نخل‌ها در آتش سوختند؛ آبادان بی‌دفاع در برابر گرمایش زمین
در پی گرمای بی‌سابقه ایران و کمبود امکانات اولیه مهار بحران، نخلستان‌های منیوحی آبادان به آتش کشیده شدند. در ساعات اولیه، هیچ خودروی آتش‌نشانی در محل حضور نداشت و آتش تا خانه‌ها و کارگاه‌های مردم پیش رفت.
فاطمه محمودی‌فر-جهان صنعت نیوز: نخلستان‌های منیوحی آبادان، بخشی از هویت و معیشت مردم این منطقه، طی چند ساعت در آتش گرمای سوزان تابستان خاکستر شدند؛ در حالی که هیچ اقدام فوری و مؤثری برای مهار آن در دقایق حیاتی صورت نگرفت. شعله‌ها به‌سرعت گسترش یافتند و به خانه‌ها و کارگاه‌های اطراف نیز سرایت کردند. هزاران نخل، که برای مردم تنها درخت نبودند، بلکه سرمایه‌ای حیاتی و نمادی از زندگی به‌شمار می‌رفتند، در میان آتش سوختند. این فاجعه زیست‌محیطی، بار دیگر لزوم بازنگری در سیاست‌های مدیریت بحران، تأمین منابع آب و آمادگی در برابر آثار گرمایش جهانی را به‌طور جدی یادآوری می‌کند.
در همین رابطه، با محمد درویش، کارشناس محیط زیست، درباره ریشه‌های این فاجعه و پیامدهای احتمالی آن به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
گرمای بی‌سابقه؛ دشمن خاموش نخلستان‌های ایران
علت اصلی این اتفاق به گرمای کم‌سابقه‌ای برمی‌گردد که نه‌تنها ایران، بلکه کل کره زمین را درگیر کرده است. طبق آمارهای جهانی، ما در سال ۲۰۲۵ گرم‌ترین سال تاریخ بشر را سپری می‌کنیم. گرم‌ترین تابستان و گرم‌ترین بهار چند دهه اخیر را تجربه کرده‌ایم. این روند کاملاً خطی و هشداردهنده است.
درست است که اگر در منطقه ایستگاه آتش‌نشانی فعال و آماده‌ای وجود داشت، احتمالاً آتش با سرعت و جدیت بیشتری مهار می‌شد؛ اما سؤال اساسی این است: چرا ۱۰۰ سال پیش که در هیچ نقطه‌ای از ایران ایستگاه آتش‌نشانی وجود نداشت، چنین آتش‌سوزی‌هایی رخ نمی‌داد؟ دلیل اصلی، تغییر شرایط اقلیمی است.
بحران گرما، بی‌آبی و نخلستان‌هایی که می‌سوزند
امروز زمین در حال گرم شدن است و منابع آبی که در گذشته به نخلستان‌ها می‌رسیدند، دیگر در دسترس نیستند. در گذشته، در زمان مد، آب شیرین کارون و بهمن‌شیر به نخلستان‌ها می‌رسید و کف آن‌ها را مرطوب نگه می‌داشت. همین رطوبت مانع از خشک شدن شاخه‌های ریخته‌شده و علف‌های سطح زمین می‌شد. اما امروز این رطوبت از بین رفته و کف نخلستان‌ها مملو از سوخت خشک و قابل اشتعال است.
فقط به این نمونه‌ها توجه کنید: پالایشگاه آبادان در اثر شدت گرما آتش گرفته، نیزارهای هورالعظیم، به‌ویژه در سمت عراق، در حال سوختن‌اند. در آمریکا، پرتغال، استرالیا، روسیه و سایر کشورها، تعداد آتش‌سوزی‌های ناشی از گرمای بی‌سابقه به‌طرز چشم‌گیری افزایش یافته است. این‌ها همه نشانه‌هایی از یک بحران جهانی جدی‌اند که ما در ایران آن را جدی نگرفته‌ایم.
آینده خوزستان در معرض تهدید جدی
در خوزستان، این بحران به‌دلیل وابستگی بالای منطقه به منابع آبی و کشاورزی، اهمیت مضاعف دارد. چشم‌اندازهای درازمدت نشان می‌دهد که در کوهستان‌هایی که سرچشمه رودهای کارون، کرخه، جراحی، مارون و زهره هستند، منابع برف و یخ به‌دلیل گرمایش زمین، پروژه‌های انتقال آب و افزایش مصرف در استان‌های بالادست، به‌شدت کاهش یافته‌اند.
کیفیت آب در رودهای کارون و بهمن‌شیر به‌قدری شور شده که دیگر برای شرب قابل استفاده نیست و حتی تصفیه‌خانه‌ها هم پاسخگوی تأمین آب سالم برای مردم نیستند. این یعنی ما وارد یک دوره‌ی گذار شده‌ایم؛ دوره‌ای که اگر مدیریت منابع طبیعی و زیستی‌مان را اصلاح نکنیم، نه‌تنها تمام نخلستان‌ها را از دست خواهیم داد، بلکه باید خودمان را برای مهاجرت‌های اجباری جمعی هم آماده کنیم.
نخل؛ نماد زندگی، معیشت و هویت
چند هزار اصله نخل در این آتش‌سوزی از بین رفته، اما نباید فراموش کنیم که طی دو دهه گذشته، ما چند میلیون نخل را به‌خاطر شوری آب، افت کیفیت خاک و سدسازی‌های بی‌رویه در بالادست از دست داده‌ایم. این روند ویرانگر همچنان ادامه دارد.
تجارت خرما، اصلی‌ترین منبع درآمد مردم این منطقه است. اما نخل برای مردم آبادان، خرمشهر و شادگان فقط یک منبع اقتصادی نیست، بلکه جایگاهی معنوی و فرهنگی دارد. اگر یادتان باشد، در فاجعه ریزش ساختمان متروپل آبادان، همه ماشین‌آلات طوری کار می‌کردند که آسیبی به تنها نخل باقی‌مانده در محل نرسد. مردم نخل را نه به‌عنوان گیاه، بلکه به‌عنوان عضوی از خانواده می‌دانند. پس از بین رفتن نخل‌ها، ضربه‌ای هم اقتصادی و هم عاطفی به مردم وارد می‌کند.
راه‌حل چیست؟ مردم و دولت چه باید بکنند؟
در این شرایط، مردم باید هوشیارتر عمل کنند. باید مطالبه‌گر باشند، و مهم‌تر از آن، باید از باقی‌مانده شاخ‌وبرگ درختان و علوفه خشک در کف نخلستان‌ها مراقبت کنند. این مواد خشک در فصل گرم سال، به‌شدت مستعد آتش‌سوزی هستند.
وظیفه دولت و حاکمیت است که حق‌آبه نخلستان‌ها را تأمین کند. باید از اجرای طرح‌های انتقال آب و ساخت سدهای جدید در بالادست جلوگیری شود. توسعه‌ی کشت و صنعت‌هایی مانند نیشکر که با توان طبیعی خوزستان هم‌خوانی ندارد، باید متوقف شود.
حق‌آبه تالاب‌های حیاتی مثل هورالعظیم و شادگان باید به‌صورت کامل تأمین شود. توسعه‌ی آتش‌سوزی‌ها در نیزارها، علاوه‌بر تهدید منابع زیستی، می‌تواند کیفیت هوای منطقه را به‌شدت به خطر بیندازد. آینده خوزستان و نخلستان‌هایش، وابسته به تصمیم‌های امروز ماست.
اخبار برگزیدهمحیط زیستلینک کوتاه :