مساله ایران و آمریکا چگونه حل می‌شود؟؛ مطهرنیا پاسخ داد
مهدی مطهرنیا با بیان اینکه ما با آمریکایی‌ها در نظام بین‌الملل دچار اتمیزه شدن قدرت هستیم گفت: ما در مرکز با بحران مفاهیم، در لایه میانی با بحران گفتمانی و در لایه بیرونی با بحران سیاسی مواجه هستیم و این مساله ایران و آمریکا نه از بیرون، بلکه با شکافت درونی قابل حل است.
جهان صنعت نیوز، نشست علمی«برای ایران، عبور از بحران» با حضور «هادی خانیکی» استاد علوم ارتباطات،«مهدی مطهرنیا» رییس اندیشکده آینده اندیشی سیمرغ، «تهمورث بشریه»مدیر عامل انجمن حقوق شناسی ایران، و «رسول صفر آهنگ» پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه در محل کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
درس‌های تاریخ برای آینده ایران: پویایی در دل بحران
دکتر غلامرضا امیرخانی، رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران، هم‌زمانی همایش با روز بزرگداشت مولوی را به فال نیک گرفت. او با اشاره به دوران دشوار حملات مغول در قرن هفتم هجری، از ظهور شخصیت‌هایی چون مولوی، سعدی و خواجه نصیرالدین طوسی به‌عنوان نشانه‌ای از ظرفیت بی‌نظیر ایران برای زایش اندیشه در بحران سخن گفت.
امیرخانی با اشاره به حکایت صیاد در مثنوی مولوی، اظهار داشت: «تعقیب سایه به‌جای اصل، خطایی است که باید از آن پرهیز کنیم. تاریخ ایران نشان می‌دهد که در شرایط بحرانی، با تکیه بر فرهنگ و اندیشه، راه‌های نو یافته‌ایم و این همایش، فرصتی است برای بازخوانی این ظرفیت‌ها و اجتناب از تکرار اشتباهات گذشته.»
او با مثال‌هایی از کشورهای دیگر، بر ضرورت سیاست‌های پیشگیرانه تأکید کرد: «فنلاند در آستانه جنگ جهانی دوم، با هوشمندی و سنجش توانمندی‌های خود، توازن با شوروی را حفظ کرد. انگلستان نیز با تکیه بر هویت ملی، از نبردهای هوایی ۱۹۴۰ سربلند بیرون آمد. ایران نیز می‌تواند با سیاست‌گذاری هوشمندانه و همکاری نخبگان، از این گردنه عبور کند.» امیرخانی با اشاره به نقش دانشجویان، گفت: «نسل جوان، با دانش و خلاقیت خود، می‌تواند راه‌حل‌های نوینی برای این چالش‌ها ارائه دهد.»
امیرخانی با هشدار نسبت به خطرات غرور کاذب، اظهار داشت: «پذیرش مسئولیت ناکامی‌ها از سوی افراد و جریان‌های سیاسی، گامی اساسی برای برون‌رفت از بحران است. همکاری میان دولتمردان، نهادهای مدنی، دانشگاه‌ها و نخبگان، همراه با تأکید بر هویت ملی، می‌تواند ایران را از این چالش‌ها به سلامت عبور دهد.»
او با تأکید بر نقش فرهنگ در تاب‌آوری ملی، گفت: «ایران، با میراثی چون مولوی و سعدی، نشان داده که حتی در تاریک‌ترین لحظات، قادر به خلق نور است. این همایش، دعوتی است به بازآفرینی این نور با مشارکت همه ایرانیان.»
«رسول صفرآهنگ»، مدیر گروه اقتصاد سیاسی مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، در نشست علمی«برای ایران، عبور از بحران» در محور سیاست داخلی به مساله‌شناسی بحران‌های فعلی ایران پرداخت و بیان داشت: اگر سیاست گذار کلان نسبت به حل مساله آگاهی نداشته باشد نمی‌تواند در تصمیم‌گیری‌های خود راه حل مناسبی ارائه کند، چون راه حل‌ها متکثر هستند و در بدنه بروکراسی دولت، بخش خصوصی و نهادهای مدنی هم راه حل‌های مختلفی برای حل مساله ارائه می‌شود.
صفرآهنگ با طرح این سوالات که چرا در ایران برخی مسائل حل نمی‌شود و استمرار پیدا می‌کند؟ و چرا برخی از مسائل از دولتی به دولت دیگر منتقل می‌شوند و مساله حل نمی‌شود؟ گفت:باید به شناخت مساله، به مثابه هنر نگاه کنیم و سیاست گذار کلان، باید مساله را به خوبی بشناسد.
مصادیق بحران‌های ایران
وی در مورد مصادیق بحران‌ها به بحران آب، بیکاری جوانان و بحران انرژی در کشور اشاره کرد و گفت: از دهه ۷۰ با سدسازی، دولت نهم و دهم با کشاورزی ناپایدار و در دهه ۹۰ با سیاست احیا و راهکارهای موقت، روبرو بوده‌ایم . در مورد بیکاری جوانان؛ دهه ۸۰ با طرح‌های زودبازده، دهه ۹۰ با اشتغال پایدار و آموزش، و دهه ۱۴۰۰ با عدم تطابق مهارت با بازار کار، مواجه بوده‌ایم و در بحران انرژی، دهه ۸۰ با یارانه‌های غیرمنطقی، دهه ۹۰ با خاموشی‌ها و عدم تقویت زیرساخت‌ها، و دهه ۱۴۰۰ با گرمای شدید و استخراج بیش از حد مواجه شدیم که همه این مسائل ناشی از سیاست متفاوت دولت‌ها در مواجهه با مساله بوده است.
وی افزود:مثلا در قضیه ناترازی برق، راهکار کوتاه مدت این است که از سوخت فسیلی استفاده کنیم تا ضمن برطرف کردن تقاضای مردم دچار اعتراضات عمومی نشویم و راهکار درازمدت یا کلیدی این است که سیستم‌های زیرساختی از سوخت فسیلی فاصله بگیرند و به سمت انرژی های تجدید پذیر برود اما وضعیت فعلی کشور ما چگونه است.
مدیر گروه اقتصاد سیاسی مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه گفت: نکته کلیدی که در مورد حل مساله در ایران این است که در پس هر تغییر دولت، ما شاهد این بودیم که کارشناسان و بدنه کارشناسی دولت دچار تغییراتی فراوان شده و در این تغییرات، وفاداری به گرایش سیاسی دولت در صدر قرار گرفته است؛ چون وقتی دولت‌ها تغییر می‌کنند، کارشناسان خود را براساس وفاداری به شعارهای سیاسی‌شان، انتخاب می‌کنند.
تشکیل نهادهای فرادولتی کارشناسی
صفر آهنگ بیان داشت: راه برون رفت از وضعیت فعلی کشور، تشکیل نهادهای فرادولتی در ابعاد کارشناسی است که این افراد بر روی مسائل کلیدی کشور به راه حل‌های منسجمی برسند و با تغییر دولت‌ها ، راه حل‌ها و کارشناسان تغییر نکنند و دولت‌های بعدی هم از این راه حل‌ها پیروی کنند. من این نهاد را «شورای ملی سیاست گذاری پایدار» نام‌گذاری کردم و معتقدم اگر به سمت شناخت مساله هدایت شویم، می‌تواند برای کشور مفید باشد.
وی افزود: نهادهای «فرادولتی کارشناسی» باید برای مسائل کلیدی کشور راه حل‌های منسجمی طراحی کنند که با تغییر دولت‌ها، راه‌حل‌ها ثابت بمانند و چرخ از ابتدا اختراع نشود. این نهاد باید مورد حمایت و مشارکت ذینفعان، با شفافیت اطلاعات و آمار، و تعریف روایت‌های سیاسی مستقل از ایدئولوژی باشد.
عدم حل چالش‌ها منجر به شکاف دولت و ملت می‌شود
دیگر سخنران این جلسه «مهدی مطهرنیا»، رئیس اندیشکده آینده‌اندیشی سیمرغ به مسائل سیاست داخلی ایران پرداخت و بیان داشت: چالش، آوردگاهی مملو از فرصت و تهدید است و سیاستمداران در این شرایط وظیفه دارند تهدیدها را به فرصت تبدیل کنند. چون اگر چالش‌ها را نبینیم، اقدام و کارآمدی نداریم و وقتی کارآمدی نداشته باشید، مشروعیت را از دست می‌دهید و اگر مشروعیت از دست برود، در عرصه سیاسی، شکاف ملت- دولت و دولت- حکومت به وجود می‌آید.
در شرایط فعلی دچار بحران مفاهیم هستیم
استاد آینده‌پژوهی سیاسی با بیان اینکه در شرایط فعلی دچار بحران مفاهیم هستیم گفت: اولین بحران ما، بحران مفاهیم است، چون مفاهیم ذبح می شوند و اصطلاحاتی مانند مذاکره، اقدام و سیستم به گونه دیگر معنا پیدا می‌کنند.
وی با بیان اینکه ما با آمریکایی‌ها در نظام بین‌الملل دچار اتمیزه شدن قدرت هستیم گفت: ما در مرکز با بحران مفاهیم، در لایه میانی با بحران گفتمانی و در لایه بیرونی با بحران سیاسی مواجه هستیم و این مساله ایران و آمریکا نه از بیرون، بلکه با شکافت درونی قابل حل است.
مطهرنیا به پدیده مهاجرت نخبگان اشاره کرد و گفت: ملتی که نتواند بزرگان و نخبگان فکری خودش را حفظ کند و بیشترین مهاجرت نخبگان را داشته باشد نمی‌تواند مسائل خود را حل کند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: ما در شرایط فعلی، فروپاشی سرمایه اجتماعی، تمرکز قدرت در نهادهای غیر پاسخگو و ناتوان در اجماع سازی ملی را داریم و با فعال شدن مکانیسم ماشه شاهد فقر گسترده و ناتوانی در جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی هستیم. همچنین نظام بانکی و مالی ما با ابربحران‌ها روبرو است که نمی‌توان این مسائل را نادیده گرفت.
با سه بحران مهم روبرو هستیم
رئیس اندیشکده آینده‌اندیشی سیمرغ تصریح کرد: پس از فعال شدن مکانیسم ماشه دچار فشارهای متعددی می‌شویم و باید بدانیم ترامپ امروز دیگر ترامپ ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ هم نیست. او مجرب تر شده است و با دکترین قدرت تهاجمی با کسی شوخی ندارد و بعد از فشار دیپلماتیک و اقتصادی به حوزه نظامی وارد می شود.
وی با بیان اینکه با سه بحران جانشینی، جایابی در منطقه و بحران جایگزینی روبرو هستیم گفت: بوش پدر ۱۱ سپتامبر سال ۱۹۹۰ میلادی اعلام کرد ما جهانی می خواهیم مملو از آزادی ،آکنده از عدالت، به دور از ترور، برای وفاق همه مردم جهان و با رهبری آمریکا که پنج مولفه نظم نوین جهانی است. ده سال بعد واقعه ۱۱ سپتامبر رخ داد و با آمدن اوباما، دوران تحکیم نظم نوین جهان شروع شد و آمدن ترامپ در دور دوم هم ادامه تثبیت این دوران است. در این وضعیت باید تکلیف بسیاری از جاها از جمله اوکراین، روسیه، ایران و اسرائیل مشخص شود.
وی در مورد بحران‌های جامعه ایران گفت: بحران حکمرانی و مشروعیت، بحران تمرکز قدرت، مهاجرت نخبگان، و شکاف‌های اجتماعی-فرهنگی از جمله بحران‌های موجود جامعه ایران هستند.
مطهرنیا در مورد سناریوهای آینده ایران گفت: با دو عدم قطعیت (اجماع داخلی و فشار خارجی) چهار سناریو مطرح می‌شود که عبارتند از پایدارسازی تدریجی، انزوا و انجماد، تنش منطقه‌ای کنترل نشده، و گفتگو و تحول ساختاری. در نتیجه باید امکان توافق حداقلی داخلی برای مدیریت اصلاحات اقتصادی و کاهش تنش‌های منطقه‌ای و فرصت‌های اقتصادی و دیپلماتیک فراهم شود که البته سناریوهایی دور از دسترس است.
وی تصریح کرد: در شرایط فعلی باید اولویت اصلاحات اقتصادی قابل فهم و توجیه پذیر در دستور کار حاکمیت قرار گیرد و با باز کردن گفت و گوهای بین الاذهانی گام به گام از همه صاحبان خرد برای مدیریت بحران استفاده کرد و صدای اندیشورزان ایرانی شنیده شود.
ایرنا
لینک کوتاه :