له شدن زیر بار دست دوم فروشیها در داخل؛ حذف کامل از بازارهای جهانی
بازار پوشاک در ایران با وجود ظرفیت بالا در رشد تولید داخل و رشد ارزآوری گرفتار چالش‌های متنوعی از جمله قاچاق میلیارد دلاری، کاهش قدرت خرید، گرانی تولید داخل و رونق لباس‌های دست دوم شده است. بازاری که روزگاری میزبان برندهای مطرح جهانی بود، اما حالا جولانگاه تاناکوراها و کهنه فروشیها شده است.
هما میرزایی-جهان صنعت نیوز: بازار پوشاک در تمامی دوران‌ها بازاری پر مخاطب و محبوب در بین تمام اقشار، از آن‌هایی که دستشان به دهانشان می‌رسد و دنبال ترندهای روز هستند تا افرادی که بنا به نیاز هر چند سال یکبار سری به فروشگاه‌های لباس می‌زنند، بوده است. چه در دوره‌هایی مانند دوران پسابرجام که درهای کشور به روی تولیدکنندگان مطرح جهان باز بود و چه در دوران تحریم‌های بین‌المللی که واردات رسمی پوشاک مانند بسیاری کالاهای دیگر با ممنوعیت و محدودیت‌های گسترده روبه‌رو شد. طبق گزارشات مرکز آمار ایران، سهم هزینه پوشاک و کفش از کل هزینه خانوار شهری از ۴ تا ۴.۵ درصد در دهه نود به ۳.۳ درصد در سال ۱۴۰۳ سقوط کرده است.
سال‌های برجام، سال‌های واردات پوشاک برندهای مطرح جهان به ایران
طبق آمارهای رسمی منتشرشده از سوی گمرک، در سال ۱۳۹۶ که اوج اثرگذاری برجام بر اقتصاد و تجارت بین‌المللی ایران و گشایش‌های ارزی بود، رقم واردات رسمی و قانونی واردات پوشاک به ایران حدود ۶۰ میلیون دلار بوده است. عمده کشورهای صادرکننده پوشاک به ایران در مقطع فوق ترکیه، آلمان، امارات متحده عربی و چین بوده‌اند. اگر از نسل زد نباشید، حتما به خاطر دارید که فروشگاه‌هایی مانند نایک، آدیداس، بنتون، زارا و بسیاری از برندهای دیگر به وفور در بازار ایران حضور داشتند، و خرید از آن‌ها امری رایج بود. در آذر ۱۳۹۶ وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران طی ابلاغیه‌ای اعلام کرد: «ثبت سفارش برای واردات پوشاک از برندهای خارجی ممنوع است، مگر در صورت انتقال کامل نمایندگی به داخل ایران و تولید بخشی از محصولات در کشور.» در پی اعلام این خبر، تقریباً تمام برندهای فوق یکی یکی از ایران خارج شدند، و یا فعالیتشان غیررسمی شد. در تیر ماه ۱۳۹۷ نیز پایان مهلت عرضه کالای وارداتی بدون شناسه کالا در سطح خرده‌فروشی تدوین و ابلاغ شد. در آن زمان هدف از این تصمیم «حمایت از تولید داخلی و مبارزه با قاچاق پوشاک» عنوان شد. هدفی که به یک دلیل هرگز محقق نشد؛ قاچاق گسترده.
از رونق تا ممنوعیت واردات؛ همچنان راه‌های قاچاق باز است
در همان سال ۱۳۹۶ که آمارهای رسمی واردات پوشاک به داخل کشور را ۶۰ میلیون دلار تخمین زده‌اند، آمارهای بین‌المللی این رقم را ۸۵۶.۵ میلیون دلار اعلام کرده‌اند. این اختلاف رقم فاحش به معنی وارد شدن ۷۹۷.۴ میلیون دلار پوشاک قاچاق به کشور بوده است. به بیان دیگر، تنها ۱۶ درصد از پوشاک وارداتی به کشور از مبادی رسمی بوده و ۸۴ درصد از طریق راه‌های غیرقانونی وارد شده‌اند. نکته اینجاست که این آمار مربوط به سال‌های برجام و آزادی واردات است؛ آخرین آمار از زبان دبیر انجمن نساجی ایران نشان از شکست کامل ممنوعیت واردات دارد: ۳ میلیارد دلار. شجاع‌الدین امامی می‌گوید: « آمار اعلامی از سوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز مبنی بر قاچاق سالانه حدود ۱.۵ میلیارد دلار پوشاک به کشور را نشان می‌دهد، اما بر اساس شواهد میدانی و میزان گسترده پوشاک خارجی در بازارهای شهری و فروشگاه‌های آنلاین، عدد واقعی احتمالاً تا ۳ میلیارد دلار نیز می‌رسد.» قاچاق گسترده این کالای محبوب فرآیند تولید را برای تولیدکننده داخلی سخت‌تر کرده و و از بازار نخ و الیاف تا پارچه و محصول نهایی را تحت تاثیر قرار داده است.
برندهای نوظهور داخلی؛ کیفیت قابل قبول، قیمت‌های بالا
در سال‌های اخیر صنعت پوشاک در ایران جان تازه‌ای گرفته است. اگر در مراکز خرید گشتی بزنید، فروشگاه‌های متنوعی را خواهید دید که با اسامی مختلف به عرضه پوشاک تولید داخل می‌پردازند. عملکرد بسیاری از این برندها قابل قبول است و از لحاظ طراحی، کیفیت دوخت و پارچه می‌توانند تا حدودی با برندهای کشورهای همسایه مانند ترکیه برابری کنند. اما افزایش هزینه‌های تولید مانند هزینه‌های مواد اولیه، حقوق و دستمزد، تعمیرات تجهیزات و ماشین‌‌آلات و تامین انرژی باعث شده قیمت تمام شده محصولات تنه به تنه محصولات خارجی بزند و انگیزه خریداران برای خرید محصول ایرانی را کاهش دهد. در حال حاضر که در آغاز فصل سرما هستیم، خرید یک دست لباس زمستانی شامل شلوار، پیراهن، سوییشرت و کاپشن سبک از یک برند ایرانی معمولی و نه لوکس چیزی حدود ۴۰ میلیون تومان برای مشتری آب می‌خورد. پرداخت چنین رقمی برای قشر بزرگی از مردم که در تامین مایحتاج اولیه خوراکی خود مانده‌اند، امکان‌پذیر نیست و از سویی تولیدکنندگان نیز چاره‌ای جز بالا بردن قیمت‌ها ندارند. این قیمت‌ها در برندهای شناخته شده و لوکس که عمدتا در مراکز خرید شمال شهر عرضه می‌شوند، چندین برابر است. برای مثال شما باید برای خرید یک پیراهن مردانه از یک برند شناخته شده و قدیمی ایرانی رقمی معادل ۸ میلیون تومان ناقابل بپردازید؛ یعنی بیش از نیمی از حقوق مصوب وزارت کار.
غیبت دردآور پوشاک ایرانی در بازارهای جهانی
در بازارهای جهانی نیز پوشاک ایرانی حرفی برای گفتن ندارند؛ تحریم‌های بین‌المللی و حذف کامل ایران در بازارهای بین‌المللی امکان هرگونه رقابت را از تولیدکنندگان داخلی سلب کرده است. در سال ۱۴۰۳ میزان واردات پوشاک ۳.۵ تا ۳.۷ برابر صادرات این محصول مهم و استراتژیک بوده است. این یعنی ما با در پیش گرفتن سیاست‌های خود تحریمی و بسته نگاه داشتن درهای کشور عملا در بازارهای جهانی سهمی نداریم و بازی را به رقبایی همچون ترکیه باخته‌ایم، و کشور را از ظرفیت بزرگ ارزآوری محروم کرده‌ایم. در ۹ ماهه ابتدایی سال ۲۰۲۴ درآمد ترکیه از صادرات پوشاک حدود ۱۳٫۲۵ میلیارد دلار و نساجی و مواد اولیه نساجی حدود ۹٫۵۲ میلیارد دلار بوده است.
رونق دست‌دوم فروشیها
گردش مالی سالانه خرید و فروش پوشاک در ایران بیش از ۱۰ میلیارد دلار است که بیش از ۳ میلیارد دلار آن مربوط به اجناس وارداتی قاچاق می‌شود. بخش بزرگی از این اجناس وارداتی را اجناس استوک و دست دوم تشکیل می‌دهند که با کاهش قدرت خرید خانوار و حذف پوشاک با کیفیت از سبد خرید اقشار مختلف روزبه‌روز محبوبیت بیشتری کسب می‌کنند. جوانانی که با درآمدهای ناچیز ۱۰ الی ۱۵ میلیون تومانی زندگی می‌کنند و یا و نوجوانانی که مبالغ اندکی را تحت عنوان خرجی ماهیانه از والدین خود دریافت می‌کنند، برای خوشپوشی به سراغ تاناکوراها و بازارهای لباس دست دوم می‌روند و در میان انبوهی از لباس‌های نو و کهنه که گاهی مشکلات بهداشتی نیز دارند به دنبال پوشاک مد روز و شیک می‌گردند. این پوشاک عمدتا از مرزهای جنوبی و غربی وارد کشور می‌شوند و از استان‌هایی مانند کردستان، آذربایجان و هرمزگان به سایر استان‌ها ارسال می‌شوند.
مشتریانی متنوع؛ از مارک‌بازها تا بی‌پول‌ها
به گفته یکی از فروشندگان تاناکورا در محدوده خیابان آزادی که مشتریان زیادی به خصوص از قشر جوان و نوجوان اصطلاحا مارک پوش دارد، البسه موجود در این بازار دو نوع هستند؛ یکی کالای استوک که استفاده نشده اما یا دارای ایرادات جزیی در دوخت و پارچه هستند و یا از مد افتاده‌اند و در بازار کشورهای اروپایی مشتری ندارند و دیگری کالاهای دست دوم و استفاده شده که عمدتا از مرزهای غربی کشور وارد می‌شوند. اغلب مشتریان دسته اول کالاها افرادی هستند که به دنبال لباس‌هایی با برندهای معتبر همچون نایک، آدیداس، زارا، سولومون و غیره هستند که تنها در این مغازه‌ها موفق به خرید آن‌ها می‌شوند و دسته دوم مشتریانی هستند که به قصد خرید اجناس خارجی دست دوم که قیمت پایین‌تر و طول عمر بیشتری دارند، به این مغازه‌ها مراجعه می‌کنند.
لباس‌های دست دوم نیز طبقه بندی مخصوص به خود را دارند. برای مثال در انباری ملقب به باغچه واقع در بازار سید اسماعیل تهران لباس‌های عمدتا مستعمل و غیر قابل استفاده برای فرش عرضه می‌شوند اما در راسته خیابان مدنی در شرق تهران و یا خیابان آذربایجان در غرب تهران می‌توان البسه استفاده شده‌ای پیدا کرد که همچنان قابل پوشیدن هستند و می‌توانند نیاز اقشار ضعیف جامعه به پوشاک را برآورده کنند.
اخبار برگزیدهصنعت و معدنلینک کوتاه :