یارانه نقدی حذف و کالابرگ جایگزین می‌شود ؛ سه سناریوی دولت درباره کالابرگ
در حالی‌که دولت وعده پرداخت ماهانه کالابرگ به هفت دهک جامعه را داده، هنوز منابع مالی پایداری برای اجرای این سیاست وجود ندارد و سه سناریو برای تأمین اعتبار آن مطرح شده است.
جهان صنعت نیوز، دولت چهاردهم اعلام کرده است که از این پس، کالابرگ الکترونیکی به‌صورت ماهانه در اختیار هفت دهک اول جامعه قرار خواهد گرفت. این وعده، که در دیدار اخیر رئیس‌جمهور با رهبر معظم انقلاب مطرح شد، با هدف کاهش هزینه‌های معیشت مردم و ارتقای رفاه اجتماعی مطرح شده است.
چالش بزرگ: منابع مالی طرح از کجا می‌آید؟
طبق اعلام رسمی، برای اجرای هر مرحله از طرح کالابرگ، بیش از ۲۷ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است. تاکنون سه مرحله از این طرح اجرا شده و برای شهریور نیز مرحله چهارم در حال پرداخت است. اگر این روند ماهانه ادامه یابد، در مجموع نیاز به حدود ۳۲۰ هزار میلیارد تومان اعتبار سالانه خواهد بود؛ رقمی که معادل نیمی از کل بودجه عمرانی کشور است.
دولت هم یارانه می‌دهد، هم کالابرگ
در حال حاضر، دولت به‌طور همزمان یارانه نقدی به ۹ دهک پرداخت می‌کند که مبلغ آن بین ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان در ماه است. این یعنی حتی بدون حذف یارانه نقدی، طرح کالابرگ به یک یارانه مضاعف تبدیل شده که بار مالی سنگینی را بر دوش بودجه عمومی کشور قرار داده است. این در حالی است که منابع پایداری برای تداوم این سیاست اعلام نشده است.
سناریوهای پیشنهادی برای تأمین منابع
کارشناسان سه سناریو اصلی را برای تأمین اعتبار اجرای طرح کالابرگ ماهانه مطرح کرده‌اند:
ادامه مدل فعلی: دولت یارانه نقدی را حفظ کرده و کالابرگ را نیز جداگانه پرداخت کند. در این حالت، هزینه‌ها دو برابر می‌شود و کسری بودجه افزایش می‌یابد.
بازگشت به فلسفه اصلی کالابرگ: جایگزینی کامل یارانه نقدی با کالابرگ واقعی که قیمت ۱۰ قلم کالای اساسی را برای خانوارها ثابت نگه دارد. این مدل از ابتدا هدف دولت و مجلس در زمان حذف ارز ترجیحی بود.
۳. مدل ترکیبی: پرداخت بخشی از یارانه به‌صورت نقدی و بخشی به‌صورت کالابرگ، با تمرکز بر دهک‌های پایین‌تر. در این سناریو، حذف دهک‌های هشتم و نهم می‌تواند ماهانه حدود ۵ هزار میلیارد تومان منابع جدید آزاد کند.
منابع جایگزین چقدر واقع‌بینانه‌اند؟
دولت در ماه‌های گذشته اعلام کرده بود بخشی از منابع مورد نیاز از محل حقوق ورودی خودروهای ایرانیان خارج از کشور تأمین می‌شود. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد کل درآمد دولت از این محل در سال جاری کمتر از ۵ هزار میلیارد تومان خواهد بود، یعنی یک‌پنجم هزینه یک ماه اجرای طرح کالابرگ.
کالابرگ امروز با فلسفه اولیه فاصله دارد
هدف اصلی کالابرگ در زمان حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، ثبات قیمت کالاهای اساسی بود؛ اما شکل کنونی آن تنها اعتبار ریالی بدون تضمین قیمت ثابت را در اختیار مردم قرار می‌دهد. این یعنی اثر آن بر کنترل تورم و تثبیت معیشت محدود است.
مجلس شورای اسلامی بارها نسبت به انحراف از اهداف اولیه اجرای کالابرگ هشدار داده است. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، اخیراً تأکید کرد که راه‌حل پایدار، اجرای کالابرگ واقعی با قیمت ثابت برای کالاهاست، نه پرداخت یارانه ریالی تحت عنوان کالابرگ.
در همین راستا، بند «ت» تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴ دولت را موظف کرده است که امکان تبدیل یارانه نقدی به کالابرگ واقعی برای متقاضیان را فراهم کند؛ اما اجرای این حکم همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
آینده طرح؛ اصلاح یا بحران؟
دولت اگر بخواهد وعده کالابرگ ماهانه را بدون اصلاح ساختار اجرا کند، با کسری بودجه شدیدتری روبه‌رو خواهد شد. از سوی دیگر، عدم تحقق وعده‌ها نیز می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی و نارضایتی اجتماعی منجر شود. تنها راه ممکن، بازگشت به فلسفه اولیه طرح و اجرای هدفمندکالابرگ با منابع مشخص و پایدار است؛ در غیر این صورت، این وعده به‌جای آنکه رفاه ایجاد کند، به یک چالش اقتصادی جدید تبدیل خواهد شد.
اقتصاد کلانلینک کوتاه :