غزه و نشست شرم‌الشیخ؛ دیپلماسی در سایه ویرانی و کشتار

فاطمه عباسی- جهان صنعت نیوز: در حالی که هنوز خاک غزه از خون و ویرانی پاک نشده، دیپلمات‌های جهان در شرم‌الشیخ گرد هم آمده‌اند تا درباره آینده این سرزمینِ رنج‌دیده تصمیم بگیرند. نشست بین‌المللی بازسازی غزه، با حضور بیش از سی کشور و سازمان جهانی، در شرایطی برگزار شد که بسیاری از مردم فلسطین هنوز سرپناهی ندارند و زیرساخت‌های حیاتی این منطقه عملاً از میان رفته است. اما غیبت برخی بازیگران کلیدی از جمله برخی طرف‌های فلسطینی‌ و ایران، پرسش‌هایی جدی درباره اعتبار و نتیجه‌بخشی این نشست برانگیخته است.

وعده‌هایی برای صلح، اما بدون اجماع

نشست شرم‌الشیخ با هدف دستیابی به توافقی برای آتش‌بس پایدار، ایجاد دولت موقت فلسطینی و آغاز بازسازی گسترده غزه برگزار شد. نمایندگان کشورها در روز نخست بر «لزوم بازگشت ثبات» و «بازسازی انسانی پیش از سیاسی» تأکید کردند. با این حال، همانند بسیاری از نشست‌های مشابه در دهه‌های اخیر، اختلاف نظرها درباره نقش گروه‌های مقاومت و نحوه مدیریت آینده غزه به‌سرعت خود را نشان داد. ایالات متحده بار دیگر شرط برقراری صلح را در «تضمین امنیت اسرائیل» تعریف کرد، موضعی که از نگاه برخی کشورهای عربی و مسلمان، به معنای نادیده گرفتن واقعیت‌های میدانی و انسانی است. ترکیه و قطر با انتقاد از این رویکرد، اعلام کردند که بدون گفت‌وگو با حماس هیچ طرح پایداری برای صلح در غزه ممکن نخواهد بود.

میلیاردها دلار روی کاغذ

در پایان نشست، سازمان ملل از تشکیل صندوق بین‌المللی بازسازی غزه با مدیریت مشترک مصر و نروژ خبر داد. طبق برآورد اولیه، بیش از ۹ میلیارد دلار کمک تعهدی از سوی کشورهای مختلف جمع‌آوری شده که قرار است صرف بازسازی مدارس، بیمارستان‌ها، سیستم آب‌رسانی، و تأمین برق پایدار شود. آلمان، ژاپن و قطر در صدر کشورهایی بودند که بیشترین کمک مالی را وعده دادند. اما کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند که تزریق این مبالغ در غیاب یک ساختار شفاف اداری ممکن است زمینه فساد و رقابت گروه‌های سیاسی را فراهم کند. به گفته یکی از نمایندگان اتحادیه اروپا، «غزه بیش از پول، به اعتماد، نظارت و شفافیت نیاز دارد.»

تهران غایب بزرگ و سرنوشت‌ساز نشست

در حالی که مصر از همه کشورهای منطقه دعوت کرده بود، ایران دعوت رسمی برای حضور در نشست را رد کرد. سخنگوی وزارت خارجه ایران اعلام کرد: «جمهوری اسلامی در هیچ ابتکاری که بدون حضور نمایندگان واقعی مقاومت فلسطین طراحی شود، مشارکت نخواهد داشت.» این موضع در میان تحلیلگران به عنوان ادامه سیاست ایران در حمایت از محور مقاومت و مخالفت با روندهای صلح تحت حمایت غرب تفسیر شده است. غیبت ایران، در کنار حضور فعال کشورهایی چون عربستان، اردن و امارات، بار دیگر شکاف ژئوپولیتیکی جهان عرب و محور مقاومت را آشکار کرد. برخی کارشناسان بر این باورند که رد دعوت از سوی تهران، هرچند با اهداف سیاسی انجام شده، ممکن است در بلندمدت نفوذ ایران را در فرایند بازسازی و تصمیم‌سازی‌های آینده کاهش دهد.

چالش‌های انسانی در سایه سیاست

در حالی که رهبران جهان درباره جزئیات مالی و امنیتی مذاکره می‌کردند، گزارش‌های میدانی از غزه همچنان از بحران انسانی شدید خبر می‌دهد. کمبود دارو، آب آشامیدنی، و پناهگاه امن، هزاران خانواده را در وضعیت بحرانی نگه داشته است. یکی از نمایندگان سازمان بهداشت جهانی در حاشیه نشست گفت: «اگر تا سه ماه آینده کمک‌های اضطراری به منطقه نرسد، ما شاهد یک فاجعه انسانی تازه خواهیم بود.» با وجود وعده‌ها، هنوز مشخص نیست چه نهادی مسئولیت مستقیم توزیع کمک‌ها و بازسازی را بر عهده خواهد داشت. برخی منابع از فشار آمریکا برای سپردن این مسئولیت به تشکیلات خودگردان فلسطین خبر می‌دهند؛ تصمیمی که از سوی گروه‌های مقاومت «تلاش برای حذف سیاسی حماس» تعبیر شده است.

صلحی که هنوز دور است

با وجود بیانیه‌های پرطمطراق، نشست شرم‌الشیخ بیش از آنکه به تصمیمات عملی منجر شود، یادآور شکاف‌های عمیق در سیاست خاورمیانه بود. تحلیلگران معتقدند تا زمانی که بازیگران اصلی منطقه از جمله ایران، ترکیه، قطر و مصر در یک چارچوب مشترک به توافق نرسند، هیچ طرحی برای بازسازی یا صلح پایدار در غزه به نتیجه نخواهد رسید. به‌گفته یکی از پژوهشگران مرکز مطالعات صلح در ژنو، «نشست‌هایی از این دست اگرچه امیدبخش‌اند، اما بدون حضور همه طرف‌های درگیر، بیشتر شبیه به نمایش دیپلماتیک‌اند تا گام واقعی به سوی آشتی.» غزه امروز به میدان تلاقی منافع جهانی بدل شده است. از یک سو قدرت‌های غربی در پی کنترل مسیر بازسازی از طریق نهادهای بین‌المللی‌اند، و از سوی دیگر، محور مقاومت نگران حذف تدریجی خود از معادلات سیاسی آینده است. در این میان، مردم غزه بار دیگر در حاشیه مانده‌اند؛ مردمی که از جنگ، محاصره و فقر خسته‌اند و تنها آرزویشان بازگشت به زندگی عادی است. نشست شرم‌الشیخ اگرچه نقطه شروعی برای گفت‌وگو و هماهنگی جهانی بود، اما تا زمانی که سیاست بر انسانیت غلبه دارد، صلح در غزه همچنان رؤیایی دور از دسترس باقی خواهد ماند.

اخبار برگزیدهسیاسی