دلیل افزایش حداقل سن نیروی کار در محاسبه نرخ‌بیکاری
جهان صنعت نیوز: بررسی نرخ‌بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در تابستان ۹۸ نشان می‌دهد که ۵/۱۰ درصد از جمعیت فعال کشور بیکار بوده‌اند که نسبت به تابستان سال گذشته با کاهش ۸/۱ درصدی همراه بوده است. بررسی نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر نشان می‌دهد که ۹/۴۴ درصد جمعیت در سن کار از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند و در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی روند تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور نشان می‌دهد این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل ۲/۰ درصد افزایش یافته است.
بررسی مقایسه‌ای جمعیت فعال در کسب‌و‌کارهای مختلف حاکی از آن است که بخش خدمات با ۱/۴۹ درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده که البته از تعداد شاغلان این بخش نسبت به تابستان سال گذشته ۴/۰ درصد کاسته شده است. صنعت و کشاورزی در رتبه‌های بعدی قرار دارند که به ترتیب ۳۲ درصد و ۱۹ درصد از سهم اشتغال را به خود اختصاص داده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در هریک از بخش‌های صنعت و کشاورزی به ترتیب ۱/۰ درصد و ۵/۰ درصد از تعداد شاغلان کاسته شده است.
سهم بیشتر خدمات در حوزه اشتغال
بررسی اشتغال در بخش‌های عمده فعالیت‌های اقتصادی در بهار ۹۸ نیز نشان می‌دهد که بخش خدمات با ۶/۴۹ درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده بود. از سوی دیگر، بخش‌های صنعت با ۵/۳۱ درصد و کشاورزی با ۹/۱۸ درصد در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. سهم شاغلان بخش کشاورزی در بهار ۹۸، نسبت به فصل مشابه سال گذشته، ۲/۰ درصد و بخش صنعت ۳/۰ درصد افزایش داشته است. این در حالی است که از سهم شاغلان بخش خدمات ۵/۰ درصد کاسته شده است.
وضعیت جمعیت فعال کشور که در حوزه‌های اشتغالزای کشور در حال فعالیت هستند حاکی از آن است که بخش خدمات بیشترین فرصت شغلی را در اختیار جویندگان کار قرار داده است: موضوعی که به راحتی با وضعیت درآمد سرانه کشور از سال گذشته تاکنون همخوانی دارد.
از سوی دیگر نباید این موضوع را نیز از نظر دور داشت که کاهش رشد اقتصادی کشور تقاضای افراد برای حضور در مشاغل رسمی را کاهش می‌دهد و حرکت افراد از بازار مشاغل رسمی به بازار مشاغل غیررسمی را هموار می‌کند. بنابراین آنچه در بررسی وضعیت بیکاری اهمیت دارد، اشتغال پایدار جمعیت حاضر در بازار کار است. به نظر می‌رسد وضعیت اقتصادی کشور سیل جمعیت فعال کشور به سوی مشاغل ناپایدار و غیررسمی را موجب شده که این مهم در آمارهای مربوط به اشتغال و بیکاری چندان مورد بررسی قرار نمی‌گیرد.
افزایش بیکاری جمعیت فارغ‌التحصیل
از سوی دیگر آنچه در بررسی وضعیت اشتغال افراد اهمیت دارد، نرخ‌بیکاری جمعیت شاغل فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل شاغلان کشور است که بر اساس بررسی‌های مرکز آمار، در تابستان ۹۸، سهم این افراد از کل شاغلان کشور ۷/۲۴ درصد است که نسبت به فصل مشابه سال قبل، با افزایش ۹/۰ درصدی همراه بوده است. در عین حال سهم جمعیت بیکار فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل بیکاران ۸/۴۳ درصد بوده که بررسی تغییرات این شاخص نشان می‌دهد نسبت به فصل مشابه سال قبل ۳/۴ درصد افزایش یافته است.
از سوی دیگر و با وجود کاهش ۱/۱ درصدی نرخ‌بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله نسبت به تابستان سال گذشته و دستیابی به نرخ ۱/۲۶ درصدی، نرخ بیکاری این گروه همچنان بالاست. بر اساس اعلام مرکز آمار، نرخ بیکاری جوانان ۱۸ تا ۳۵ ساله نیز از ۹/۱۹ درصد در تابستان سال گذشته به ۹/۱۷ درصد در تابستان سال جاری کاهش یافته است.
اما در کنار همه اینها، میزان مشارکت زنان در گروه‌های شغلی نسبت به مردان بسیار اندک است. بر اساس گزارش مرکز آمار، سهم زنان از کل جمعیت فعال ۱۵ سال به بالا در کشور ۶/۱۹ درصد یعنی حدود ۴/۵ میلیون نفر بوده است. این در حالی است که جمعیت فعال مردان طی این مدت بیش از ۲۲ میلیون نفر بوده است.
مشارکت اقتصادی کم زنان
معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران اخیرا در گزارشی اعلام کرده که با وجود رشد هزار و ۸۰۲ نفری جمعیت فعال زنان در تابستان سال ۹۸ نسبت به فصل مشابه سال ۹۷، اما سهم زنان از کل جمیت فعال در حدود ۲ واحد درصد کاهش یافته و به ۶/۱۹ درصد رسیده که البته این کاهش سهم به دلیل افزایش حدود ۳۸۷ هزار نفری جمعیت فعال مردان طی این مدت است.
براین اساس، بیش از ۹۹ درصد افزایش جمعیت فعال نیروی کار کشور در تابستان ۹۸ نسبت به مدت مشابه ۹۷، به دلیل افزایش جمعیت فعال مردان بوده است. علاوه بر کاهش مشارکت زنان در بازار کار طی این مدت، سهم زنان از کل جمعیت نرخ‌بیکاری کشور نیز افزایش یافته و از ۲/۳۲ درصد در تابستان ۹۷ به ۱/۳۴ درصد در تابستان سال جاری رسیده است. این اتفاق در حالی رخ داده که تعداد زنان بیکار طی این مدت حدود ۹۲ هزار نفر کاهش یافته، اما به دلیل اینکه کاهش تعداد جمعیت بیکار مردان بیشتر از زنان بوده، سهم زنان از کل جمعیت بیکار بیشتر شده است.
در حوزه اشتغال نیز با وجود افزایش تعداد شاغلان زن طی این مدت، اما سهم آنان از کل اشتغال با کاهش همراه بوده است. از کل جمعیت شاغل کشور در تابستان ۹۸، حدود ۱/۸۲ درصد آنها را مردان و ۹/۱۷ درصد را زنان تشکیل می‌دهند. مقایسه سهم زنان از جمعیت شاغل با سهم زنان از جمعیت بیکار حاکی از مشکل‌تر بودن ورود به بازار کار برای زنان نسبت به مردان است.
تغییر سن شاخص جمعیتی
اما آنچه در گزارش‌های جدید مرکز آمار شائبه‌های زیادی ایجاد کرده، تغییر سن افراد در محاسبه نرخ‌بیکاری است. مرکز آمار در گزارش جدید خود از وضعیت نیروی کار در تابستان ۹۸ اعلام کرده که با توجه به تحولات اجتماعی صورت گرفته در خصوص سن ورود به بازار کار مقرر شده است از این فصل، سن اعلام نتایج طرح مذکور از ۱۰ سال به ۱۵ سال تغییر کند.
این موضوع اگرچه بسیاری را به این فکر فرو برد که کاهش نرخ‌بیکاری می‌تواند نتیجه مستقیم افزایش سن افراد در بازار کار باشد، اما بررسی‌های آماری مرکز آمار نشان می‌دهد که این موضوع تنها به میزان ۱/۰ درصد در وضعیت بیکاری افراد با شاخص جمعیتی ۱۰ ساله و ۱۵ ساله به بالا تاثیرگذار بوده است.
به این ترتیب این موضوع نمی‌تواند دلیل روشنی بر کاهش نرخ‌بیکاری افراد باشد. مرکز آمار در واکنش به شائبه‌های ایجاد شده در خصوص تغییر سن افراد، اعلام کرده که به منظور فراهم کردن سازگاری بیشتر در بررسی روندها و انجام مقایسات بین‌المللی، به دلیل تحولات مشابه در کشورمان و همچنین قانون کار کشور در زمینه سن ورود به کار که افراد ۱۵ سال به بالا را مجاز به انجام کار می‌داند، از این پس شاخص‌های عمده بازار کار کشور براساس جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر محاسبه و ارائه می‌گردد. بررسی نتایج گویای آن است که با تغییر سن ورود به بازار کار از یک سال به ۱۵ سال نرخ‌بیکاری تغییر محسوسی نمی‌کند.
ناامیدی در پیدا کردن شغل
به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین دلایلی که توانسته کاهش نرخ‌بیکاری در تابستان سال جاری را به دنبال داشته باشد ریشه در کاهش ناامیدی افراد برای یافتن شغل نهفته است. به این ترتیب می‌توان خروج تدریجی و آرام افراد از بازار کار به واسطه از بین رفتن فرصت‌های شغلی پایدار را دلیل اصلی کاهش نرخ بیکاری اعلام کرد.
اگرچه گزارش مرکز آمار بر افزایش ۲/۰ درصدی نرخ مشارکت افراد در بازار کار تاکید می‌ورزد، با این حال این مهم نمی‌تواند بیانگر افزایش تمایلات افراد برای حضور در بازار مشاغل رسمی و پایدار باشد و چه‌بسا فرصت‌های شغلی موجود تنها در گروه مشاغلی شکل گرفته باشد که با هیچ یک از معیارهای مشاغل پایدار همچون امنیت شغلی و بیمه این افراد همخوانی نداشته باشد.
از سوی دیگر علی اکبر محزون، مدیرکل جمعیت مرکز آمار ایران اخیرا اعلام کرده که برای تهیه گزارش فصلی بیکاری، در سال به یک درصد خانوارها مراجعه می‌کنیم، که این میزان را در فصل‌ها تقسیم می‌کنیم، به طور متوسط در هر فصل به ۲۵/۰ درصد خانوارها مراجعه می‌کنیم. اگر ۲۴ میلیون خانوار داشته باشیم، در یک فصل به ۲۴۰ هزار خانوار مراجعه می‌کنیم. از هر خانوار ۵۰ سوال پرسیده می‌شود و بعد از طی ۱۸ فرآیند پردازش، نتایج استخراج و اعلام می‌شود. به گفته مدیرکل جمعیت مرکز آمار آنچه درباره نرخ بیکاری بررسی و در سطح کلان قابل مشاهده است، شاید در حد یک خانوار مشاهده نشود. در هفته مرجع (مقصود هفته‌ای که به فرد مراجعه می‌شود) اگر ۴۴ ساعت کار کردن مبنا باشد، حتی اگر فرد یک ساعت در هفته مرجع کار کرده باشد، شاغل محسوب می‌شود.
وضعیت ناپایدار اقتصادی
اما در خصوص این موضوع که افراد تغییر در وضعیت بیکاری را احساس نمی‌کنند می‌توان به گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس نیز استناد کرد. این مرکز پژوهشی پیشتر و در واکنش به کاهش نرخ‌بیکاری بهار ۹۸ نسبت به زمستان ۹۷ اعلام کرده بود که این کاهش به دلیل دلسرد شدن و خروج افراد از بازار کار حاصل شده است، نه افزایش حضور آنان در فرصت‌های شغلی.
به نظر می‌رسد این موضوع در شرایط فعلی نیز حائز اهمیت بسیاری است، چه آنکه هنوز بهبودی در زیرساخت‌های اقتصادی کشور و حوزه‌های کلان و اشتغالزای کشور ایجاد نشده که این موضوع دلیل روشنی رویگردانی افراد از بازار کار است. بنابراین کاهش نرخ‌بیکاری لزوما به معنای افزایش حضور افراد در مشاغل رسمی و پایدار نیست و تنها با بررسی وضعیت حوزه‌های مختلف اقتصادی است که می‌توان از حضور موثرتر افراد در بازار کار پرده برداشت.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژه
لینک کوتاه :