بحران سیاسی گرجستان؛ رؤیای گرجی در آستانه سقوط

فاطمه عباسی- جهان صنعت نیوز: ده سال پس از به قدرت رسیدن حزب «رؤیای گرجی»، کشوری که روزگاری نماد امید به پیوستن به اتحادیه اروپا بود، اکنون در آستانه بحران سیاسی تازه‌ای قرار گرفته است. از اتهام تقلب انتخاباتی تا سرکوب اعتراضات، محدودسازی رسانه‌ها و بازداشت فعالان مدنی، همه نشانه‌ها حاکی از آن است که تفلیس بیش از هر زمان دیگری به سمت سیاست‌های متمایل به روسیه حرکت کرده و آینده دموکراسی و روابط اروپایی گرجستان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

حزبی با رؤیای قدرت مطلق

حزب «رؤیای گرجی» در سال ۲۰۱۲ با وعده مبارزه با فساد و بازسازی اقتصادی، قدرت را از اصلاح‌طلبان هوادار غرب گرفت. در آن زمان، بسیاری از مردم گرجستان امیدوار بودند این تغییر به ثبات سیاسی و توسعه اقتصادی منجر شود. اما در طول بیش از یک دهه حکمرانی، حزب به تدریج ساختار قدرت را قبضه کرد، نهادهای نظارتی را تضعیف نمود و صدای منتقدان را خاموش کرد. نخست‌وزیر فعلی، ایراکلی کوباخیدزه، یکی از چهره‌های نزدیک به جناح سخت‌گیر حزب است که منتقدانش او را متمایل به روسیه می‌دانند. در سال‌های نخست، دولت کوشید میان مسکو و بروکسل تعادلی برقرار کند؛ اما از سال گذشته، این سیاست به‌وضوح تغییر کرده و تفلیس بیش از پیش به محور روسیه نزدیک شده است. تصمیم جنجالی دولت در نوامبر ۲۰۲۴ برای توقف مذاکرات پیوستن به اتحادیه اروپا، نقطه عطفی در این چرخش بود؛ تصمیمی که موجی از نارضایتی و اعتراض در سراسر کشور به راه انداخت.

ایستاده در برابر آرزویی ملی

تصمیم دولت «رؤیای گرجی» در نوامبر ۲۰۲۴ برای متوقف کردن مذاکرات پیوستن به اتحادیه اروپا، که در قانون اساسی گرجستان به‌عنوان یک هدف ملی و آرزوی دیرینه مردم ثبت شده بود، یکی از اصلی‌ترین دلایل شعله‌ور شدن اعتراضات گسترده در کشور شد. این تصمیم ناگهانی، همزمان با اتهامات تقلب در انتخابات پارلمانی که منتقدان آن را غیرقانونی و فاقد مشروعیت می‌دانستند، موجب خشم شهروندان و فعالان مدنی شد و اعتماد عمومی به فرآیند دموکراتیک را به شدت تضعیف کرد. ده‌ها هزار نفر در تفلیس و دیگر شهرهای اصلی گرجستان در اعتراض به این سیاست، به خیابان‌ها آمدند، پرچم‌های اتحادیه اروپا و گرجستان را برافراشته و خواستار بازگشت مسیر دموکراتیک و رعایت آزادی‌های مدنی شدند. تحلیلگران سیاسی می‌گویند توقف مذاکرات اروپایی نه تنها اعتراضات خیابانی، بلکه افزایش فعالیت‌های مدنی، تجمعات اعتراضی و شکل‌گیری جنبش‌های مخالف دولت را تشدید کرد و نشان‌دهنده چرخش گرجستان به سمت سیاست‌های متمایل به روسیه و فاصله گرفتن از مسیر اروپایی بود.

از رویای اروپا تا کابوس اقتدارگرایی

گرجستان که پس از انقلاب گل رز در ۲۰۰۳ به‌عنوان یکی از پیشروترین جمهوری‌های پسا‌شوروی شناخته می‌شد، اکنون با اتهامات جدی نقض آزادی‌های مدنی مواجه است. منتقدان می‌گویند دولت «رؤیای گرجی» در عمل از مدل حکومت روسیه الگوبرداری می‌کند: محدودسازی رسانه‌ها، کنترل سازمان‌های غیردولتی، تصویب قوانین ضداعتراض و بازداشت چهره‌های منتقد. از اوایل سال ۲۰۲۵، موج تازه‌ای از بازداشت فعالان مدنی، خبرنگاران و مخالفان آغاز شد. نیروهای امنیتی بارها با یورش به دفاتر رسانه‌های مستقل و ضرب‌وشتم خبرنگاران واکنش تندی به پوشش اعتراضات نشان داده‌اند. گزارش‌ها حاکی از آن است که بیش از ۳۰۰ فعال سیاسی و مدنی طی چند ماه گذشته بازداشت یا تحت پیگرد قرار گرفته‌اند. در آخرین انتخابات محلی، که هفته گذشته برگزار شد، حزب حاکم مدعی پیروزی قاطع در تمام حوزه‌ها شد. اما دو بلوک اصلی اپوزیسیون، با تحریم انتخابات، آن را «نمایشی و از پیش تعیین‌شده» خواندند. این تحریم، جرقه اعتراضات گسترده‌تری را در تفلیس و چند شهر دیگر شعله‌ور کرد.

ده‌ها هزار نفر در خیابان‌های تفلیس تجمع کردند، پرچم‌های اتحادیه اروپا را در کنار پرچم گرجستان برافراشتند و خواستار استعفای دولت شدند. در مقابل، نیروهای ضدشورش با گاز اشک‌آور، ماشین‌های آب‌پاش و گلوله‌های پلاستیکی به متفرق کردن جمعیت پرداختند. بر اساس بیانیه وزارت کشور گرجستان، پنج فعال سرشناس از جمله پائاتا بورچولادزه، خواننده‌ی اپرا و چهره‌ی محبوب فرهنگی، به اتهام «سازمان‌دهی خشونت» بازداشت شدند.

نخست‌وزیر کوباخیدزه در سخنرانی تلویزیونی خود، معترضان را به تلاش برای «براندازی قانون اساسی» متهم کرد و گفت: «ما با گروه‌هایی روبه‌رو هستیم که از خارج حمایت می‌شوند و می‌کوشند کشور را به هرج‌ومرج بکشانند.» او همچنین سفیر اتحادیه اروپا در تفلیس، پاوِل هرچینسکی را به «مداخله مستقیم در امور داخلی گرجستان» متهم کرد و خواستار موضع‌گیری صریح او علیه اعتراضات شد.

سایه کرملین بر تفلیس

ناظران سیاسی معتقدند ادبیات دولت گرجستان به شکل خطرناکی شبیه به گفتمان کرملین در سال‌های اخیر شده است. اصطلاحاتی مانند «عوامل خارجی»، «جنگ ترکیبی غرب» و «دخالت دیپلماتیک اروپا» اکنون در سخنان رسمی دولت به‌وفور شنیده می‌شود.

قوانینی نیز در پارلمان گرجستان تصویب شده که بسیاری آن را نسخه‌ای از «قانون عاملان خارجی» روسیه می‌دانند، قانونی که فعالیت سازمان‌های غیردولتی و رسانه‌های مستقل را به شدت محدود می‌کند. تحلیلگران در گفت‌وگو با رسانه‌های اروپایی می‌گویند: «حزب رؤیای گرجی در تلاش است الگوی پوتین را در قالبی بومی پیاده کند؛ ترکیبی از انتخابات صوری، کنترل رسانه و سرکوب خیابانی.»

واکنش اروپا و جهان

اتحادیه اروپا روز یکشنبه در بیانیه‌ای رسمی، ادعاهای دولت گرجستان را «بی‌اساس و نگران‌کننده» خواند. در این بیانیه، که به امضای کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه، و مارتا کاس، کمیسیونر گسترش اتحادیه رسیده، آمده است:

«سیاست‌های سرکوبگرانه حزب رؤیای گرجی، امکان برگزاری انتخاباتی رقابتی را به‌شدت کاهش داده است. ما خواستار آزادی فوری بازداشت‌شدگان و احترام به آزادی تجمع و بیان هستیم.» ایالات متحده و چند کشور اروپایی دیگر نیز با صدور بیانیه‌هایی جداگانه، از گرجستان خواسته‌اند مسیر پیوستن به اروپا را ترک نکند. وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد: «مردم گرجستان شایسته دولتی هستند که به ارزش‌های دموکراتیک احترام بگذارد، نه حکومتی که مخالفانش را خاموش کند.»  کوباخیدزه در واکنش به این گفت دولتش «آماده بازتنظیم روابط» با غرب است، اما بر «حق حاکمیت سیاسی کشور» تأکید کرد.

آینده در سایه پایان یک رویا

در حالی‌که اعتراضات همچنان در خیابان‌های تفلیس ادامه دارد، بسیاری از ناظران آینده‌ی سیاسی گرجستان را مبهم و پرتنش توصیف می‌کنند. برخی از رهبران اپوزیسیون از احتمال گسترش اعتراضات به سایر شهرها سخن گفته‌اند. دولت با تکیه بر اکثریت پارلمانی و پشتیبانی نیروهای امنیتی، نشانه‌ای از عقب‌نشینی بروز نداده است. در سطح بین‌المللی نیز، گرجستان در آستانه از دست دادن حمایت گسترده‌ای است که طی دو دهه اخیر از سوی اتحادیه اروپا و نهادهای غربی دریافت می‌کرد. با ادامه مسیر فعلی، احتمال تعلیق مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا و محدودیت کمک‌های اقتصادی و امنیتی جدی‌تر شده است.

در کشوری که خیابان‌هایش هنوز خاطره انقلاب گل رز را در خود دارد، اکنون دوباره شعار «آزادی، اروپا، آینده» به گوش می‌رسد اما این بار نه در مسیر تحقق رؤیا، بلکه در برابر قدرتی که بسیاری آن را سایه مسکو بر تفلیس می‌نامند. اگر حزب رؤیای گرجی مسیر کنونی خود را ادامه دهد، شاید گرجستان نه تنها از اتحادیه اروپا دور شود، بلکه از رؤیای دموکراسی‌ای که روزی نماد آن بود نیز فاصله بگیرد.

اخبار برگزیدهسیاسی