اسنپ‌بک و پایان توافق برجام؛ چالش‌های جدید برای ایران

جهان صنعت نیوز، بامداد روز یکشنبه ۶ مهرماه اسنپ‌بک به طور رسمی علیه ایران فعال شد و رسما به توافق برجام پایان داد. به این معنا که قطعنامه‌ها و تحریم هایی که در زمان دولت نهم و دهم به ریاست محمود احمدی‌نژاد اعمال شد و با توافق برجام در دولت یازدهم به ریاست حسن روحانی با صدور قطعنامه ۲۲۳۱ تعلیق شد. حالا بار دیگر اعمال شده‌است.

زمزمه این روزها در میان اهالی کوچه و بازار و رسانه و دانشگاه این است که کشور بار دیگر زیر سایه جنگ و تحریم قرار گرفته است چه باید کرد؟ اینکه ایران چه راهبردی را در پیش بگیرد؟ آیا جنگ؟ آیا مذاکره؟ آیا و اماهای بسیار در تحلیل های مردم عادی و جامعه اکادمیک می شنویم که بحث داغ این روزها است و مهمترین سوال این که چه باید کرد؟

نصرت‌الله تاجیک دیپلمات پیشکسوت کشورمان به این سوالات پاسخ داده است که در ادامه مطالعه می‌کنید.

کشور نیازمند بسیج عمومی است

 ایران چه راهبردی را مقابل اسنپ بک در پیش بگیرد؟ ایا باید به سمت مذاکره برویم یا دیپلماسی سخت یا قهرآمیز درپیش بگیریم؟ یا روش گذشته را برویم؟

ما هیچ راهی جز مذاکره و دیپلماسی نداریم. این مشکلی است که مصداق بازکردن گره با سرپنجه صبر،صبوری و تدبیر است. با اقداما سخت مانند خروج از ان پی تی پی نمی توان با این موضوع مقابله کرد.

در این حدی که الان هستیم به نظرم مشکل ما بر بحث مدیریت داخلی تبعات اسنپ بک است که باید تحریم ها را جدی بگیریم. تا به حال خیلی جدی نگرفتیم و فعالیت بین بخشی ضعیف بود سازو کاری در کشور ایجاد شود که همه، مساله تحریم‌ها را به عنوان وظیفه فوری و اصلی خودشان، همه سازمان ها و نهادها نه فقط یک وزارتخانه بخش سیاسی بخش فرهنگی که این تحریم ها را چگونه بتوانیم با بسیج امکانات کشور همه را در یک کاسه بریزیم و به دنبال حل و فصل و یا کاهش تبعات ان باشیم.

روش گذشته ما روش بخشی بوده، الان باید روش جامع را پیگیری کنیم همه باهم بسیج شویم هم حکومت جدی بگیرد همه دولت هم مردم سایر قوا، همه باید در حقیقت این را نصب العین قرار دهند و در این جهت تلاش کنند که با یک بسیج عمومی تبعات ان را کاهش دهیم بخشی از این وضعیتی که الان هستیم برای امتیاز گیری به نوعی میشه فهمید که زیاده خواهی است . ایران تلاش کرد که فرصت بیشتری به دیپلماسی ببدهد اروپا هم اروپا هم خیلی اختیار از خودش نداشت و فلسفه وجوی و ماندنش در برجم برای فعال شدن مکانیسم ماشه بود تقریبا هیچ کمکی نکرد. حتی سازو کارهای اقتصادی که قرار بود صورت بگیرد مثل اینستکس را عدول کردند.

تنها راه ما رفتار سیاسی است و دیپلماسی در خارج و حل مشکلات داخلی، مخصوصا انسجام ملی برای حل مشکلات کشور و چه آنها که بر اثر تحریم است چه آنکه برای مسائل داخلی است. همه مشکلات کشور ما به سیاست خارجی برنمی‌گردد. بیشتر مسائل ما به امور داخلی مربوط است که یک سلسه تغییرات در داخل باید انجام دهیم.

بعید می‌دانم نظام تصمیم به خروج از ان‌پی‌تی بگیرد

بر اساس تفسیر شما با این حساب پیشنهادهای مجلس که جدیدا کیهان یه مورد اضافه کرده است که بازرسان اژانس را راه ندیم چقدر موثر است؟

فکر می‌کنم که این‌ها خیلی کمک‌کننده نیست. بدتر ما را درگیر یک روند ناخواسته‌ای می‌کند که فرصت را از ما برای سرو سامان دادن به مشکلات از ما می‌گیرد باید تلاش کنیم با جامعه بین المللی بیشتر کار کنیم و نزدیک‌تر شویم، درحالی که هرچه دور شویم به نوعی زمین را برای بازی رقبا و دشمنان خالی کرده‌ایم.

من فکر می کنم که گاهی یک حرفی را برای بازدارندگی می زنیم یک موقعی هم فکر میکنیم عمل به این حرف موثر است. من فکر نمیکنم اخراج بازرسان موثر باشد. بازهم این تصمیم کلان حکومت است. بعید می‌دانم که در شرایط کنونی نظام تصمیمی به خروج از ان‌پی‌تی یا اخراج بازرسان آژانس و قطع همکاری با ‌آ داشته باشد. این برای کشوری است که عزم خودش را جزم کرده باشد برای ساخت سلاح هسته ای که بخواهد از شر بازرسان خلاص شود. الان این مدل برای ما با توجه به مشکلاتی که داریم، مناسب نیست. من فکر می‌کنم راه همکاری، یارگیری، اجماع سازی، دیپلماسی و مذاکره و پیشه کردن صبر شاید جواب بهتری دهد.

*** برخی از کارشناسان در گفتگو با خبرآنلاین معتقد هستند که ایران باید دکترین هسته ای خود را تغییر دهد و به سمت سلاح اتمی برود. بر این اساس که این مدل پاسخ هم قدرت چانه زنی را در مذاکره بالا می برد و تهران دست پر به مذاکره می رود. نظر شما درباره این تحلیل چیست؟

بعید می‌دانم که قطع همکاری با آژانس در حل مشکلات کلان ما تاثیر داشته باشد. مشکلات را بیشتر می کند و مشکلات ناخواسته پیش روی ما می گذارد. این فرصت را به نوعی به آژانس که انس که ارتباط نزدیکی با شورای امنیت داره می دهیم و زمین را برای بازی امریکا و اسرائیل یا … به هرحال سایر بازیگران و حتی رقبای ما می توانند نقش افرینی کنند یا ما را در گوشه رینگ قرار دهند.

حتی چیزی که اشاره کردید (ساخت سلاح اتمی) روش خوبی برای چانه زنی نیست.برای اینکه دیپلماسی موفق بشود نیاز به اهرم‌های قدرتمند یا کارت‌های خوب برای بازی. اینها را باید با طراحی سیاسی و در پرتو یک استراتژی مناسب بتوانیم تامین کنیم که دیپلمات های ما دستشان پر باشد. بحث های سیاسی، حقوقی، دیپلماسی عمومی و مذاکره شفاف و نشان دادن این اراده که ایران به دنبال سلاح هسته‌ای نیست به دنبال استفاده نظامی از تاسیسات هسته ای نیست. همان چیزی که الان ادعا می‌کنیم را باید غالب یک مذاکره و با روش حل مساله کار را جلو برد نه با تهدید و تند خویی.

اخبار جنگ علیه ایران، یک عملیات روانی است

 کارشناسان در رسانه های عبری و غرب می گویند دو طرف اماده حمله نظامی غافلگیرانه هستند. آیا اینکه ادعا می کنند قرار است ظرف دو روز ایند پرونده غزه بسته شود آیا به این معناست که تکلیف حماس و غزه معلوم شود برویم سراغ ایران؟

بحث جنگ را بیشتر عملیات روانی می‌دانم. بحث جنگ نه ربطی به اسنپ بک داره نه مکانیسم ماشه. مکانیسم ماشه بازمیگردد به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، هیچ مشروعیتی برای حمله به ایران نیست. درست است که چهره ایران را امنیتی می کند. اما جنگ با این مساله متفاوت است.

مهمترین بحث درباره جنگ؛ دو بحث هسته ای و موشکی است. که اگر بخواهیم تاسیسات اسیب دیده یا روندی که منجر به غنی سازی با خلوص بالا انجام شود، اتفاق بیفتند. نه اینکه چون حالا اسنپ بک اعمال شده فکر کنیم ده روز یا یک ماه اینده جنگ صورت میگیرد عملیات روانی است.

ربطی به غزه هم ندارد. جنگ ۱۲ روزه هم در غزه جنگ بود. مثل اینکه آن‌ها یک نان دارند که یا باید در غزه بخورند یا در تهران! به عقیده من بحث غزه متفاوت است. مکانیسم ماشه متفاوت است. بحث جنگ متغیر های مستقل دارد که بحث موشکی و هسته ای است که با توجه به وضعیتمون قدرمهامون رو محکمتر برداریم و پایمان را جای محکم بگذاریم نه با شعارهایی یا ایده هایی که ممکنه است کشور را به بیراه یا سیاه چاله‌ای ببرد که نتوانیم تبعات آن را بپذیریم و جبران کنیم.

عمده مشکلات ما داخلی است باید به یک گفتمان غالب برسیم

در نهایت تحلیل شما از برون رفت کشور در این شرایط که حالا هم سایه جنگ هست هم تحریم‌های فلج کننده، چیست چه باید کرد؟

ذهنم به این سمت می‌رود که بخش عمده مشکلات ما داخلی است. نمی‌گویم بحث تحریم و فشار خارجی تاثیری ندارد. ما مقدرای تکلیفمان با خودمان مشخص نیست. در یک سردگمی استراتژیک به سر می‌بریم که همه اینها به تنهایی استراتژیک ما هم اضافه شده است. باید با سازو کار داخلی و اصلاح رویکردهای حکمرانی را انسجام داخلی را افزایش دهیم. عمده مشکلات ما به داخل کشور بازمی‌گردد.

من ندیدم و نمی‌دانم و خیلی مایلم بدانم که آیا تحقیقاتی در بخش‌های عمومی و نهادهای تخصصی سازمان‌ها که ببینیم ما این مشکلاتی که داریم چند درصد آن داخلی است و چند درصد خارجی؟ نتیجه این آمار کمک کننده است. احساس عمومی من می‌گوید که بیش از ۵۰ درصد مسائل و مشکلات ما داخلی است. ما نیاز به تصمیمات بزرگ و جراحی داریم. متاسفانه در بخش تئوری پردازی و در بخش تقبل مسولیت ضعیف هستیم. بحث خیر عمومی را جدی نمی‌گیریم. در حقیقت اینکه ما از خودمان بگذریم و سختی را برای نسل‌های آینده بپذیریم، جایگاهی در برنامه های کشور ندارد. برنامه ریزی منسجم نداریم، بیشتر وصله پینه است، کپی پیس است. این هم برمی‌گردد به جنبه اینکه هیچ مساله‌ای دارای یک گفتمان غالب نیست که چکش نهایی را بزند که در نهایت همه فکرها جمع شود، تمام شود که بتوایم برویم سراغ دیگر مسائل کشور که بتوانیم یکی یکی مدیریت کنیم.

این پراکندگی و تشدد نخبگی خیلی بد است. یکی از وظایف رسانه فراهم کردن فضایی برای مباحث نخبگی است که کارشناسان نخبه و آگاه به امور جدای از دیدگاه سیاسی در بحث‌های تخصصی مشکلات را بررسی کنند که هرکدام به گفتمان غالب برسند که به دنبال حل مساله باشند.

اینکه فکر کنیم حتما سیاست خارجی باید شق المقمر کند غلط است. اگر درد اخل یک مدیریت منسجم و یک سازمان اداری کارآمد داشتیم که فساد، پوسیدگی و کهنگی را نداشت طبعا اهرم قدرت در خارج داریم. بحث اینکه به ایران فشار می آورند، خب می‌بینند که ما در داخل مشکل داریم که این یک زمینه طمع برای آن‌ها ایجاد می‌کند. با این حربه که به مردم فشار بیاورند علیه حکومت، تا حکومت هم یا از درون متلاشی شود یا کشور را به سمت تجزیه ببرند. ما می‌توانیم این را مهندسی معکوس کنیم. داخل کشور را قوی کنیم. برویم سمت اینکه چگونه داخل کشور را با سازوکارهایی قوی بکنیم که این خودش یک عامل بازدارندگی قوی می شود که زمینه کار با خارج را فراهم میکنید. درغیر اینصورت با این شرایط خیلی اهرم خاصی برای مقابله نداریم.

سیاسی