعت نیوز – در خردادماه ۱۴۰۴، شاخص مدیران خرید (شامخ) در بخش کل اقتصاد و صنعت به یکی از کمترین سطوح ثبت‌شده خود در سال‌های اخیر سقوط کرد. کاهش هم‌زمان در تمام مؤلفه‌های اصلی، از تولید تا اشتغال و صادرات، سیگنال رکودی فراگیر و بی‌سابقه را مخابره می‌کند.

طبق گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی ایران، شامخ کل اقتصاد پس از تعدیل فصلی به عدد ۴۲.۹ رسید که کمترین مقدار در ۶۲ ماه گذشته از اردیبهشت ۱۳۹۹ تاکنون است. شامخ صنعت نیز با رسیدن به عدد ۴۲.۱، پایین‌ترین مقدار خود را از ابتدای اجرای طرح شامخ در مهر ۱۳۹۷ به ثبت رسانده است.

بررسی اجزای شامخ نشان می‌دهد که در خردادماه، تمام پنج مؤلفه اصلی (تولید، سفارشات جدید، سرعت تحویل، موجودی مواد اولیه و اشتغال) به‌طور هم‌زمان زیر محدوده ۵۰ قرار گرفته‌اند. شدت کاهش در همه این مؤلفه‌ها نسبت به اردیبهشت افزایش داشته که به‌وضوح از وخامت وضعیت کسب‌وکارها حکایت دارد.

توقف تولید در سایه قطعی برق، کمبود مواد اولیه و جنگ

در خردادماه، شامخ تولید محصولات در بخش صنعت به عدد بی‌سابقه ۳۴.۸ رسید. این کاهش، عمدتاً ناشی از تداوم قطعی‌های گسترده برق و گاز، افزایش هزینه‌های تأمین انرژی و محدودیت در دسترسی به مواد اولیه بوده است. تولیدکنندگان تأکید کرده‌اند که مشکلات گمرکی، تأخیر در تخصیص ارز، و رشد قیمت نهاده‌ها، تأمین مواد اولیه را به بحرانی مزمن بدل کرده است.

از سوی دیگر، آثار جنگ دوازده‌روزه و فضای ژئوپلیتیکی متشنج، موجب تشدید عدم اطمینان اقتصادی شده و تولیدکنندگان را از برنامه‌ریزی برای ادامه فعالیت باز داشته است.

میزان سفارشات جدید مشتریان در خرداد، با افت شدید به ۳۳.۳ در کل اقتصاد و ۳۴.۰ در بخش صنعت رسید و کمترین مقدار ۶۳ ماهه خود را از فروردین ۱۳۹۹ ثبت کرد. این افت ناشی از کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان، رشد تورم و انتظار برای بدتر شدن شرایط اقتصادی بوده است.

در بخش صادرات نیز شاخص شامخ برای چهاردهمین ماه پیاپی زیر ۵۰ باقی ماند و در صنعت به عدد ۴۰.۹ سقوط کرد که پایین‌ترین سطح از اردیبهشت ۱۳۹۹ است. صادرکنندگان، الزام به رفع تعهد ارزی، فشارهای مالی و نوسانات ارزی را از عوامل اصلی افت صادرات دانسته‌اند.

بحران اشتغال در راه است

در خردادماه، میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی در بخش صنعت با ثبت عدد ۴۶.۳ برای هشتمین ماه متوالی زیر ۵۰ باقی ماند و سومین کمترین مقدار در ۷۷ دوره نظرسنجی شامخ را به ثبت رساند. کاهش درآمد بنگاه‌ها، دشواری تأمین مالی، و نبود چشم‌انداز روشن، بسیاری از واحدها را به تعدیل نیرو یا تعلیق پرداخت‌ها وادار کرده است.

بر اساس مشاهدات میدانی، حتی شرکت‌هایی که تاکنون فعال مانده‌اند، در صورت تداوم روند موجود، طی تابستان ۱۴۰۴ با خطر تعطیلی مواجه خواهند شد.

مواد اولیه کمیاب، فروش در سراشیبی

شاخص موجودی مواد اولیه در خرداد به ۳۶.۵ در صنعت و ۴۶.۰ در کل اقتصاد رسید که پایین‌ترین سطح ۷۶ ماه اخیر (از اسفند ۱۳۹۷) است. این کاهش عمدتاً به دلیل محدودیت در تخصیص ارز، نوسانات قیمتی و اختلال در ترخیص کالا از گمرک گزارش شده است.

هم‌زمان میزان فروش محصولات در صنعت به عدد ۳۱.۶ رسید که کمترین مقدار از فروردین ۱۳۹۹ است. بنگاه‌ها تأکید کرده‌اند که ترکیب رکود بازار داخلی، محدودیت صادرات و تعویق سفارشات، فرصت فروش را از بین برده است.

انتظارات منفی برای آینده نزدیک

انتظارات تولیدکنندگان ایرانی نسبت به ماه آینده نیز منفی است. بسیاری از فعالان اقتصادی پیش‌بینی کرده‌اند که در تیرماه، رکود تقاضا و قطعی برق تشدید خواهد شد.

تعداد قابل‌توجهی از پاسخ‌دهندگان، فعالیت اقتصادی در ماه آینده را در خطر جدی تعطیلی یا توقف موقت ارزیابی کرده‌اند. به‌ویژه بنگاه‌هایی که ارتباط مستقیم با منابع دولتی یا نهادهای عمومی ندارند، بیشترین میزان آسیب را متحمل شده‌اند.

گزارش شامخ خرداد ۱۴۰۴، شواهد روشنی از رکود فراگیر و عمیق در اقتصاد ایران ارائه می‌دهد. هم‌زمانی بحران در طرف عرضه (تولید، انرژی، مواد اولیه) و تقاضا (سفارشات، مصرف، صادرات)، نشان می‌دهد که اقتصاد ایران به‌جای یک شوک موقت، با رکودی ساختاری، پایدار و نااطمینان‌زا روبه‌رو است.

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران تأکید می‌کند که ادامه این روند، بدون مداخله سریع و هوشمندانه دولت در حوزه سیاست‌های ارزی، انرژی، تسهیل واردات مواد اولیه و تحریک تقاضای داخلی منجر به تعطیلی گسترده بنگاه‌ها، موج بیکاری و رکودی غیرقابل برگشت خواهد شد.

اخبار برگزیدهصنعت و معدن