اخراج مهاجران؛ فرصت برای کارگر ایرانی یا تهدید برای اقتصاد؟

هما میرزایی- جهان صنعت نیوز: در دهه‌های اخیر، حضور کارگران افغان نه ‌فقط در مشاغل ساده، بلکه به‌تدریج در مشاغل تخصصی‌تر  مانند اپراتوری ماشین‌آلات صنعتی و صنایعی مانند ساخت‌وساز و ارائه خدمات تخصصی گسترش یافته است. به همین دلیل، حذف ناگهانی این حجم از نیروی کار نگرانی از پیامدهایی مانند جهش هزینه‌های دستمزد، اختلال در زنجیره تأمین، کاهش کمیت و کیفیت تولید، و در نهایت شوک منفی  به رشد و میزان اشتغال را بیش از پیش کرد.

سهم بزرگ کارگران مهاجر از صنایع

گزارش منتشر شده از سوی مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی با اتکا به داده‌های بانک جهانی، بانک مرکزی و مرکز آمار ایران نشان می‌دهد طی سال‌هی اخیر نقش کارگران افغانستانی در تداوم تولید در بخش‌های صنعت، ساختمان، کشاورزی و خدمات نقشی برجسته بوده است؛ به‌طوری که در سال ۱۴۰۲ سهم این نیروی کار در کشاورزی ۸ درصد، در پوشاک ۳۰ درصد و در صنایع ساختمانی ۲۳ درصد بوده است. از سویی دیگر، بحث تصرف بازار کار و محروم شدن کارگر ساده و متخصص ایرانی از فرصت‌های شغلی یکی از دلایل عمده حمایت‌ها از اخراج اتباع غیر قانونی بوده است. طبق آماری که معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده بود، تا پایان خرداد ۱۴۰۴، در مجموع ۴۳۳ هزار و ۴۹۱ نفر نیروی کار خارجی شناسنامه‌دار در ایران فعالیت داشتند؛ از این تعداد، کمتر از ۱۰ هزار نفر نیروی کار متخصص خارجی و حدود ۴ هزار و ۲۵۰ نفر نیروی کار خارجی غیرمتخصص محسوب می‌شوند. اما تخمین‌ها از حضور کارگران غیر قانونی تا ۳ میلیون نفر نیز می‌رسید.

پیشنهاد رفع دوگانه کارگر ایرانی و خارجی

اما راه‌حل این دوگانه مهم در بازار کار چیست؟ مرکز پژوهش‌ها اجرای طرح «قانونمندسازی هوشمند» با تکیه بر مواردی چون ثبت دقیق و شناسایی مکان و شغل، صدور مجوزهای هدفمند، سرمایه‌گذاری در مهارت‌آموزی، و ایجاد سازوکارهای مالیاتی شفاف در کنار مدیریت بلندمدت سیاست مهاجرت را به عنوان راه چاره‌ای عملی در زمینه کنترل حضور نیروی کار مهاجر و ایجاد تعادل میان به‌کارگیری این افراد و کارگران بومی پیشنهاد می‌کند.

معضل عدم تعادل میان دستمزد کارگر ایرانی و افغانستانی

بسیاری از کارشناسان حوزه بازار کار موقعیت به وجود آمده حاصل از اخراج اتباع را فرصتی برای به‌کارگیری هرچه بیشتر نیروی کار بومی می‌دانند، و با اشاره به لزوم اجرای این طرح توسط کارفرمایان نسبت به آینده نیروی کار در کشور هشدار می‌دهند. نرخ باروری در ایران به نصف کاهش یافته، و جمعیت کشور با سرعتی روزافزون رو به پیری می‌رود؛ نیروی کار جوان رو به کوچک‌تر شدن است، و عدم تناسب دستمزد دریافتی با مخارج ماهیانه انگیزه این گروه برای کار و تولید را به نزدیک صفر رسانده است.

کارفرمایان فرصت به وجود آمده را دریابند

بسیاری از کارفرمایان از این موضوع گلایه دارند که نیروی کار جوان تمایلی به کار در واحدهای تولیدی و شهرک‌های صنعتی ندارند، و از سویی دیگر نیروی کار می‌گوید دریافت حداقل حقوق وزارت کار که کمتر از ۱۵ میلیون تومان در ماه است، انگیزه کار را از آن‌ها سلب کرده است. حضور کارگران مهاجر که به علت حضور غیر قانونی در کشور با حقوقی کمتر از این رقم مشغول به کار می‌شدند و نیازمند دریافت تسهیلات مالی و بیمه نیز نبودند، برای کارفرمایان بسیار سودآور بود؛ اما در نگاه کلان و از نظر امنیت ملی تبعات جبران‌ناپذیری به همراه داشت. حضور این افراد راهکاری کوتاه‌مدت در جهت جبران این عدم تمایل کارگران بومی به مشغول شدن در صنایع مختلف به خصوص صنایع ساختمانی در نظر گرفته می‌شد، اما بحران‌هایی مانند تغییر در توقعات کارفرمایان و تغییر رتبه کارگران غیر مجاز از کارگر ساده به کارگر نیمه متخصص و متخصص در طولانی‌مدت را به همراه داشت. اکنون فرصت مناسبی برای بازار کار به وجود آمده است تا با پرداخت دستمزد منصفانه و تامین نیازهای کارگران و متخصصین داخلی، انگیزه کافی برای کار را به وجود آورده و به رشد و توسعه اقتصادی کشور کمک جدی بکنند. 

اخبار برگزیدهصنعت و معدن