تحلیل سناریوهای پس از فعال شدن اسنپ‌بک؛ چالش‌های جدید ایران و غرب

جهان صنعت نیوز؛ دو اندیشکده معتبر اروپایی و آمریکایی به‌طور مستقل، سناریوهای احتمالی پس از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بررسی کردند. در این تحلیل‌ها، سه مسیر اصلی برای ایران و غرب مطرح شده است: افزایش فشار و تهدیدها، راهبرد میان‌بر اروپایی و پیگیری توافقات کوچک و مرحله‌ای. الی گرانمایه از شورای اروپایی روابط خارجی و باربارا اسلاوین از مرکز استیمسون بر لزوم حفظ دیپلماسی و جلوگیری از تشدید تنش‌ها تأکید کرده‌اند.

با فعال شدن مکانیسم اسنپ‌بک، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران دوباره اجرایی و چشم‌انداز روابط ایران و غرب پیچیده‌تر شده است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند بهترین مسیر برای غرب، پرهیز از اقدامات تحریک‌آمیز و میدان دادن به دیپلماسی است، چرا که تجربه تجاوز ۱۲ روزه اسرائیل و آمریکا نشان داد هرگونه اقدام تهاجمی می‌تواند اوضاع را از کنترل خارج کند.

تضعیف دیپلماسی توسط اروپا

الی گرانمایه در یادداشتی نوشت که اروپا اکنون باید از مسیر فشار حداکثری آمریکا فاصله بگیرد و دیپلماسی را فعال نگه دارد. او به طنز تلخ اروپا اشاره کرد که پس از یک دهه تلاش برای حفظ توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، اروپا خود باعث تضعیف دیپلماسی شد و مکانیسم بازگشت تحریم‌ها را فعال کرد. این اقدام اروپا، پایان‌بخش توافقی بود که روزی تاریخی خوانده می‌شد و حالا رهبران اروپایی باید تصمیم بگیرند چه مسیری در پیش گیرند.

 تروئیکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) پیش‌تر با ایران بر سر بازگشت تحریم‌ها هشدار داده بودند و تلاش کردند با تهدید به این مکانیسم، امتیازاتی از تهران بگیرند؛ از جمله تمدید شش‌ماهه مذاکرات و دسترسی کامل بازرسان به ذخایر اورانیوم. اما تهران این پیشنهادها را رد کرد، چرا که با واقعیت سیاسی داخلی فاصله داشت.

باربارا اسلاوین در اندیشکده استیمسون به بی‌اعتمادی تاریخی تهران به واشنگتن اشاره کرد. خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام در ۲۰۱۸ و فشارهای بعدی باعث شد ایران مسیر تعامل با چین و همسایگان منطقه‌ای را در پیش بگیرد. او تأکید کرد که فعال شدن مکانیسم اسنپ‌بک، حتی موقتاً، تلاش‌های دیپلماتیک را تضعیف  و شکاف اعتماد را عمیق‌تر کرده است.

با این حال، ایران به تازگی توافقاتی محدود با آژانس انرژی اتمی داشت و پیشنهاد کرده است مذاکرات هسته‌ای با آمریکا در قالبی چندجانبه ادامه یابد. اما تروئیکا این پیشنهادها را کافی ندانست. تروئیکا مدعی است که تهدیدات هسته‌ای ایران هنوز به اندازه کافی پاسخ داده نشده است.

موقعیت دشوار اروپا

گرانمایه در تحلیل خود تاکید می‌کند که اروپا در موقعیتی دشوار قرار دارد: می‌تواند با ایجاد «فرود نرم» پس از بازگشت تحریم‌ها، فضای دیپلماتیک جدیدی برای توافق فراهم کند، یا با ادامه فشار، ایران را به سمت چین و روسیه سوق دهد. تجربه نشان داده فشار مضاعف نه تنها ایران را وادار به عقب‌نشینی نمی‌کند، بلکه روابط آن با قدرت‌های دیگر را تقویت می‌کند.

هدف کوتاه‌مدت باید دستیابی به توافقات کوچک با تهران باشد تا سطح تنش‌ها کاهش یابد و اعتماد نسبی شکل گیرد. چنین رویکردی می‌تواند مسیر مذاکرات جدی‌تر هسته‌ای را هموار کند، به‌ویژه اگر کشورهای منطقه، از جمله عربستان سعودی، از این روند حمایت کنند. اروپایی‌ها باید دیپلماسی را ابزاری برای کاهش تنش‌ها و حفظ ثبات منطقه‌ای بدانند، نه فقط پیروی از فشارهای آمریکا.

روزنامه دنیای اقتصاد