هفدهمین ماه رکود اقتصادی متوالی ؛ چرا اقتصاد ایران زمین‌گیر شد؟

جهان صنعت نیوز، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در گزارش مردادماه ۱۴۰۴ خود از شاخص مدیران خرید (PMI) موسوم به شامخ، تصویر نگران‌کننده‌ای از اقتصاد کشور ارائه کرده است. این شاخص با ثبت عدد ۴۵.۳ واحد، نه‌تنها برای هفدهمین ماه متوالی در محدوده رکودی باقی مانده، بلکه تولید کالا و خدمات کشور نیز به کمترین سطح ۵۸ ماه گذشته از آبان ۱۳۹۹ سقوط کرده است.

قطعی انرژی و کاهش تولید

شاخص میزان تولید محصول یا ارائه خدمات در مردادماه ۴۴.۰ برآورد شده که کمترین مقدار در بیش از چهار سال اخیر است. این وضعیت به‌ویژه تحت تأثیر قطعی‌های مکرر برق شکل گرفته که فعالیت بسیاری از واحدهای تولیدی را مختل کرده است. همزمان، کاهش سفارشات و مطالبات معوق، شرکت‌ها را با کمبود منابع مالی و نقدینگی مواجه کرده است.

کاهش شدید سفارشات و افت تقاضا

در بخش سفارشات جدید، رکود عمیق‌تر شده است. این شاخص برای هجدهمین ماه متوالی کاهش داشته و شدت افت آن نسبت به ماه قبل بیشتر بوده است. ضعف قدرت خرید خانوارها به دلیل تورم بالا، سایه جنگ و تنش‌های ژئوپلیتیکی و افت صادرات از عوامل اصلی این کاهش به شمار می‌روند. صادرات کالا و خدمات نیز برای شانزدهمین ماه متوالی روند نزولی داشته که رفع تعهد ارزی و مشکلات مالی صادرکنندگان را به یکی از چالش‌های جدی بدل کرده است.

بحران مواد اولیه و نوسانات ارزی

موجودی مواد اولیه برای هجدهمین ماه متوالی کاهش یافته است. مشکلاتی نظیر تأخیر در تخصیص ارز، افزایش هزینه‌های واردات، دپوی نهاده‌ها در گمرک و محدودیت نقدینگی، زنجیره تأمین را مختل کرده است. نوسانات شدید نرخ ارز و تغییرات مداوم گروه‌های کالایی نیز باعث شده بسیاری از تأمین‌کنندگان عرضه را محدود یا متوقف کنند.

افت اشتغال و بحران بازار کار

به دلیل رکود حاکم، استخدام نیروی انسانی برای چهارمین بار در سال جاری کاهش یافته است. تعطیلی برخی شرکت‌ها به‌علت قطعی برق و کاهش سفارشات، همراه با فشارهای مالی، نیاز به نیروی کار را کاهش داده است. همزمان، به علت تورم بالا و عدم تناسب دستمزدها با هزینه‌های زندگی، انگیزه نیروی کار برای پذیرش مشاغل فعلی نیز کاهش یافته است.

بدبینی نسبت به آینده اقتصاد

انتظارات فعالان اقتصادی نسبت به ماه آینده نیز با ثبت کمترین سطح ۳۹ ماهه، تصویری منفی از آینده نزدیک نشان می‌دهد. بی‌ثباتی ناشی از بازگشت احتمالی تحریم‌ها، نوسانات ارز، تداوم ناترازی انرژی و سیاست‌های انقباضی دولت، فضای نااطمینانی را تشدید کرده است.

بخش صنعت؛ رکود ادامه‌دار

شاخص مدیران خرید بخش صنعت در مردادماه به ۴۸.۸ واحد رسید که برای هفتمین ماه پیاپی کمتر از محدوده ۵۰ بوده است. قطعی برق، افزایش هزینه مواد اولیه و کاهش سفارشات داخلی و صادراتی، فشار مضاعفی بر صنایع وارد کرده است. بسیاری از واحدهای صنعتی ناچار به کاهش ظرفیت تولید و تعدیل نیروی انسانی شده‌اند.

چالش‌های اصلی از نگاه فعالان اقتصادی

ناترازی انرژی: قطعی‌های مکرر برق تا سه روز در هفته، افت تولید را تشدید کرده است.
تأمین مواد اولیه: افزایش قیمت‌ها، مشکلات تخصیص ارز و گمرکی و عرضه محدود از سوی تأمین‌کنندگان، زنجیره تأمین را دچار اختلال کرده است.
رکود تقاضا: کاهش قدرت خرید و محدودیت‌های صادراتی، بازار داخلی و خارجی را کوچک‌تر کرده است.
مشکلات مالی: کمبود نقدینگی، تأخیر در پرداخت مطالبات، کسری تسهیلات بانکی و توقف پروژه‌های عمرانی فشار شدیدی بر بنگاه‌ها وارد کرده است.
بی‌ثباتی سیاسی و اداری: تحریم‌ها، بروکراسی پیچیده، تغییر مداوم قوانین، مشکلات اینترنتی و نگرانی‌های ژئوپلیتیکی، فضای کسب‌وکار را نااطمینان‌تر ساخته است.

اخبار برگزیدهصنعت و معدن