فرمول نانوشته انس جهانی؛ چه کسی قیمت طلا را تعیین می‌کند؟

جهان صنعت نیوز – بهای طلا در تابلوی بازار جهانی بازتاب مجموعه‌ای از انتظارات، ترس‌ها و سیاست‌های پولی است که در هر لحظه در جهان در جریان است. از سرمایه‌گذاران خرد تا بانک‌های مرکزی، همگی در این بازار حضور دارند و نگاهشان به یک شاخص مشترک دوخته شده است: قیمت هر اونس طلا در بازار نقدی (Spot Price). اما این تنها چهره آشکار بازار است؛ لایه‌ی پنهان آن در قراردادهای آتی (Futures) رقم می‌خورد، جایی که معامله‌گران درباره آینده‌ی قیمت فلز زرد شرط‌بندی می‌کنند.

قیمت نقدی طلا؛ نبض واقعی بازار

قیمت نقدی، بهای آنی هر اونس طلا به‌صورت ماده‌ خام است. این نرخ در واقع قیمت عمده‌فروشی جهانی به شمار می‌آید؛ معیاری که صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر طلا (Gold ETFs) و معاملات نقدی بر پایه‌ آن تنظیم می‌شوند.

اما این عدد با قیمتی که مصرف‌کننده برای خرید سکه، شمش یا جواهر می‌پردازد تفاوت دارد. در معاملات خرد، خریدار علاوه بر بهای طلا باید حق‌العمل یا پریمیوم (Premium) بپردازد که هزینه‌ی پالایش، حمل‌ونقل، بازاریابی، سود فروشنده و سایر هزینه‌های جانبی را پوشش می‌دهد. بنابراین، اگر قیمت نقدی را «قیمت عمده» بدانیم، قیمت نهایی پرداختی، معادل قیمت عمده به‌اضافه‌ی پریمیوم است.

قراردادهای آتی؛ شرط‌بندی بر آینده

دومین نوع قیمت، مربوط به قراردادهای آتی طلاست؛ ابزار مالی‌ای که خریدار و فروشنده را متعهد می‌کند در تاریخی معین، معامله‌ای با قیمتی از پیش‌توافق‌شده انجام دهند. این قراردادها در بورس‌های کالایی نظیر COMEX معامله می‌شوند و از نقدشوندگی بسیار بالایی برخوردارند.

در زمان سررسید، دو حالت وجود دارد: یا تسویه به‌صورت نقدی انجام می‌شود که به‌معنای پرداخت سود یا زیان قرارداد است یا تحویل فیزیکی صورت می‌گیرد و فروشنده طلا را به قیمت تعیین‌شده به خریدار تحویل می‌دهد.

در نتیجه، قیمت‌های آتی علاوه بر عوامل عرضه و تقاضای جاری، بازتابی از انتظارات سرمایه‌گذاران از نرخ بهره، تورم، و ریسک‌های ژئوپولیتیکی در ماه‌ها و سال‌های آینده است.

نیروهای پشت پرده قیمت طلا

چه در بازار نقدی و چه در بازار آتی، قیمت طلا نهایتاً از تقاطع عرضه و تقاضا به‌دست می‌آید. مهم‌ترین متغیرهایی که این دو نیرو را شکل می‌دهند عبارت‌اند از:

رویدادهای ژئوپولیتیکی: هرگاه تنش یا درگیری نظامی در جهان شدت می‌گیرد، بازارها به پناهگاه‌های امن روی می‌آورند و طلا اولین مقصد است. نوسان شاخص‌های سهام، بحران‌های منطقه‌ای یا منازعات تجاری، همگی می‌توانند موجی از تقاضا برای طلا ایجاد کنند.

رفتار بانک‌های مرکزی: بانک‌های مرکزی بزرگ‌ترین بازیگران بازار طلا هستند. آنها طلا می‌خرند تا ذخایر ارزی خود را متنوع کنند و از ارزش پول ملی‌ در برابر تورم محافظت کنند. از آنجا که معاملات این نهادها حجیم است، تصمیمشان می‌تواند تعادل عرضه و تقاضا را تغییر دهد. در دهه‌های اخیر، گرایش بانک‌های مرکزی از فروش به خرید خالص تغییر کرده و همین موضوع به یکی از محرک‌های مهم رشد قیمت طلا تبدیل شده است.

تورم و انتظارات تورمی: طلا به طور سنتی سپر تورمی محسوب می‌شود. هنگامی که شاخص قیمت‌ها بالا می‌رود و ارزش واقعی پول کاهش می‌یابد، سرمایه‌گذاران برای حفظ قدرت خرید خود به دارایی‌های حقیقی پناه می‌برند. به همین دلیل، افزایش تورم تقاضای طلا را تقویت و کاهش تورم آن را تضعیف می‌کند.

نرخ‌های بهره: میان نرخ بهره و قیمت طلا رابطه‌ای معکوس وجود دارد. در دوره‌های افزایش نرخ بهره، سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند دارایی‌هایی مانند اوراق قرضه نگهدارند که سود پرداخت می‌کنند؛ اما طلا سودی نمی‌دهد، بنابراین جذابیتش کاهش می‌یابد. برعکس، وقتی نرخ بهره پایین می‌آید، هزینه‌ فرصت نگهداری طلا کمتر می‌شود و قیمت آن بالا می‌رود.

تولید معادن و هزینه استخراج: در سمت عرضه، میزان تولید جهانی طلا و هزینه‌های استخراج نقش تعیین‌کننده دارد. اگر استخراج دشوارتر یا پرهزینه‌تر شود، عرضه کاهش یافته و قیمت‌ها بالا می‌رود. توسعه‌ فناوری‌های جدید و اکتشاف معادن تازه نیز می‌تواند به‌طور موقت قیمت را تعدیل کند.

علاوه برای این موارد سه عامل جدید، طی دو سال گذشته وزن بیشتری در شکل‌دهی قیمت طلا پیدا کرده‌اند:

1. ساختار تازه‌ تعرفه‌های تجاری آمریکا و پیامدهای تنش‌زای آن برای زنجیره‌ عرضه جهانی.
2. افزایش ریسک‌های سیاسی در اروپای شرقی و خاورمیانه که تقاضا برای دارایی‌های امن را بالا برده است.
3. تضعیف تدریجی دلار و تمایل بانک‌های مرکزی برای افزایش ذخایر طلا به‌عنوان راهی برای تنوع‌بخشی از دلار.

در نتیجه، طلا تنها از محل تقاضای سفته‌بازانه تغذیه نمی‌شود، بلکه از رفتار نهادیِ بانک‌های مرکزی نیز نیرویی ساختاری می‌گیرد.

نوسان‌های بزرگ قرن اخیر

قیمت آتی طلا در تاریخ معاصر مسیرهایی پرنوسان را پیموده است:

• ۱۹۳۴ تا ۱۹۷۰: کاهش بیش از ۶۵% در یک روند نزولی طولانی.
• ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰: جهش تقریباً ۸۵۰% در اوج بحران تورمی جهان.
• ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۱: سقوط ۸۲% در دوره‌ی دلار قوی و نرخ‌های بهره‌ی بالا.
• ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۵: رشد ۵۹۱% در سایه‌ی سیاست‌های پولی انبساطی و افزایش ریسک‌های جهانی.

این داده‌ها نشان می‌دهد نگهداری طلا در بلندمدت می‌تواند پاداشی بزرگ یا زیانی سنگین به همراه داشته باشد؛ بستگی به نقطه‌ی ورود و مدت‌زمان سرمایه‌گذاری دارد.

دارندگان طلا باید بپذیرند که این دارایی می‌تواند دوره‌های طولانی با کاهش قیمت نیز همراه باشد. همان‌گونه که بازه‌ی ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۱ نشان داد، قیمت طلا می‌تواند دو دهه در رکود باقی بماند. بنابراین، نسبتِ تخصیص طلا در سبد سرمایه باید با تحمل ریسک و افق زمانی سرمایه‌گذار تنظیم شود.

آینده‌ ارزش طلا: میان علم اقتصاد و احساس بازار

پرسش «چه کسی تصمیم می‌گیرد طلا چقدر می‌ارزد؟» در واقع پاسخی جمعی دارد: هیچ‌کس به‌تنهایی و همه به‌طور جمعی. هر معامله در هر صرافی، هر تغییر در ذخایر بانک‌های مرکزی، هر سیاست پولی فدرال‌رزرو و حتی هر بحران سیاسی، دانه‌ای است در تسبیح قیمتی که هر لحظه شکل می‌گیرد.

طلا برخلاف پول ملی یا سهام، ارزش ذاتی قابل‌سنجشی ندارد؛ ارزش طلا حاصل توافق نانوشته بازار است که می‌گوید «اعتماد به طلا، اعتماد به ثبات در زمان بی‌ثباتی است». به همین دلیل، هرچه نااطمینانی جهانی بیشتر شود، این فلز زردتر و درخشان‌تر جلوه می‌کند.

بنابراین قیمت طلا نه حاصل فرمولی ساده، بلکه نتیجه‌ موازنه‌ روانی و اقتصادی جهان است. اگرچه نمودارها و قراردادها آن را به دلار و اونس بیان می‌کنند، اما در واقع «اعتماد و ترس» ارزهای واقعی این بازارند. از بازارهای آتی شلوغ نیویورک تا صندوق‌های طلای شانگهای، از خریدهای بانک‌های مرکزی تا جعبه‌ جواهر خانوادگی، همه حلقه‌هایی از زنجیره‌ای هستند که ارزش طلا را می‌سازند.

شاید نتوان گفت چه کسی دقیقاً تصمیم می‌گیرد طلا چقدر می‌ارزد، اما می‌توان با اطمینان گفت: هر بار که جهان به دلار شک می‌کند، طلا پاسخ می‌دهد.

اخبار برگزیدهطلا و ارز