بی توجهی دولت به نقش بخش خصوصی در تصمیم‌گیری‌های مهم

جهان صنعت نیوز: از اوایل ماه آینده ایران به صورت رسمی وارد تجارت آزاد با کشورهای اقتصادی اوراسیا خواهد شد. این خبر اگرچه برای فعالان اقتصادی خوشایند است اما از آنجایی که در جریان سفر رییس جمهوری به اجلاس سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا، فعالان بخش خصوصی حضور نداشتند، این نگرانی وجود دارد که همانند دیگر همکاری های ناموفق ایران همچون برقراری تعرفه ترجیحی ایران و ترکیه که بیشتر به نفع تجار ترکیه بود، این بار نیز مشکلاتی در این خصوص به وجود بیاید. این اولین بار نیست که مقامات بلندمرتبه سیاسی بدن مشورت با فعالان بخش خصوصی پشت درهای بسته برای موضوعات مربوط به حوزه های اقتصادی و تجاری تصمیم گیری می کنند. تصمیم گیری هایی که اگرچه کلیات آن به نفع اقتصاد کشور خواهد بود اما از آنجایی که درتعیین تعرفه ها، نظر کارشناسی وجود ندارد، در نهایت با شکست روبرو می شود.

توافق ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا  که بعد از دو سال مذاکره به نتیجه رسیده، از هفته اول آبان ۹۸ ماه اجرایی می‌شود به طوری که  از سه سال دیگر تقریبا تمام کالاها مشمول کاهش تعرفه خواهند شد. براساس این موافقتنامه، ایران از اتحادیه اقتصادی اوراسیا امتیازات گمرکی خاصی دریافت کرده و کشورهای این اتحادیه هم این امکان را خواهند داشت تا حجم صادرات خود به ایران را تا ۷۵ درصد افزایش دهند. ایران نیز می‌تواند با امتیازاتی که دریافت می‌کند، صادرات کالاهای خود به مقصد پنج کشور اوراسیایی یعنی روسیه، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و ارمنستان را تا چند برابر افزایش دهد.  همچنین به گفته وزیر نیرو، پس از پیوستن ایران به این اتحادیه ۸۶۴ قلم کالا از سوی دو طرف مشمول تجارت ترجیحی خواهد شد.

 تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا ، گام مهمی در عرصه تجارت خارجی ایران و گسترش مبادلات با همسایگان شمالی است و پیش‌بینی می‌شود  به‌زودی مبادلات ایران با کشورهای عضو این اتحادیه با رشد چشمگیری مواجه شود. همچنین از مزایای پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا می توان به ایجاد پل ارتباطی برای اتصال به بازار با بیش از ۱۸۰ میلیون نفر و بازار بالقوه‌ای برای افزایش صادرات کشور اشاره کرد. بر اساس برآوردها، کشورهای اتحادیه اوراسیا سالانه ۴۰۰ میلیارد دلار کالا وارد می‌کنند در حالی که هم‌اکنون ایران کمتر از ۲درصد این کیک ۴۰۰ میلیارد دلاری را در سیطره خود دارد. اما از آنجایی که ظرفیت بازار اوراسیا برای واردات کالاهای ایرانی بسیار بالا است، می توان این بازار را جایگزین بازار کشورهای اروپایی کرد چرا که در حال حاضر با توجه به تشدید تحریم های بین المللی، تجارت ایران با اروپا روز به روز در حال کاهش است و چندان نمی توان به افزایش مبادلات تجاری با کشورهای اروپایی امیدوار بود. 

نقش کمرنگ بخش خصوصی

 بر همین اساس در جریان سفر رییس جمهوری به ارمنستان، ۱۴ سند همکاری به امضا رسید و قرار است ایران نیز از پنجم آبان ماه به صورت رسمی به این اتحادیه بپیوندد. در واقع از این پس فرصت طلایی پیش روی تجار وجود دارد تا با یکسان سازی قوانین تجاری و تعرفه ای، حذف تعرفه های گمرکی مرزی و تسهیل تصمیم گیری ، از فرصت پیش روی خود در این بازارها استفاده کنند. اما به گفته برخی کارشناسان، در این خصوص باید استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی را مد نظر قرار داد. در غیر این صورت این فرصت طلایی نیز همچون دیگر فرصت های از دست رفته ایران در حوزه تجاری، به راحتی از دست خواهد رفت. این در حالی است ه دولت روحانی سال هاست که وعده حایت از بخش خصوصی را سر می دهد اما در عمل دست از تصدی گری بر نمیدارد و برای فعالان بخش خصوصی این فرصت را فراهم نمی کند که در تصمیم گیری های اقتصادی نقش موثر داشته باشند. بنابراین به نظر می رسد که دولت نه تنها قصد ندارد شرایط را برای پر رنگ تر شدن نقش بخش خصوصی مهیا کند بلکه خود را در نقش رقیب بخش خصوصی می بیند که در بسیاری از موارد مهم این بخش را حذف می کند.

در همین خصوص عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران با بیان اینکه اخذ بازارهای صادراتی برای توسعه و رونق تولید کشور ضروری است، گفت:  از این بابت بازارهای منطقه و همسایه های ایران در اولویت هستند و کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا از موارد هدفی بودند که دولت  طی سال های اخیر پیگیرآن بوده است.

حمیدرضا صالحی اظهار کرد: در نهایت این موضوع عملیاتی شد و ما به حوزه اقتصادی اوراسیا پیوستیم. به طوری که انتظار می رود بتوانیم با حذف تعرفه های ورود به این بازار، محصولات بیشتری را از تولیدات داخلی به خارج از کشور از جمله این حوزه ها صادر کنیم و سهم بالایی از این بازار ۴۰۰ میلیون نفری را در اختیار خود قرار دهیم.

وی با بیان اینکه این فرصت طلایی و ارزشمند است، گفت: باید از این فرصت به خوبی استفاده کرد اما نکته اساسی در این خصوص این است که نقش بخش خصوصی در این حوزه ها کمرنگ بوده و از این پس باید بیشتر جدی گرفته شود. در واقع نقش کمرنگ بخش خصوصی در این حوزه ها  باعث شه که ما آنطور که باید و شاید در استفاده از این ظرفیت ها موفق نباشیم.

ضرر ایران در تعرفه ترجیحی ترکیه

صالحی به تعرفه ترجیحی ایران و ترکیه اشاره کرد و افزود: برقراری تعرفه ترجیحی ایران و ترکیه در نهایت به ضرر ایران تمام شد چرا که در این توافق، نقش بخش خصوصی ترکیه پررنگ بود اما در ایران به دلیل دخالت دولت، بخش خصوصی نتوانست نقش قابل توجهی را از خود ارائه دهد.

وی با بیان اینکه در این حوزه امتیازات زیادی از ما گرفته شد اما امتیازات حداقلی هم از ترکیه ها اخذ نشد، اظهار کرد: این موضوع به دلیل بی توجهی به نظرات کارشناسی بخش خصوصی اتفاق افتاد.

وی بیان کرد: در رابطه با پیمان اوراسیا هم همین اتفاق تا به امروز افتاده است. به این معنا که در مذاکرات اوراسیا آنطور که باید و شاید نمایندگان بخش خصوصی، اتاق بازرگانی و حتی اتاق های مشترک این کشورها هم در تعیین تعرفه های ترجیحی نقشی نداشتند.

عضو هیات نمایندگان  اتاق بازرگانی تهران اظهار کرد: امیدواریم که خروجی این توافقات طوری باشد که بسیاری از موانع صادراتی رفع شود. به طور مثال ما در حوزه صادرات خدمات فنی مهندسی و مصالح به کشورهای اوراسیا با مشکل روبرو بودیم. تا جایی که ارمنستان به عنوان کشور هم مرز ایران، برای تجار ایرانی مشکلات زیادی ایجاد کرد.

وی ادامه داد: در حالی که بخش خصوصی برای انجام پروژه های خود در ارمنستان نیاز به سیمان داشت،  باید تعرفه های بالایی را برای صادرات یک تن سیمان به خاک این کشور پرداخت می کرد.

صالحی افزود: تعرفه واردات به خاک ارمنستان برای هر تن سیمان ۵۲ دلار بود اما با قدم هایی که برداشته شده، امیدواریم  این تعرفه به صفر رسیده باشد و ما بتوانیم سیمان تولیدی خودمان را به راحتی به کشورهای اوراسیا از جمله ارمنستان صادر کنیم.

عضو هیات نمایندگان  اتاق بازرگانی تهران اظهار کرد: اگر بخش خصوصی این امکان را داشت که در کنار دولتمردان در مذاکرات اقتصادی  تجاری مهم حضور داشته باشد، قطعه نتایج بهتری ایجاد می شد.

این فعال بخش خصوصی گفت: امیدواریم از این پس برای تعیین مصادیق از لحاظ کمی و میزان تعرفه ها از کارشناسان بخش خصوصی کمک گرفته شود. تا بتوان از طریق دیپلماسی اقتصادی که دولتمردان فراهم می کنند، بیشترین امتیاز را از بازارهای صادراتی اخذ کرد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر می توان با توجه به افزایش نرخ ارز صادرات را توسعه داد، گفت: این موضوع منوط به این است که دیگر ابزارهای صادراتی همچون تعرفه های ترجیحی با کشورهای هدف به خوبی تنظیم شود.

چابک نبودن دولت

در این خصوص همچنین یکی دیگر از اعضای هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا دولت در مقاطع مهم و به هنگام تصمیم سازی ها به بخش خصوصی بی توجهی می کند، گفت: علت این موضوع بزرگی و چابک نبودن دولت است که باعث می شود در مقاطع مهم تصمیم های به جا و به موقعی انجام نشود.

علی شریعتی اظهار کرد: کرخت بودن و بزرگی بدنه دولت مبحث مفصلی است که در کلام نمی گنجد اما معضلی است که باعث شده فرصا های طلایی تجاری از دست برود. در این خصوص می توان به فرصت بازسازی سوریه و یا تحریم های روسیه و قطر اشاره کرد که در نهایت به دلیل فراهم نبودن زیرساخت ها از دست رفت. در

وی با بیان اینکه توافقنامه اوراسیا از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، گفت: معافیت ها افقی را برای تجار باز می کند که به دنبال آن می توان به بازر بزرگ صادراتی دست پیدا کرد. البته شاید این توافقنامه در شرایط خوبی به نتیجه نرسیده است چرا که تحریم ها و فراهم نبودن زیرساخت های داخلی به هر حال فعالیت های اقتصادی را سخت کرده است.

وی افزود: اگر فضا برای ایفتی نقش بخش خصوصی در این خصوص مهیا نشود، یک سری تاجر خاکستری وارد عمل می شوند که در نهایت فرصت طلایی تجاری ایران را بار دیگر با مشکل مواجه خواهند کرد.  

نسترن یوسف بکیان

اقتصاد کلانپیشنهاد ویژه