نابودی آرام دریاچه‌ها؛ بحران خاموش آب شیرین جهان
گزارش تازه برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) هشدار می‌دهد بسیاری از دریاچه‌های جهان به دلیل تغییرات اقلیمی، برداشت بی‌رویه و آلودگی در حال زوال هستند.
جهان صنعت نیوز، در حالی که بیش از ۱۰۰ میلیون دریاچه بر سطح کره زمین پراکنده‌اند و ۹۰ درصد آب شیرین سطحی جهان را در خود جای داده‌اند، بسیاری از آنها امروز در آستانه نابودی قرار گرفته‌اند. تغییرات اقلیمی، آلودگی و برداشت بی‌رویه از منابع آبی، سیمای این ذخایر حیاتی را دگرگون کرده است؛ پدیده‌ای که نه‌تنها محیط زیست بلکه بقای انسانی را نیز تهدید می‌کند.
تغییرات اقلیمی و چرخه برهم‌خورده آب
هیئت بین‌المللی کارشناسان اقلیم هشدار داده است که افزایش دما، تبخیر را تشدید و الگوهای بارش را تغییر داده است. در آفریقای جنوبی، خشکسالی کیپ‌تاون نزدیک بود میلیون‌ها نفر را با بی‌آبی مطلق مواجه کند. در شرق آفریقا، خطر سرریز «دریاچه تورکانا» زندگی ۱۵ میلیون نفر را تهدید می‌کند و در کوهستان‌ها ذوب سریع یخچال‌ها، سیلاب‌های ناگهانی ایجاد می‌کند.
برداشت بی‌رویه؛ مرگ خاموش دریاچه‌ها
اگرچه تغییر اقلیم اثرگذار است، اما به گفته «دیانا کوپانسکی» رئیس واحد اکوسیستم‌های آب شیرین UNEP، برداشت بیش‌ازحد انسان‌ها عامل ویرانگر بزرگ‌تری است. نمونه روشن آن، خشک شدن «دریای آرال» در آسیای مرکزی و «دریاچه پوپو» در بولیوی است که هر دو به بیابان نمکی بدل شده‌اند. طبق گزارش UNEP، در ۳۶۴ حوضه آبریز جهان دریاچه‌ها کوچک یا نابود شده‌اند؛ زیست‌بوم‌هایی که محل زندگی بیش از ۹۳ میلیون نفر بوده‌اند.
آلودگی؛ مرگی تدریجی
ورود فاضلاب خام و پساب کشاورزی سرشار از نیتروژن و فسفر، دریاچه‌ها را به مناطق مرده تبدیل می‌کند. «دریاچه ویکتوریا» در آفریقا نمونه بارز این بحران است که رشد جلبک‌ها و باکتری‌ها، آب آن را سبز و زیست‌بوم آن را مسموم کرده است. پایش UNEP نشان می‌دهد بیش از یک‌چهارم دریاچه‌های بزرگ جهان کدرتر شده‌اند و ۱۵ درصد آنها افزایش مواد آلی دارند.
راهکارهای جهانی برای نجات دریاچه‌ها
کارشناسان تأکید دارند که هنوز می‌توان این روند را متوقف کرد. سه اقدام کلیدی پیشنهاد شده است:
مدیریت یکپارچه منابع آب: تقسیم عادلانه منابع میان کشاورزی، صنعت و مصرف انسانی بدون آسیب به اکوسیستم‌ها.
رویکرد حوضه‌محور: مشارکت جوامع محلی، بخش خصوصی و کشاورزان برای مدیریت پایدار دریاچه‌ها.
سرمایه‌گذاری در پایش: جمع‌آوری داده‌های دقیق برای پیشگیری از بحران‌های ناگهانی.
این اقدامات بخشی از «چارچوب جهانی تنوع زیستی کونمینگ ـ مونترال» هستند که کشورها را ملزم می‌کند تا سال ۲۰۳۰ دست‌کم ۳۰ درصد آب‌های داخلی از جمله دریاچه‌ها را حفاظت کنند.
کوپانسکی در پایان تأکید کرد: «ما فناوری و دانش کافی برای تغییر مسیر داریم، آنچه کم داریم اراده‌ای جدی برای حفاظت از این منابع بی‌بدیل است.»
لینک کوتاه :