صنعت لوازم خانگی چگونه برای بقا تلاش می‌کند؟

سارا پوردلجو – جهان صنعت نیوز: در سال‌های اخیر با خرید قسطی هر چیزی مواجه بوده‌ایم؛ به قدری که حالا در بیلبوردهای نصب‌شده در خیابان‌ها، شاهد خرید قسطی گوشت و مرغ هستیم. لوازم خانگی نیز از این قاعده مستثنی نیست، اما همواره با چالش‌های جدی مواجه بوده است. صنعت لوازم خانگی ایران در سال ۱۴۰۴، با وجود برخورداری از ظرفیت تولیدی قابل توجه و توان فنی بالا، با مجموعه‌ای از چالش‌های ساختاری و رکودی روبه‌رو است. در حال حاضر نیاز چندانی به واردات محصولات خارجی احساس نمی‌شود و تولیدکنندگان داخلی بخش عمده‌ای از تقاضای بازار را تأمین می‌کنند. با این حال، بخشی از جامعه همچنان تمایل به خرید کالاهای خارجی دارد که این مسئله بیشتر به مسائل فرهنگی و ذهنیت تاریخی نسبت به برندهای خارجی بازمی‌گردد. بازار لوازم خانگی ایران در سال‌های اخیر دگرگونی‌های چشمگیری را تجربه کرده است. تورم بالا، نوسانات ارزی، دشواری‌های واردات و افزایش هزینه‌های تولید باعث رشد مداوم قیمت‌ها شده‌اند؛ در حالی که درآمد مردم یا ثابت مانده یا کاهش یافته است. نتیجه این ناهماهنگی، افت محسوس تقاضا برای کالاهای بادوام و تغییر رفتار مصرف‌کنندگان بوده است. مردم دیگر تمایل چندانی به خرید وسایل جدید ندارند و ترجیح می‌دهند با تعمیر و نگهداری لوازم موجود، عمر آن‌ها را افزایش دهند. این تغییر نگرش موجب رونق دوباره بازار تعمیرات شده است؛ به گونه‌ای که تعداد تعمیرکاران و کارگاه‌های خدماتی افزایش یافته و تنها در صورت خرابی کامل کالا، مصرف‌کنندگان به خرید محصول جدید فکر می‌کنند. در چنین شرایطی، خرید لوازم خانگی به تصمیمی حساب‌شده و نیازمند مقایسه قیمت‌ها تبدیل شده است. تولیدکنندگان نیز برای مقابله با کاهش تقاضا به روش‌هایی مانند فروش اقساطی، تخفیف‌های مقطعی و تبلیغات روی آورده‌اند، اما تأثیر این اقدامات محدود بوده، چرا که مشکل اصلی ضعف قدرت خرید است، نه کمبود تمایل به خرید.

صنعت لوازم خانگی در محاصره قاچاق، مشکلات انرژی و تخصیص ارز

بر اساس گزارش دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در نشست خبری خبرنگاران، در سال ۱۴۰۴ میزان تولید برخی محصولات تا ۳۸ درصد و به طور میانگین در کل صنعت حدود ۱۲ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است. همچنین، پس از جنگ ۱۲ روزه اخیر، بازار مصرف به‌شدت دچار رکود شد و فروش در برخی گروه‌های کالایی تا ۶۰ درصد و در مجموع حدود ۴۰ درصد کاهش یافته است. در چنین شرایطی، بسیاری از شرکت‌ها برای جلوگیری از تعدیل نیرو و حفظ اشتغال، اقدام به بازنگری در ساختار هزینه‌ای خود کرده‌اند تا بتوانند تداوم تولید را حفظ کنند. از منظر اقتصادی، تولیدکنندگان داخلی در شرایط دشواری قرار دارند. ناترازی در تأمین انرژی، قطعی برق‌های مکرر در تابستان، تأخیر در تخصیص ارز و مشکلات گمرکی از مهم‌ترین موانع تولید به شمار می‌روند. قطعی برق یک‌روز در میان، به‌ویژه در واحدهای تولیدی بزرگ، هزینه‌ها را افزایش داده و بهره‌وری را کاهش داده است. علاوه بر این، حدود ۳۰ درصد بازار لوازم خانگی کشور در اختیار کالاهای قاچاق است که به دلیل عدم پرداخت مالیات و حقوق گمرکی با قیمت پایین‌تری عرضه می‌شوند و همین مسئله امکان رقابت را برای تولیدکنندگان داخلی دشوار کرده است. قانون حمایت از مرزنشینان در قالب کولبری و ته‌لنجی نیز عملاً به ورود غیررسمی کالاهای خارجی کمک کرده و به نوعی موجب اخلال در بازار رسمی شده است. دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی تأکید کرده است که انجمن طی سال‌های اخیر تلاش زیادی برای خروج این صنعت از نظام قیمت‌گذاری دستوری داشته تا ضمن حفظ کیفیت، انگیزه تولیدکنندگان برای ارتقای فناوری کاهش نیابد. با این حال، انجمن در فرآیند قیمت‌گذاری نقشی رسمی ندارد و در شرایط فعلی تولیدکنندگان ناچارند محصولات خود را با حداقل قیمت ممکن عرضه کنند. موضوع آزادسازی واردات نیز هنوز به‌صورت رسمی در دستور کار دولت قرار نگرفته و نیازمند بررسی دقیق تأثیر آن بر تولیدکننده و مصرف‌کننده است.

تعرفه صفر با اوراسیا؛ فرصتی نو برای توسعه صادرات

در حوزه سیاست‌گذاری، دولت برای مقابله با رکود بازار داخلی از طرح اوراق گام جهت تحریک تقاضا استفاده می‌کند. در همین راستا، انجمن صنایع لوازم خانگی ایران با همکاری سازمان توسعه تجارت در حال تدوین سند راهبردی صادرات است تا مسیر حضور پایدار محصولات ایرانی در بازارهای خارجی را هموار کند. یکی از اقدامات کلیدی در این زمینه، ایجاد فروشگاه‌های دائمی محصولات ایرانی در کشورهای هدف است. با توجه به صفر شدن تعرفه‌های تجاری میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، زمینه‌ای تازه برای توسعه صادرات و افزایش سهم ایران در بازار منطقه فراهم شده است.از سوی دیگر، حادثه بندر شهید رجایی همچنان تبعات خود را در بخش لجستیک و بیمه‌ای دارد، هرچند انجمن صنایع لوازم خانگی اعلام کرده که جلسات منظمی با وزارت صمت برای پیگیری این مشکلات برگزار شده است.

از رکود تا رونق؛ نقشه راه تحول صنعت لوازم خانگی ایران

دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در پایان اشاره کرد: «هرچند صنعت لوازم خانگی کشور با رکود موقت و محدودیت‌های متعدد روبه‌رو است، اما ظرفیت تولیدی، تجربه فنی و توان رقابت آن در سطح منطقه‌ای قابل توجه است. کیفیت محصولات داخلی طی سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته و بسیاری از برندهای ایرانی اکنون از منظر طراحی و دوام، قابل مقایسه با نمونه‌های خارجی هستند. اگر سیاست‌های حمایتی دولت در زمینه حذف قیمت‌گذاری دستوری، ساماندهی واردات، بهبود تأمین انرژی، تسهیل تخصیص ارز و مبارزه مؤثر با قاچاق به‌طور هماهنگ اجرا شود، می‌توان انتظار داشت که این صنعت در افق ۱۴۰۵ به سمت رشد پایدار، صادرات‌محور و مبتنی بر نوآوری حرکت کند.»

ناگفته نماند که هدف از ممنوعیت‌های اعمال شده بر واردات لوازم خانگی، افزایش تولید داخلی و خودکفایی بود، اما حالا با گذشت بیش از ۱۰ سال از این اقدام، به نظر می‌رسد که این طرح بیشتر از اینکه به شکوفایی منجر شود، سد بزرگی بر سر راه رقابت سالم در این بازار بوده است. این ممنوعیت شاید در آن زمان یک راه‌حل به نظر می‌آمد، اما در ادامه چیزی جز زیان و افت کیفیت به همراه نداشت. صنعت لوازم خانگی کشور با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کند که نیازمند تدابیر هماهنگ و هدفمند از سوی دولت و بخش خصوصی است. با وجود رکود فعلی، ظرفیت‌های فنی و تولیدی بالا به همراه فرصت‌های جدید صادراتی از طریق توافقات منطقه‌ای، نویدبخش آینده‌ای روشن برای این صنعت است. تنها با اصلاح سیاست‌های حمایتی، رفع موانع تولید و کنترل قاچاق می‌توان زمینه را برای رشد پایدار و ارتقای کیفیت محصولات فراهم کرد و مسیر دستیابی به خودکفایی واقعی و رقابت‌پذیری جهانی را هموار ساخت. در نهایت، موفقیت صنعت لوازم خانگی ایران در گرو همت جمعی و رویکردی نوآورانه است که بتواند خواسته‌های بازار داخلی و بین‌المللی را همزمان پاسخگو باشد.

 

اخبار برگزیدهصنعت و معدن