نفس‌های بریده سلامت ایران زیر سایه کمبود پرستار
کمبود شدید نیروی پرستاری در ایران به بحرانی جدی تبدیل شده است؛ حقوق پایین، فشار کاری بالا و مهاجرت گسترده پرستاران، نظام سلامت کشور را با چالش‌های اساسی مواجه کرده است.
سارا پوردلجو – جهان صنعت نیوز: نظام سلامت هر کشور، ستون فقرات پایداری اجتماعی و اقتصادی آن محسوب می‌شود و پرستاران، یکی از حیاتی‌ترین ارکان این نظام به شمار می‌آیند. در ایران، در حالی که دانش تخصصی و ظرفیت‌های آموزشی در حوزه پزشکی و پیراپزشکی به سطحی قابل رقابت با کشورهای توسعه‌یافته رسیده، با این حال، بحران کمبود نیروی پرستاری به یکی از جدی‌ترین چالش‌های پیش‌روی نظام سلامت بدل شده است. روند فزاینده مهاجرت پرستاران، خستگی و فرسودگی ناشی از فشار کاری، عدم تناسب میان درآمد و هزینه‌های معیشت، و نبود سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد، همه و همه دست به دست داده‌اند تا این بحران، ابعاد نگران‌کننده‌تری پیدا کند. وضعیت کمبود نیروی پرستاری در ایران، بحرانی‌تر از هر زمان دیگری است. کشور عملاً به پرورش‌دهنده نیروی متخصص و صادرکننده آن تبدیل شده است. یکی از برجسته‌ترین متخصصان پیوند کبد، در گفت‌وگو با خبرنگار جهان صنعت نیوز به این نکته اشاره کرده بود که پزشکی ایران در برخی حوزه‌ها، حتی از بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته نیز جلوتر است؛ با این حال، امروز این دستاورد با چالش‌های جدی مواجه شده است.
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که طی کمتر از ۲۰ سال آینده، معضل کمبود نیروی متخصص و پرستار، به بحرانی فراگیر تبدیل خواهد شد و مشکلات متعددی را برای نظام سلامت کشور به‌وجود خواهد آورد. شرایط فعلی نیز به گونه‌ای است که حتی پرستارانی که تاکنون از مهاجرت صرف‌نظر کرده‌اند، اکنون در ماندن و ادامه فعالیت خود دچار تردید شده‌اند.
به نام ایران و به کام اروپا
پرستاری یکی از آن مشاغل سخت و طاغت‌فرسا است که حتی اگر عاشق خدمت به مردم باشی، فشار زندگی و عقب‌ماندن از مخارج، می‌تواند تو را از این عشق دلسرد کند؛ اتفاقی که در دهه اخیر برای بسیاری از پرستاران ایرانی رخ داده است. حقوق و مزایای ناچیز، شیفت‌های کاری سنگین و کمبود فرصت مرخصی، آتش این علاقه را در دل بسیاری خاموش کرده و آنان را ناگزیر به انتخاب گزینه مهاجرت کرده است.
کشورهای اروپایی، به‌ویژه آلمان، دانمارک و سوییس مقصد بسیاری از پرستارانی شده‌اند که در ایران آموزش دیده، تجربه اندوخته و مهارت‌های حرفه‌ای لازم را کسب کرده‌اند.
طبق گزارش‌های میدانی خبرنگار جهان صنعت، مهسا، یکی از پرستاران جوانی که به دانمارک مهاجرت کرده، می‌گوید: «فارغ از حقوق و مزایای مناسب و شیفت‌های منظم، حجم فشار کاری در اینجا بسیار کمتر از ایران است؛ چون هر پرستار تنها مسئول مراقبت از یک تخت است.»
در ایران بارها تجمعات اعتراضی پرستاران برگزار شده، اما این اعتراض‌ها نه دردی را دوا کرده و نه صدای پرستاران را به گوش مسئولان رسانده است.
افزایش تعداد فارغ‌التحصیلان پرستاری، راه‌حل نیست!
رئیس کل سازمان نظام پرستاری با اشاره به شرایط و چالش‌های اخیر این حوزه، تأکید کرد که اگرچه اهداف قانونی سازمان در زمینه‌های آموزش، رسیدگی به تخلفات، و فعالیت‌های صنفی و علمی تعریف شده‌اند، اما مطالبات جامعه پرستاری عمدتاً بر محور پیگیری حقوق شغلی و بهبود وضعیت معیشتی متمرکز است. وی خواستار ایجاد تعادل میان این دو رویکرد شد.
وی در ادامه، با اشاره به آغاز دوره مسئولیت خود هم‌زمان با شروع به کار دولت چهاردهم، بیان کرد: «در آن زمان، معوقات مربوط به کارانه پرستاران در برخی مناطق تا ۱۸ ماه رسیده بود که این موضوع به افزایش مهاجرت و ترک خدمت انجامید.» به گفته او، با اقدامات وزارت بهداشت، این معوقات تا پایان سال گذشته به حدود ۴ تا ۶ ماه کاهش یافت.
همچنین او به اجرای طرح افزایش پرداخت اضافه‌کاری پرستاران در آبان‌ماه سال گذشته اشاره کرد که بخشی از منابع مالی آن از محل بودجه عمومی تأمین شد. با این حال، طی ماه‌های اخیر میزان معوقات دوباره افزایش یافته و به حدود ۸ ماه رسیده است.
رئیس سازمان نظام پرستاری همچنین با انتقاد از نحوه سیاست‌گذاری در نظام سلامت کشور، تأکید کرد: «این نظام نیازمند برنامه‌ریزی مبتنی بر شواهد و اجرای کامل طرح‌هایی مانند پزشک خانواده و نظام دروازه‌بانی سلامت است تا از فشار بیش از حد بر خدمات تخصصی کاسته شود.»
در پایان، وی خاطرنشان کرد که افزایش صرفِ تعداد فارغ‌التحصیلان پرستاری به‌تنهایی راه‌حل مناسبی برای رفع کمبود نیرو نیست؛ چراکه با وجود رشد ظرفیت آموزشی، همچنان شاهد تعطیلی بخش‌هایی از بیمارستان‌ها به دلیل کمبود پرستار هستیم و حتی احتمال تعطیلی برخی مراکز درمانی نیز وجود دارد.
بحران کمبود پرستار در ایران، پدیده‌ای مقطعی یا صرفاً ناشی از افزایش تقاضا نیست، بلکه نتیجه سال‌ها بی‌توجهی به کرامت شغلی، سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد و غفلت از ایجاد زیرساخت‌های حمایتی برای حفظ و نگه‌داشت نیروی انسانی متخصص است. در حالی که کشورهای توسعه‌یافته با جذب پرستاران آموزش‌دیده ایرانی بخشی از کمبود نیروی خود را جبران می‌کنند، نظام سلامت ایران هر روز با خطر گسترش نابرابری در دسترسی به خدمات و افت کیفیت مراقبت‌های درمانی روبه‌رو می‌شود.
تنها راه برون‌رفت از این بحران، بازنگری جدی در سیاست‌های نیروی انسانی، بهبود وضعیت معیشتی و شغلی پرستاران، و اجرای برنامه‌های منسجم مبتنی بر شواهد در نظام سلامت است. افزایش صرفِ ظرفیت آموزشی بدون حفظ انگیزه، امنیت شغلی و رفاه حرفه‌ای، نه‌تنها مؤثر نخواهد بود بلکه به تشدید مهاجرت و فرسایش منابع انسانی منجر خواهد شد.
اگرچه هنوز فرصت بسیار کمی برای اصلاح مسیر باقی است، اما ادامه روند فعلی، نظام درمانی کشور را در آینده‌ای نه‌چندان دور، با چالش‌های غیرقابل بازگشت مواجه خواهد کرد. اکنون زمان تصمیم‌های درست و مبتنی بر واقعیت است پیش از آنکه هزینه بی‌توجهی، به بهای جان بیماران تمام شود.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهلینک کوتاه :