از شعار استقلال تا وابستگی به چین؛ سرنوشت تولید داخلی
ماجرای خاموشی ناگهانی تلویزیون‌های اسنوا و دوو، تنها یک اختلال ساده نرم‌افزاری نبود؛ بلکه پرده از واقعیتی بزرگ‌تر برداشت: صنعتی که سال‌ها پشت شعار «بومی‌سازی و تولید داخلی» پنهان شده، امروز درگیر انحصار، رانت و وابستگی عمیق به چین است. تجربه‌ای که نه‌تنها رضایت مردم را جلب نکرده، بلکه اعتماد مصرف‌کننده به تولید ملی را هم خدشه‌دار کرده است.
هما میرزایی- جهان صنعت نیوز: حدود یک ماه پیش بود که تلویزیون‌های اسنوا و دوو پس از انجام یک بروزرسانی ساده از کار افتادند، و شهروندانی که تلویزیون خود را روشن کردند، با یک صفحه سیاه روبه‌رو شدند. در نخستین واکنش‌ها از سوی روابط عمومی این دو نام تجاری علت این اختلال نقص فنی عنوان، اما پس از آن صحبت از اختلاف مالی با کشور چین به میان آمد. در بین مردم نیز صحبت‌هایی از احتمال یک هک سراسری رد و بدل می‌شد. حالا نزدیک به یک ماه است که این تلویزیون‌ها خاموش هستند، و طبق گزارشات مردمی هنوز راه‌حلی از سوی مسئولین این دو کارخانه ارائه نشده است.
با گذشت حدود یک ماه ابعاد ماجرا روشن شده است؛ گروه صنعتی انتخاب که عرضه کننده این دو برند در بازار ایران بوده و بیش از ۸ میلیون کاربر در سراسر ایران دارد، با شرکت چینی طرف قرارداد دچار اختلافات مالی شده و شرکت چینی تصمیم گرفته است تا وصول طلب خود از ارائه خدمات به ایران سر باز بزند. در همان زمان روابط عمومی گروه انتخاب با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «مشکل پیش آمده برای تلویزیون‌های اسمارت اسنوا و دوو مسئله فنی است و حداکثر تا ۲۴ ساعت آینده رفع خواهد شد.» در روزهای اخیر بسیاری از کاربران اعلام کرده‌اند که پس از تعویض برد اصلی دستگاه مشکل رفع شده، اما بسیاری دیگر می‌گویند هیچ‌گونه پیگیری از سوی این شرکت صورت نگرفته و علی‌رغم قول‌های داده شده تکنیسین‌های اسنوا و دوو برای تعویض برد و رفع مشکل هیچ‌گونه مراجعه‌ای انجام نداده‌اند. در آخرین بیانیه‌ای که از سوی این شرکت منتشر شده علت اصلی این اختلاف، تلاش این شرکت برای دستیابی به یک فناوری بومی با نام «دان» و با هدف کاهش وابستگی به تامین‌کنندگان خارجی عنوان شده است.
تولید داخلی یا انحصار و رانت؟
این اتفاق به ظاهر ساده را می‌توان به عنوان نمادی از سیاست‌گذاری‌های نادرست صنعتی و اصرار نابه‌جا بر بومی‌سازی در نظر گرفت. کاهش وابستگی به کشورهای خارجی، تقویت تولید داخلی، ایجاد اشتغال، افزایش استقلال اقتصادی و توسعه فناوری‌های بومی از جمله دلایلی است که سیاست‌گذاران در توجیه ممنوعیت واردات محصولاتی مانند خودرو و لوازم خانگی به کار می‌برند. اما آنچه در عمل اتفاق افتاده است، ایجاد فضایی گلخانه‌ای، انحصاری و غیر رقابتی است که نتیجه‌ای جز محروم شدن مردم از کالاهای با کیفیت به همراه نداشته است. این دو صنعت بزرگ به عنوان نمونه‌هایی که بیشترین حمایت‌های دولتی از جمله ممنوعیت واردات، وضع تعرفه‌های واردات بر خودروهای خارجی، ارائه تسهیلات مالی و تأمین نقدینگی، و رانت ارزی نتوانسته‌اند عملکرد قابل‌قبولی ارائه دهند و رضایت مشتریان را جلب کنند. قیمت خرید خودروی بی‌کیفیت داخلی با نمونه مشابه خارجی از برترین برندها برابری می‌کند، و خرید لوازم خانگی تولید داخل مانند یخچال و تلویزیون چندین برابر نمونه خارجی روی دست مصرف‌کننده خرج می‌گذارد. از طرفی دیگر، محدود شدن عمده تجارت خارجی کشور به مرادودات با چین دست بالا را در حوزه تصمیم‌گیری به این کشور واگذار کرده است.
محمد طحان‌پور ، کارشناس صنعت لوازم خانگی در گفت‌وگو با جهان صنعت نیوز می‌گوید: مشکلات ارزی و تحریمی باعث به وجود آمدن شرایط انحصاری در تولید کشور شده است. زمانی‌که آقای شریعتمداری وزیر صنعت بودند، تولیدکنندگان به ایشان گفتند اگر جلوی واردات کالای خارجی را بگیرید، ما نیاز به تامین کالای داخلی را تامین خواهیم کرد. بله تامین انجام شد، اما با چه کیفیتی؟
آیا صادرات داریم؟ آیا مصرف‌کننده ما راضی است؟
در بحث خودرو اینکه بگوییم ما دومین تولیدکننده خودرو هستیم، به خودی خود ارزشی ندارد؛ باید دید چه میزان صادرات داریم؟ آیا مصرف‌کنندگان از کیفیت خودروها رضایت دارند؟ جواب این سوالات خیر است. تاکید بر تولید داخلی به دلیل جلوگیری از خروج ارز از کشور امر مثبتی است، اما انتظاری که مسئولین و مردم از این موضوع داشتند برآورده نشده است. علاوه‌بر این، عمده تجهیزات مورد نیاز در تولید داخلی نیز وارداتی است. برای مثال، کالای مانند یخچال را در نظر بگیرید؛ کمپرسور قلب یخچال است، و این قلب ۱۰۰ درصد از خارج از کشور و از کشور چین وارد می‌شود. در مورد پنل تلویزیون نیز همینگونه است؛ ما اصلا توانایی تولید پنل نداریم. در نتیجه خروجی محصولات تولید داخل فاقد کیفیت است.
مردم کالای قاچاق فاقد گارانتی را به تولید داخل ترجیح می‌دهند
مردم خرید کالاهای قاچاق را با تمام ریسک‌های موجود مانند عدم گارانتی و پشتیبانی به کالای تولید داخل ترجیح می‌دهند. تمایل مردم به خرید ماشین لباسشویی بوش ساخت کشور ترکیه که به صورت قاچاق وارد کشور شده و فاقد گارانتی معتبر است نسبت به خرید لباسشویی ایرانی بسیار بیشتر است. باور عمومی این است که محصولات خارجی کیفیت بالاتری دارند و در عمل این کالاها با قیمتی مشابه کالای ایرانی عرضه می‌شوند. وقتی تمایل به خرید کالای داخل بیشتر شود، تولیدکننده هم می‌تواند کار را توسعه بخشیده و کیفیت را بالاتر ببرد. یکی دیگر از مشکلات اصلی در این مسیر عدم واردات فناوری و تجهیزات روز به کشور است، که مانعی بزرگ بر سر راه توسعه تولیدات داخلی است. در کشور ما گوش شنوایی برای شنیدن گلایه و انتقاد مردم وجود ندارد، و تلویزیون به عنوان یکی از ارکان مهم در رساندن این صدا به گوش مسئولین غفلت می‌کند. مردم به کیفیت محصولات داخلی اعتراض دارند، اما این اعتراض شنیده نمی‌شود.
زرق و برق چینی جایگزین محصول با اصالت
بدون تعارف صحبت کنیم؛ از لحاظ اقتصادی آمریکا دست برتر را در دنیا دارد. ترامپ یک تاجر برجسته است که مشاوران سیاسی و اقتصادی کارکشته‌ای هم دارد. چین و یا هر کشور دیگری هم نیازمند مراودات مالی با این کشور و حفظ منافع شخصی خود هستند. حال اینکه چرا اقتصاد ما به تجارت با چین محدود شده است، سوالی است که باید سیاست‌گذاران و مسئولین رده بالا جواب بدهند. چراکه در قضیه تلویزیون‌های اسنوا و دوو دیدیم که ممکن است چین هر آن تصمیم جدیدی در جهت حفظ منافع ملی خود بگیرد. بسیاری از محصولات چینی که در ایران وجود دارند؛ با روش OEM تولید می‌شوند؛ یعنی شما به چین می‌گویید من در ایران ظرفیت تولید خالی دارم، شما برای من و با اسم تجاری من تعدادی خودرو یا لوازم خانگی تولید کن. برای مثال بسیاری از این خودروهای چینی که در خیابان‌های ایران دیده می‌شوند، در خود چین وجود ندارند، و صرفا برای عرضه در ایران تولید شده‌اند. کیفیتی هم ندارند و فقط زرق و برق و ظاهر شیک دارند.
حقیقت این است که دنیا با سرعت موشک در حال حرکت رو به جلو است، و ما مانند یک لاکپشت به دنبال آن می‌رویم.
اخبار برگزیدهصنعت و معدنلینک کوتاه :