رنسانس هسته‌ای در راه است؟
پس از دو دهه رکود، صنعت انرژی هسته‌ای در آمریکا و جهان با سرمایه‌گذاری غول‌های فناوری، حمایت‌های دولتی و ظهور فناوری‌های نوین در آستانه یک رنسانس تازه قرار گرفته است.
جهان صنعت نیوز – در حالی که انرژی هسته‌ای در دو دهه گذشته با چالش‌های فراوانی مواجه بوده، اکنون با ورود غول‌های فناوری، تغییر سیاست‌های دولتی و رشد فناوری‌های نوین مانند رآکتورهای کوچک ماژولار (SMR)، چشم‌انداز روشنی برای احیای آن ترسیم شده است. از سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری شرکت‌هایی چون گوگل، مایکروسافت و متا گرفته تا طرح‌های جاه‌طلبانه در آمریکا و اروپا، همه نشان از بازگشت علاقه جهانی به انرژی هسته‌ای دارند؛ گرچه همچنان چالش‌هایی چون هزینه‌های بالا، مقررات سخت‌گیرانه و کمبود نیروی متخصص پابرجاست.
رنسانس انرژی هسته‌ای؛ آیا طلوع دوباره در راه است؟
«آمریکا را دوباره هسته‌ای کنیم.» این شعار ریک پری، فرماندار پیشین تگزاس و وزیر انرژی دولت اول دونالد ترامپ است. او برای عملی کردن این شعار، شرکت Fermi America را راه‌اندازی کرد؛ شرکتی که قصد دارد بزرگ‌ترین مجموعه انرژی و مرکز داده جهان را بسازد. در حاشیه آماریلو، شهری دامپرور در منطقه پن‌هندل تگزاس، بولدوزرها در حال جابه‌جایی خاک قرمز برای احداث تأسیساتی هستند که ابتدا با گاز طبیعی و انرژی خورشیدی برق تولید خواهد کرد و سپس نیروگاه‌های متعارف هسته‌ای و چندین رآکتور ماژولار کوچک (SMR) را در بر خواهد گرفت؛ مجموعه‌ای که قرار است در مجموع ۱۱ گیگاوات برق تولید کند.
۲۰ سال گذشته دوران خوشی برای انرژی هسته‌ای نبوده است. هرچند در برخی کشورها انرژی هسته‌ای سهم مهمی در سبد انرژی دارد اما طی این مدت در اروپا یا آمریکای شمالی هیچ نیروگاهی به‌موقع و در محدوده بودجه ساخته نشده است. در حالی که هزینه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌شدت کاهش یافته، پروژه‌های هسته‌ای در آمریکا، بریتانیا و فنلاند با تأخیرهای طولانی و افزایش عظیم هزینه‌ها مواجه شده‌اند. با این حال، نشانه تازه‌ای از بازگشت علاقه به انرژی هسته‌ای دیده شد: فِرمی و شرکت فناورانه هسته‌ای «وستینگهاوس» اعلام کردند که برای کسب مجوز ساخت چهار رآکتور بزرگ AP1000 در آماریلو همکاری خواهند کرد.
آیا زمستان طولانی هسته‌ای نخستین نشانه‌های بهار خود را نشان می‌دهد؟
رشد خوش‌بینی نسبت به انرژی هسته‌ای حاصل سه تحول است: نخست، تمایل روزافزون دولت‌های غربی به داشتن منبعی امن و مستقل برای تولید برق. دوم، عطش سیری‌ناپذیر شرکت‌های بزرگ فناوری برای انرژی مطمئن همراه با دغدغه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای که سرمایه‌های عظیم را وارد این حوزه کرده است. سوم، مدل‌های جدید عملیاتی و مالی که ممکن است اقتصاد پرریسک هسته‌ای را بهبود دهند. «این بار اوضاع فرق دارد.» این را ساما بیلبائو ای لئون، رئیس انجمن جهانی هسته‌ای (WNA) می‌گوید.
هیچ جا تغییر رویکرد به اندازه آمریکا آشکار نیست. ترامپ خواستار چهار برابر شدن ظرفیت داخلی انرژی هسته‌ای تا رسیدن به ۴۰۰ گیگاوات تا سال ۲۰۵۰ شده است. هرچند این هدف بیش از حد جاه‌طلبانه و غیرواقعی به نظر می‌رسد، اما توانسته نظام سیاسی را به حرکت درآورد. قانون One Big Beautiful Bill که در ماه جولای تصویب شد، مشوق‌های مالیاتی گسترده‌ای برای این صنعت در نظر گرفته است. ایالت‌های جمهوری‌خواهی مانند تگزاس به استقبال رفته‌اند و حتی برخی ایالت‌های دموکرات نیز چنین کرده‌اند. مقام‌های ایالت نیویورک که در سال ۲۰۲۱ یکی از نیروگاه‌های بزرگ هسته‌ای خود را تعطیل کرده بود، اکنون خواستار ساخت یک نیروگاه جدید توسط شرکت دولتی برق هستند.
در آن سوی اقیانوس اطلس، کمیسیون اروپا در ماه ژوئن نقشه راهی ارائه داد که پیش‌بینی می‌کند ظرفیت هسته‌ای از ۱۰۰ گیگاوات به ۱۴۵ گیگاوات تا سال ۲۰۵۰ افزایش یابد. آلمان مخالفت خود را با طبقه‌بندی انرژی هسته‌ای به‌عنوان «سبز» در قوانین اروپایی کنار گذاشته است، اقدامی که کار فرانسه را برای ساخت شش نیروگاه جدید آسان‌تر می‌کند. در ماه جولای نیز دولت بریتانیا تصمیم نهایی خود برای اجرای پروژه Sizewell C شامل دو رآکتور عظیم به ارزش بیش از ۳۸ میلیارد پوند (۵۱ میلیارد دلار) را اعلام کرد.
در همین حال، سوئد اخیراً برنامه‌های خود برای ساخت چندین رآکتور ماژولار کوچک (SMR) را تأیید کرده است؛ رآکتورهایی کوچک که می‌توانند در کارخانه‌ها تولید شده و سپس به محل مناسب منتقل شوند. هرچند این فناوری هنوز از نظر تجاری عملیاتی نشده اما چشم‌انداز نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه کمتر نسبت به رآکتورهای بزرگ و امکان توسعه سریع‌تر، جذابیت زیادی دارد. این موضوع بیش از ۱۲۰ شرکت را به تلاش برای توسعه SMR ترغیب کرده است.
بانک بارکلیز پیش‌بینی می‌کند که بین سال‌های ۲۰۳۰ تا ۲۰۵۰، ظرفیت خالص هسته‌ای خارج از چین و روسیه بیش از نصف افزایش خواهد یافت و به بالای ۴۵۰ گیگاوات می‌رسد؛ SMRها نیز ۴۰ تا ۶۰ درصد این کل را تشکیل خواهند داد، که حاکی از بازاری یک تریلیون دلاری است. در کنار این، ده‌ها استارتاپ به‌دنبال انرژی هسته‌ای همجوشی هستند—تلاشی بسیار پرریسک که نویدبخش دستیابی به انرژی پاک تقریباً نامحدود است.
جاه‌طلبی‌های بزرگ
غول‌های فناوری هر دو نوع فناوری را تأمین مالی می‌کنند. استارتاپ‌های SMR از اوایل ۲۰۲۴ تاکنون بیش از ۲ میلیارد دلار جذب کرده‌اند. در ماه ژوئن، Oklo با پشتیبانی سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI، موفق شد ۴۶۰ میلیون دلار سرمایه جمع‌آوری کند و TerraPower، شرکتی که توسط بیل گیتس تأسیس شده، ۶۵۰ میلیون دلار جذب کرد. گوگل قراردادی برای کمک به Kairos Power امضا کرده تا تا سال ۲۰۳۵ یک ناوگان SMR توسعه دهد. استارتاپ‌های فعال در حوزه همجوشی هسته‌ای نیز سرمایه‌های هنگفتی جذب می‌کنند. Commonwealth Fusion Systems که گیتس نیز از حامیان آن است از تأمین مالی جدیدی به ارزش ۸۶۳ میلیون دلار خبر داد. در مجموع، استارتاپ‌های همجوشی در سال منتهی به جولای، ۲.۶ میلیارد دلار جذب سرمایه کرده‌اند.
مایکل ترل از گوگل می‌گوید صنعت فناوری به «انرژی پاک و پایدار» هسته‌ای برای تکمیل منابع تجدیدپذیر نیاز دارد. او تأکید می‌کند که این حمایت از انرژی هسته‌ای «کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت» خواهد بود. به باور او، در کوتاه‌مدت بیشترین تأثیر از طریق تمدید عمر نیروگاه‌ها، راه‌اندازی مجدد آن‌ها و ارتقای ظرفیت تولید حاصل می‌شود. در مرحله بعد، نیروگاه‌های بزرگ با طراحی‌های اثبات‌شده و SMRها می‌توانند وارد عمل شوند. تنها در بلندمدت است که احتمالاً همجوشی هسته‌ای به صحنه خواهد آمد.
نمونه‌ای از تأثیر غول‌های فناوری را می‌توان در نیروگاه کلینتون در ایالت ایلینوی دید که توسط شرکت Constellation Energy بزرگ‌ترین اپراتور خصوصی نیروگاه‌های هسته‌ای در جهان اداره می‌شود. این نیروگاه به دلیل رقابت با گاز شیل ارزان، زیان‌ده شده بود و قرار بود در سال ۲۰۲۷ با پایان یارانه‌های ایالتی تعطیل شود. اما در ژوئن، متا (مالک فیس‌بوک) قراردادی ۲۰ ساله امضا کرد تا با تأمین مالی تمدید عمر این نیروگاه، در ازای دریافت اعتبارهای کربنی ناشی از تولید انرژی هسته‌ای آن را فعال نگه دارد. سال گذشته نیز مایکروسافت توافق مشابهی برای راه‌اندازی مجدد یک رآکتور بازنشسته در تری مایل آیلند پنسیلوانیا امضا کرده بود.
نیروگاه کلینتون درس دیگری نیز در بر دارد. شرکت Constellation در حال سرمایه‌گذاری روی تجهیزات، نرم‌افزار و فرایندهایی است تا خروجی نیروگاه را افزایش دهد. جو دومینگز، مدیرعامل Constellation، برآورد می‌کند که با چنین بهبودهای تدریجی می‌توان ۷ تا ۱۰ گیگاوات به ظرفیت ناوگان هسته‌ای آمریکا افزود. او معتقد است که حمایت شرکت‌های بزرگ فناوری این امکان را فراهم می‌کند تا حدود ۳۰ گیگاوات برق به بازار عرضه شود که در غیر این صورت در دسترس نبود.
اما تنها غول‌های فناوری نیستند که پول وارد این صنعت می‌کنند. توسعه‌دهندگان نیروگاه‌های هسته‌ای و شرکت‌های فعال در زنجیره تأمین از طریق عرضه‌های عمومی صدها میلیون دلار جذب کرده‌اند و سهام شرکت‌های هسته‌ای بورسی پس از صدور فرمان‌های اجرایی ترامپ در حمایت از این صنعت، جهش چشمگیری داشته است. همان‌طور که جیکوب دوویته، مدیرعامل Oklo، می‌گوید: «دیگر ذهنیت کمبود و اتکا به پول دولت وجود ندارد، بنابراین می‌توانیم شانس‌های زیادی را امتحان کنیم.»
تمام این روندها به سومین دلیل خوش‌بینی نسبت به انرژی هسته‌ای دامن زده‌اند: ظهور مدل‌های مالی و شیوه‌های عملیاتی تازه که به اقتصاد ضعیف ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای می‌پردازند. همان‌طور که بانک بارکلیز یادآور می‌شود، هزینه‌های نیروگاه‌های هسته‌ای متعارف و SMRها «امروز از قیمت بازار برق بالاتر است». اما چین و کره‌جنوبی نشان داده‌اند که می‌توان نیروگاه‌های بزرگ را ظرف پنج سال و در محدوده بودجه ساخت. هر دو کشور با استانداردسازی طراحی‌ها، ساخت چندین نیروگاه در هر سایت و اجرای سریع پروژه‌های متوالی، توانستند نیروی کار و زنجیره‌های تأمین را فعال نگه دارند و این عوامل به پایین نگه داشتن هزینه‌ها کمک کرده است.
رنسانس هسته ای در راه است؟
عوامل بسیاری می‌توانند مانع رنسانس هسته‌ای شوند. با وجود نوآوری‌های جدید، اقتصاد این صنعت همچنان مشکل‌ساز است. مقررات بیش از حد هنوز یک مانع مهم محسوب می‌شوند و تلاش برای کاهش بوروکراسی ممکن است واکنش منفی عمومی به همراه داشته باشد. زنجیره‌های تأمین توسعه‌نیافته‌اند؛ نیروی کار ماهر نیز کمیاب است و کسانی که سال‌ها در این صنعت فعالیت کرده‌اند به‌خوبی می‌دانند که هم حمایت‌های دولتی و هم سرمایه‌گذاری خصوصی می‌توانند ناپایدار باشند.
اخبار برگزیدهدانش و فناورینفت و پتروشیمیلینک کوتاه :