فنر فشرده قیمت بنزین؛ رهاسازی یا انفجار؟
دولت چهاردهم در آستانه یکی از پرریسک‌ترین تصمیمات اقتصادی ایستاده است؛ اصلاح قیمت بنزین. تجربه تلخ آبان ۹۸، فشار تورمی، ناترازی انرژی و خستگی روانی مردم باعث شده این میدان مین هر لحظه آماده انفجار باشد. بسیاری از کارشناسان تصمیم دولت برای عرضه بنزین سوپر وارداتی به قیمت آزاد را بستری برای آزادسازی قیمت بنزین معمولی می‌دانند.
هما میرزایی- جهان صنعت نیوز: افزایش تنش‌های سیاسی، سایه جنگ، ناترازی انرژی، تحریم‌های بین‌المللی و سیاست‌های نادرست ریشه دوانده در بدنه اقتصاد ایران کار را برای دولت چهاردهم بیش از همه دولت‌های پیشین دشوار کرده است. شرایط به‌گونه‌ای پیش می‌رود که رئیس‌جمهور بارها اعلام کرده بدون تن دادن به اصلاحات بنیادین اقتصادی راهی به جز بن‌بست پیش روی کشور نخواهد بود. اما چه کسی شجاعت و توان بر عهده گرفتن پیامدهای ناشی از این اصلاحات را دارد؟ به نظر نمی‌رسد شرایط چه در فضای داخل کشور و چه در روابط خارجی برای انجام این جراحی دردناک مهیا باشد. در حالی‌که ادامه‌دار شدن تحریم‌ها برای سالیان متوالی باعث بلعیده شدن تمامی منابع مالی داخل کشور شده، سیاست‌های نادرستی مانند قیمت‌گذاری دستوری و تصدی‌گری دولت در تمامی شئون اقتصادی عرصه را بر فعالین اقتصادی، صنعتگران و مردم تنگ کرده است.
دولت و غول بنزین؛ این محصول مساله‌ساز
حالا قیمت‌گذاری بنزین؛ این فرآورده حیاتی و استراتژیک تبدیل به میدان مینی شده است که دولت چاره‌ای جز پا گذاشتن در آن ندارد. با تصمیم دولت عرضه بنزین سوپر وارداتی در بورس انرژی صورت گرفته و اشخاص حقوقی دارای سابقه فعالیت در حوزه انرژی می‌توانند با مجوز «شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی» اقدام به واردات این محصول کنند. قصد دولت از این تصمیم این است که قیمت‌گذاری بنزین در فضای کاملا آزاد و رقابتی و بدون هیچ دخالت دولتی عرضه شود و فضا برای ادامه این مسیر مهیا شود. اما نکته اینجاست که تجربه تلخ قبلی از اقدام به گران کردن بنزین در شرایطی‌که دولت با کسری بودجه قابل توجه روبه‌رو بوده و جامعه به دلیل فرسودگی ذهنی و فشارهای مداوم مالی همراهی و همدلی لازم را ندارد، نگرانی‌ها از پیامدهای این تصمیم را افزایش داده است. چراکه بدون اصلاح زیرساخت‌ها و رفع موانع تولید و واردات این اقدام می‌تواند زمینه‌ساز افزایش قیمت بنزین عادی شود. در حال حاضر حدود ۶ سال است که قیمت بنزین بر اساس نرخ یارانه‌ای ۱۵۰۰تومانی و نرخ آزاد ۳۰۰۰تومانی عرضه می‌شود، و هیچ دولتی امکان اصلاح این قیمت غیر منطقی را نداشته است. این ثابت ماندن قیمت مانند فنری فشرده خواهد بود، که روزی آزاد شده و با خود مشکلات بسیاری به همراه خواهد آورد.
عرضه بنزین سوپر بالاتر از قیمت فوب خلیج‌فارس؟
قیمت‌گذاری بنزین در ایران سال‌هاست میان یک دوراهی گیر افتاده است؛ از طرفی کارشناسان می‌گویند قیمت باید به سطح قیمت خلیج‌فارس نزدیک شود، و از طرفی افزایش افسارگسیخته قیمت دلار در نتیجه نبود نظارت موثر و هرج و مرج بازار در کشور این امر را ناممکن کرده است. در حال حاضر و بر اساس آمارهای شرکت پخش فرآورده‌های نفتی قیمت رسمی فوب خلیج فارس بنزین سوپر حدود ۲۸ هزار تومان اعلام شده است، اما محسن پاک نژاد، وزیر نفت می‌گوید قیمت بنزین سوپر وارداتی بالای ۵۰ هزار تومان خواهد بود. همچنین وزیر نفت می‌افزاید: این فرآیند هیچ ارتباطی با عرضه سوخت سهمیه‌ایِ ۶۰ لیتری ۱۵۰۰ تومانی و ۱۰۳ لیتری ۳ هزار تومانی نخواهد داشت. در حال حاضر مشخص نیست چه قیمتی برای بنزین سوپر وارداتی در نظر گرفته شده است، اما به نظر نمی‌رسد این محصول در محدوده ۲۸ هزار تومان عرضه شود.
تجربه دولت‌ها در افزایش نرخ بنزین؛ آخرین تجربه تلخ و خسارت‌بار بود
مصرف روزانه بنزین در ایران به طور متوسط به ۱۳۹ میلیون لیتر می‌رسد، که این رقم مصرف در ایام تعطیلات افزایش پیدا می‌کند. فشار ناشی از پرداخت یارانه پنهان دولت به بنزین بر بودجه سالانه دولت‌ها، هر روز گسترده‌تر شده و ابعاد تازه‌تری پیدا می‌کند. پس از جنگ ۱۲ روزه و در آستانه فعال شدن مکانیزم ماشه و خطر بازگشت تحریم‌ها بازارها در حالت آماده‌باش برای موج تازه‌ای از تورم قرار گرفته‌اند؛ تورمی که همواره چندین قدم از قیمت بنزین جلوتر بوده حالا دیگر قابل مهار نخواهد بود و بار مالی بیشتری بر دوش دولت تحمیل خواهد کرد. طی ۲۰ سال گذشته، دولت‌ها موفق شدند ۴ بار نرخ سوخت را افزایش دهند؛ اولین بار در سال ۱۳۸۶ با هدف مهار قاچاق، قیمت هر لیتر سهمیه‌ای به ۱۰۰ و آزاد به ۴۰۰ تومان رسید. سپس در سال ۱۳۸۹ و در اجرای قانون هدفمندی، قیمت بنزین سهمیه‌ای ۴۰۰ و آزاد ۷۰۰ تومان، و در سال ۱۳۹۳ و در مرحله دوم هدفمندی، نرخ بنزین سهمیه‌ای ۷۰۰ و آزاد ۱۰۰۰ تومان تعیین و در نهایت در آبان ۱۳۹۸ قیمت سهمیه‌ای به ۱۵۰۰ و آزاد به ۳۰۰۰ تومان رسید که با اعتراضات مردمی گسترده در سراسر کشور مواجه شده و خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورد. این بار نیز دولت مانده و مردمی که تحمل افزایش قیمت بنزین و به تبع آن سایر کالاهای اساسی را نداشته، و بار مالی سنگینی بر بودجه که دیگر توان پرداخت آن را ندارد.
راه‌حل این درد مزمن که دیگر تبدیل به یک توده بدخیم شده است، شاید بازگشت به رویکرد افزایش تدریجی قیمت به صورت سالیانه و تعیین نرخ سوم برای بنزین مازاد بر سهمیه باشد. اجرای سیاست تثبیت قیمت در زمینه بنزین علاوه بر ایجاد بار مالی، بستری مناسب برای قاچاق سوخت از داخل کشور به کشورهای همسایه فراهم کرده است. طبق آخرین آمارهای منتشر شده قاچاق بنزین تا ۱۰ میلیون لیتر روزانه نیز رسیده است. مساله‌ای که در سال‌های اخیر و با چشم بستن دستگاه‌های نظارتی به بحران سوخت دامن زده و عدم نظارت بر کارت آزاد جایگاه‌ها نیز در این بحران بی‌تاثیر نبوده است. در نهایت چشم‌ها به عملکرد دولت چهاردهم دوخته شده است؛ این‌که دولت پزشکبان چه راهکار کوتاه‌مدتی را برای کنترل این ابر بحران اتخاذ خواهد کرد، از سوالاتی است که فعلا کسی جوابی برای آن ندارد.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانلینک کوتاه :