جنگ نامرئی علیه ایران؛ معلق میان زمین و آسمان
عبده‌تبریزی شرایط فعلی اقتصاد ایران را «تعلیق» یا وضعیت «نه جنگ و نه صلح» دانست که مانند جنگ، سرمایه‌گذاری، اعتماد و رشد را نابود می‌کند و بازگشت از آن نیازمند اصلاحات پایدار و زمان طولانی است.
جهان صنعت نیوز، عبده‌تبریزی، اقتصاددان، در نشست «تاب‌آوری در شرایط تعلیق اقتصادی» گفت وضعیت فعلی ایران را می‌توان «نه جنگ و نه صلح» یا تعلیق اقتصادی نامید؛ شرایطی که آثار ویرانگری مشابه جنگ بر اقتصاد دارد اما بدون شلیک حتی یک گلوله، سرمایه‌گذاری، اعتماد و شتاب رشد را نابود می‌کند.
به گفته او، تعلیق اقتصادی حالتی است که تصمیم‌گیری‌های کلان متوقف می‌شود، پروژه‌های توسعه‌ای به تعویق می‌افتند، سرمایه‌گذاران با احتیاط و تردید عمل می‌کنند و رکود در بازار سرمایه عمیق می‌شود. ابهام در زمان و جزئیات آینده اقتصادی، فضای تصمیم‌گیری را مسدود کرده و اعتماد راهبردی بنگاه‌ها را فرسوده است.
تبیین نظری با چهار رویکرد مالی
عبده‌تبریزی این پدیده را با چهار نظریه مالی توضیح داد:
- گزینه واقعی: تعویق پروژه‌ها تا روشن شدن شرایط سیاسی و اقتصادی به‌عنوان یک دارایی ارزشمند.
- عدم تقارن اطلاعاتی: نبود داده‌های شفاف از سوی دولت که تصمیم‌گیری را ناممکن می‌کند.
- رفتار توده‌وار: تقلید سرمایه‌گذاران از اقدامات دیگران و تشدید رکود.
- انزجار از زیان: ترجیح بی‌تحرکی به دلیل ترس از ریسک حتی در حضور فرصت‌ها.
آثار کلان؛ شباهت‌ها و تفاوت با جنگ
او هشدار داد که آثار تعلیق بر سرمایه‌گذاری، تجارت، روان بازار، زنجیره تأمین و بهره‌وری نیروی کار، مشابه شرایط جنگ است؛ با این تفاوت که در جنگ، وضعیت مشخص و پیش‌بینی‌پذیر است، اما در تعلیق، ابهام دائمی، اعتماد را به‌تدریج فرسوده می‌کند.
عبده‌تبریزی گفت از سال ۱۳۸۹ رشد سرمایه‌گذاری در نفت و گاز منفی شده و از ۱۳۹۶ صنعت نیز رشد منفی را تجربه می‌کند؛ دو موتور اصلی رشد اقتصاد اکنون از کار افتاده‌اند. سهم مسکن و خدمات در سرمایه‌گذاری رو به افزایش است، در حالی که مشکلات آب، انرژی، نظام بانکی و صندوق‌های بازنشستگی فشار مضاعفی بر اقتصاد وارد کرده است.
او بازگشت اقتصاد را بیشتر به شکل پله‌ای و تدریجی محتمل دانست که نیازمند اصلاحات پایدار در هر مرحله است. در صورت طولانی‌شدن تعلیق، اقتصاد به «نظم نوین» سازگار با محدودیت‌ها بازمی‌گردد، اما با کیفیتی پایین‌تر، ریسک سرمایه‌گذاری خارجی بالا و عدم جذب سرمایه‌های بین‌المللی.
انقباض اقتصادی و چرخه‌های منفی
عبده‌تبریزی با استناد به نظریه شتاب‌دهنده مالی بن برنانکی، توضیح داد که شوک‌های جنگ و تعلیق باعث افزایش ریسک و محدودیت اعتبارات بانکی می‌شود که رکود را عمیق‌تر کرده و ارزش دارایی‌ها و وثایق را کاهش می‌دهد.
او حفظ نقدینگی به‌اندازه پوشش ۳ تا ۶ ماه هزینه‌ها، توقف پروژه‌های کم‌اولویت، مدل‌سازی سناریوهای خوش‌بینانه، واقع‌بینانه و بدبینانه، انجام استرس‌تست نقدینگی و کوتاه‌کردن چرخه نقدی را ضروری دانست. همچنین، پیش‌فروش محصولات، فاکتورینگ، مذاکره مجدد با تأمین‌کنندگان و استفاده از روش‌های زنجیره تأمین مالی از جمله راهکارهای پیشنهادی او بود.
وی سرمایه‌گذاری مطلقاً صفر را رد و توصیه کرد که شرکت‌ها بر پروژه‌های کوتاه‌مدت و بهبود بهره‌وری متمرکز شوند. عبده‌تبریزی همچنین فرصت ادغام شرکت‌ها و خرید دارایی‌های کم‌ارزش رقبا را برای تقویت موقعیت پس از تعلیق مناسب دانست.
اقتصاد کلانلینک کوتاه :