اقتصاد تباهی: چرا خدمات اینترنتی هر روز بدتر میشوند؟

پل کروگمن در یادداشتی تحلیلی با محوریت مفهوم «تباهی تدریجی» (Enshittification) توضیح میدهد که چگونه پلتفرمهایی با اثرات شبکهای ابتدا با ارائه خدمات مطلوب جذب مخاطب میکنند، اما در ادامه برای کسب سود بیشتر، کیفیت را کاهش داده و کاربران را تحت فشار میگذارند.
جهان صنعت نیوز، اصطلاح «Enshittification» که توسط نویسنده فناوری، کوری داکترو، ابداع شده به سرعت به ابزاری مفهومی برای توضیح نارضایتی روزافزون مردم از وضعیت پلتفرمهای اینترنتی تبدیل شد. داکترو این فرایند را چنین خلاصه میکند: ابتدا پلتفرمها برای کاربران عالی هستند، سپس به نفع مشتریان تجاری کاربران را قربانی میکنند و در نهایت به همان مشتریان تجاری نیز آسیب میزنند تا تمام ارزش را برای خود حفظ کنند و در نهایت میمیرند.
پل کروگمن، اقتصاددان مشهور، در این یادداشت مینویسد که اگرچه تحلیل داکترو جذاب است اما بیش از حد متمرکز بر پلتفرمهای اجتماعی است. به اعتقاد او، منطق تباهی تدریجی در مورد هر کسبوکاری از رسانههای اجتماعی گرفته تا سرویسهایی مانند اوبر و حتی محصولات فیزیکی مانند خودروهای برقی که دارای «اثر شبکهای» باشد، صدق میکند
استراتژی سود حداکثری: کیفیت بالا در ابتدا، سپس کاهش تدریجی
کروگمن توضیح میدهد که مدل سودآور برای چنین کسبوکارهایی بسیار ساده است: ابتدا با کیفیت و قیمت پایین کاربران را جذب میکنند، سپس به تدریج (یا ناگهانی) کیفیت خدمات را کاهش میدهند یا قیمتها را بالا میبرند. این تغییرات ممکن است به شکل تبلیغات مزاحم، کندی خدمات یا افزایش هزینهها ظاهر شود.
او با اشاره به نمونههایی مانند اوبر و فیسبوک، نشان میدهد که در بسیاری موارد این فرایند به مرگ شرکت منجر نمیشود، بلکه به رکود و توقف رشد کاربر ختم میگردد.
یکی از بخشهای جالب تحلیل کروگمن، بررسی اثر روانی این چرخه است. کاربران اغلب تصور میکنند که در گذشته مدیرانی «خوب» و دلسوز وجود داشتهاند که به خاطر فشار سرمایهگذاران یا طمع شخصی «بد» شدهاند.
اما به باور او، این داستانپردازی سادهانگارانه است. همان افرادی که خدمات اولیه را راهاندازی کردند، اکنون همان کسانی هستند که تجربه کاربران را خراب میکنند. در واقع، مسئله «فقط بیزینس» است.
اما جالبتر اینکه این تباهی تنها بر کاربران اثر نمیگذارد، بلکه مدیران شرکتها را نیز دچار بحران هویتی میکند. زمانی آنها ستایش میشدند، اما اکنون با موجی از نارضایتی مواجهاند و این تغییر ناگهانی نگاه عمومی برایشان طاقتفرساست.
آینده و سیاستگذاری
کروگمن یادداشتش را با اشاره به این نکته به پایان میبرد که پرداختن به راهحلهای سیاستی برای مقابله با تباهی تدریجی را به یادداشتی دیگر موکول خواهد کرد. اما روشن است که این چرخه تباهی تنها مربوط به فناوری نیست، بلکه بازتابی از منطق بازار در کسبوکارهای مبتنی بر اثر شبکهای است.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانلینک کوتاه :