اروپا در تله کسری بودجه و پوپولیسم

جهان صنعت نیوز – گزارشی از اکونومیست نشان می‌دهد بسیاری از کشورهای ثروتمند به‌ویژه در اروپا، گرفتار چرخهای شده‌اند که آن را «حلقه معیوب کسری بودجه و پوپولیسم» می‌نامند؛ یعنی در شرایطی که بدهی‌های دولتی و نرخ بهره بالا، دولت‌ها را به سمت ریاضت اقتصادی سوق می‌دهد، افزایش فشارهای اجتماعی و رشد احزاب پوپولیست، اجرای این سیاست‌ها را پرهزینه و حتی خودویرانگر می کند. این وضعیت، سیاستگذاران را در تنگنای دشواری میان جلب اعتماد بازارها و پاسخگویی به مطالبات رأی دهندگان قرار داده است.

بحران بدهی و سیاست در اروپا

پس از یک دهه رشد اقتصادی ضعیف، بحران مالی جهانی، همه گیری کرونا و شوک های انرژی، بسیاری از کشورهای پیشرفته با بدهی های سنگین و نرخ های بهره بالا دست وپنجه نرم میکنند. در برخی کشورها حجم بدهی حتی از تولید ناخالص داخلی فراتر رفته و هزینه‌های پرداخت بهره به سهم بزرگی از درآمدهای مالیاتی بدل شده است. این شرایط، وزیران دارایی را در موقعیتی بحرانی قرار داده است. از یکسو بازارهای مالی خواستار انضباط بودجهای‌اند و از سوی دیگر، رأی دهندگان خسته از فشار معیشتی گرایش بیشتری به احزاب پوپولیست پیدا کرده‌اند.

میانگین کسری بودجه کشورهای OECD در سال گذشته به ۴.۶ درصد تولید ناخالص داخلی رسید، در حالیکه پیش از همه گیری کرونا این رقم حدود ۲.۹ درصد بود. همزمان، هزینه بهره بدهی ها به ۳.۳ درصد تولید ناخالص داخلی رسید؛ رقمی که تقریباً معادل اهداف بلندمدت ناتو برای هزینه‌های دفاعی است. این فشار مالی در کنار صعود احزاب راست افراطی در کشورهایی چون فرانسه، آلمان و بریتانیا، به شکل گیری «حلقه معیوب کسری–پوپولیسم» منجر شده است؛ چرخه ای که در آن ریاضت اقتصادی موجب تقویت جریان های پوپولیست میشود و این جریان ها خود وعده افزایش هزینه‌ها و کاهش مالیات ها را می دهند.

بررسی ها نشان می‌دهد که سیاست‌های ریاضتی اغلب زمینه ساز گسترش پوپولیسم بوده اند. پژوهشگران دانشگاه های مختلف اروپا نشان داده اند که کاهش خدمات عمومی، بستن مراکز درمانی یا حتی کیفیت پایین زیرساخت ها به طور مستقیم با افزایش رأی احزاب تندرو مرتبط بوده است. در مقابل، افزایش مالیات ها هرچند به رشد اقتصادی ضربه می زند، اما از منظر سیاسی کمتر به تقویت پوپولیسم منجر شده است.

بن‌بست سیاستگذاران

در غیاب رشد اقتصادی سریع، برخی کارشناسان از «سرکوب مالی» به عنوان یکی از راه های کاهش بدهی یاد می کنند؛ یعنی فشار غیرمستقیم بر پس اندازکنندگان و سرمایه گذاران برای خرید اوراق یا پذیرش بازدهی کمتر. با این حال، چنین رویکردی عملاً نوعی مالیات پنهان بر پس انداز مردم است و می تواند واکنش اجتماعی گسترده ای در پی داشته باشد.

در این شرایط وزیران دارایی در اروپا و دیگر کشورهای توسعه یافته در موقعیتی دشوار گرفتار شده اند. اجرای ریاضت اقتصادی می تواند زمینهساز قدرت گیری پوپولیست ها شود و عقب نشینی از آن نیز به افزایش فشار بازارها و هزینه‌های بدهی منجر خواهد شد. به نظر می رسد این دور باطل همچنان ادامه خواهد داشت و حتی اگر دولت‌های فعلی جای خود را به احزاب پوپولیست بدهند، چالش های اقتصادی پابرجا خواهد ماند.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلان