عزم بانک مرکزی در ایجاد تغییرات اساسی در پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا
پلتفرم‌های آنلاین فروش طلا با وعده سرمایه‌گذاری آسان و با مبالغ خرد، در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند. اما ضعف نظارت و نبود پشتوانه فیزیکی طلا باعث شد بسیاری از این سایت‌ها به «خالی‌فروشی» متهم و فعالیتشان متوقف شود. حالا بانک مرکزی و نهادهای مرتبط در تلاشند با قوانین جدید و سخت‌گیرانه، بازار این پلتفرم‌ها را شفاف و امن کنند.
هما میرزایی- جهان صنعت نیوز: پلتفرم‌های آنلاین فروش طلا از همان ابتدای کار با استقبال خریداران با سرمایه خرد مواجه شدند. تبلیغات این پلتفرم‌ها هر خریداری را وسوسه می‌کرد؛ جملاتی از این دست که «حتی اگر ۱۰۰ هزار تومان داری، می‌توانی از ما طلا بخری و سرمایه‌ات را چند برابر کنی.» افراد بسیاری را به سمت سرمایه‌گذاری‌های کوچک و متوسط در این بازار نوظهور سوق داد. در زمانی‌که سطح شهر پر شده بود از بیلبوردهای این پلتفرم‌ها، بانک مرکزی بارها اعلام کرد که این کار قانونی نیست، و بسیاری از این عرضه‌کنندگان مجوزهای لازم را دریافت نکرده‌اند. حالا کمیسیون تخصصی طلا و جواهر می‌گوید: «در یک سال گذشته بیش از ۵۰۰ پلتفرم فاقد پشتوانه فیزیکی طلا به‌دلیل خالی‌فروشی فعالیتشان متوقف شده است.» اما با گران شدن بی‌سابقه طلا و سخت‌تر شدن دسترسی مردم به بازار سنتی طلا، تمایل به خریدهای کوچک از این پلتفرم‌ها راه خود را باز کرد و باعث ایجاد بازاری رقابتی برای پلتفرم‌های گوناگون شد.
بیش از ۱ هفته انتظار برای دریافت طلای خریداری شده
سازوکار این پلتفرم‌ها به گونه‌ای طراحی شده است تا افراد با هر مقدار پول نقد طلا خریده و هنگامی‌که به حجم مشخصی رسیدند، می‌توانند درخواست دریافت فیزیکی طلای خود را به پلتفرم بدهند؛ اما مشکل زمانی پیش آمد که خریداران با اصطلاح «خالی‌فروشی» مواجه شدند. یعنی پلتفرم فروشنده طلا قادر به ارائه طلای خریداری شده توسط خریدار نبود. محمد کشتی آرای، عضو هیات رئیسه کمیسیون تخصصی طلا و جواهر اتاق اصناف ایران در اینباره می‌گوید: «در یک سال گذشته، بیش از ۵۰۰ پلتفرم و وب‌سایت فعال در زمینه خرید و فروش طلای آب‌شده در فضای مجازی شناسایی شده‌اند که به‌اصطلاح به «خالی‌فروشی» طلا می‌پرداختند؛ یعنی از مردم وجه دریافت می‌کردند، در حالی‌که هیچ‌گونه طلای واقعی یا پشتوانه‌ای (بانک ذخیره طلا) برای فروش در اختیار نداشتند. در نهایت فعالیت این سامانه‌ها متوقف شد و در حال حاضر، به جز چند مورد استثنایی، هیچ مجوز رسمی برای فروش آنلاین طلا صادر نشده است.» تجربه بسیاری از خریداران نیز موید این مطلب است؛ یکی از این افراد می‌گوید: «وقتی احتیاج به طلای ذخیره شده در یکی از این پلتفرم‌ها داشتم، بیش از ۱ هفته من را معطل کردند، و در نهایت گفتند نمی‌توانیم طلا را تحویل دهیم. این در حالی است که من به شدت به پول آن طلا احتیاج داشتم؛ عملا هم پول را داده بودم و هم کالای خریداری شده را تحویل نگرفتم.»
هفت خوان اخذ مجوز به راحتی طی می‌شود
آنطور که کشتی‌آرای می‌گوید، پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا پس از گذشتن از ۳ مرحله مجوز از مراجع مختلف می‌توانستند فعالیت خود را آغاز کنند؛ نخستین مرحله، دریافت مجوز از وزارت صمت، دوم، اخذ مجوز از اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی، و در نهایت، دریافت مجوز از اتحادیه طلا و جواهر. پس از اخذ مجوزهای فوق شرط بعدی نیز نگهداری معادل فیزیکی طلای فروخته‌شده به‌صورت ذخیره در بانک بوده است. روند مجوزدهی در بهمن ماه ۱۴۰۳ متوقف شد و در خرداد ۱۴۰۴ فعالیت همه پلتفرم‌ها به جز تعدادی محدود که دارای مجوزهای لازم هستند، به‌طور کلی لغو شد. حال مشخص نیست این تعداد پلتفرم خالی‌فروش چه‌گونه موفق به کسب این مجوزها از درگاه ملی مجوزها شده‌اند. در سال‌های اخیر یکی از اهداف درگاه ملی مجوزها سرعت بخشیدن به روند صدور مجوز با هدف بهبود فضای کسب و کار کشور اعلام شده است. افراد مختلف می‌توانند با تهیه مجوز صنفی در این درگاه درخواست ثبت کنند؛ روندی که در نبود نظارت کافی نهادهای متولی باعث ورود برخی افراد غیر متخصص به حوزه‌های مختلف از جمله پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا شده است.
قوانین جدید بانک مرکزی؛ از احراز هویت فروشنده و خریدار تا ثبت تمام مجوزها
بانک مرکزی قوانین جدیدی برای کنترل فعالیت پلتفرم‌های فروش طلا وضع کرده است؛ وجود پشتوانه فیزیکی به شکل شمش در خزانه مورد اعتماد بانک مرکزی، احراز هویت خریداران و فروشندگان، اتصال به سامانه جامع تجارت، ثبت تمام تراکنش‌ها و دریافت مجوزهای لازم از بانک مرکزی و پلیس فتا از جمله این قوانین هستند. محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی نیز در دیداری که روز گذشته با فعالان عرصه اقتصاد دیجیتال داشت، اعلام کرده است: «بانک مرکزی با اصل فعالیت پلتفرم‌ها مخالف نیست، اما معامله باید واقعی باشد. خلق شبه‌پول طلا یعنی ایجاد نقدینگی بدون پشتوانه، و این خط قرمز ماست. دوران فعالیت ۲۴ ساعته و بی‌وقفه پلتفرم‌ها تمام شده است»، فرزین در ادامه افزود: «در هیچ بازاری در دنیا معاملات طلا شب و روز بدون توقف انجام نمی‌شود. پلتفرم‌ها باید مانند بازار رسمی، در چارچوب ساعت کاری مشخص فعالیت کنند تا تسویه، نظارت و کنترل ریسک ممکن باشد.»
خرید طلا چه برای مصرف شخصی و چه برای سرمایه‌گذاری از قدیم‌الایام در فرهنگ ایران جایگاه ویژه‌ای داشته است. طلافروشی‌ها هیچگاه خالی از مشتری نبوده‌اند و مردم داشتن این فلز گرانبها را نمادی از دارایی و رفاه می‌دانند. همزمان با افزایش افسارگسیخته تورم و روند افزایش غیر منطقی قیمت طلا در سال‌های اخیر و کاهش سرمایه مردم طبیعی است که بسیاری از افراد به خریدهای کوچک در بستر دیجیتال روی بیاورند. از این روی، نه دولت و نه بانک مرکزی و نه طلافروشان سنتی نمی‌توانند به طور کامل جلوی این فرآیند را بگیرند، اما می‌توانند با سیاست‌گذاری‌های دقیق و نظارت بیشتر بر عملکرد این پلتفرم‌ها از روند اخذ مجوزها تا ارائه نهایی طلا به خریدار جلوی سواستفاده‌های احتمالی در این حوزه را بگیرند.
اخبار برگزیدهصنعت و معدنلینک کوتاه :