تنش در شرق آسیا؛ سایه بحران تراشه‌ها بر نظم اقتصادی جهان
افزایش مانورهای نظامی چین پیرامون تایوان زنگ خطر تازه‌ای برای بازارهای فناوری و سرمایه به صدا درآورد.
فاطمه عباسی- جهان صنعت نیوز: در شرایطی که اقتصاد جهانی هنوز از تبعات همه‌گیری کرونا و جنگ اوکراین رهایی نیافته، تشدید تنش‌ها میان چین و تایوان، چشم‌انداز تازه‌ای از بی‌ثباتی را پیش روی بازارها قرار داده است. آغاز مانورهای گسترده ارتش چین در اطراف جزیره تایوان، هم‌زمان با افزایش تماس‌های دیپلماتیک میان تایپه و مقام‌های خارجی، این منطقه حساس را به مرکز جدید نگرانی‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی بدل کرده است.
پکن در بیانیه‌ای رسمی تأکید کرده این رزمایش‌ها «هشداری جدی به نیروهای جدایی‌طلب» است و هشدار داده هرگونه دخالت خارجی در امور تایوان «با پاسخ قاطع» روبه‌رو خواهد شد. در مقابل، دولت تایپه اعلام کرده که از «حق دفاع و حفظ دموکراسی» عقب‌نشینی نخواهد کرد. این مواضع متقابل، بیم بازگشت جهان به مرحله‌ای تازه از تنش نظامی در شرق آسیا را افزایش داده است.
زنجیره‌ای که می‌تواند جهان را متوقف کند
اهمیت تایوان تنها در موقعیت جغرافیایی آن خلاصه نمی‌شود؛ این جزیره کوچک با حدود ۲۳ میلیون نفر جمعیت، امروز مرکز حیاتی صنعت تراشه‌های پیشرفته جهان به شمار می‌رود. بر اساس داده‌های فایننشال تایمز، شرکت تایوانی TSMC نزدیک به ۹۰ درصد از ظرفیت تولید جهانیِ تراشه‌های بسیار پیشرفته را در اختیار دارد و انحصار تولید این محصول به طور تقریبی در اختیار این شرکت است.
هرگونه اختلال در روند تولید این شرکت می‌تواند پیامدهای زنجیره‌ای در سطح جهانی ایجاد کند. تحلیلگران مؤسسه مارکت‌واچ هشدار داده‌اند که وقوع درگیری نظامی در تنگه تایوان ممکن است باعث توقف ماه‌ها تولید تراشه شود و صنایع فناوری، حمل‌ونقل و انرژی را با شوک گسترده‌ای روبه‌رو سازد. این وضعیت یادآور بحران جهانی تراشه در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ است، اما در ابعادی بسیار وسیع‌تر که با خطر بروز رکود جهانی نیز همراه است.
فناوری، چهره تازه رقابت قدرت‌ها
در سال‌های اخیر، تقابل چین و ایالات متحده از عرصه نظامی و تجاری فراتر رفته و به حوزه فناوری نفوذ کرده است. واشنگتن با اعمال محدودیت‌های صادراتی، دسترسی پکن به تراشه‌ها و تجهیزات پیشرفته ساخت آن را محدود کرده است؛ در مقابل، چین با سرمایه‌گذاری کلان در صنعت نیمه‌رسانا، تلاش دارد وابستگی خود را به فناوری غرب کاهش دهد.
بحران تایوان اکنون در نقطه تلاقی این رقابت قرار گرفته است: ایالات متحده از تایوان به عنوان شریک کلیدی در زنجیره تأمین فناوری‌های پیشرفته حمایت می‌کند و پکن این حمایت‌ها را نقض حاکمیت خود می‌داند. تسلط تایوان بر صنعت تراشه عملاً به عاملی بازدارنده تبدیل شده است؛ چرا که هرگونه اقدام نظامی علیه این جزیره می‌تواند پیامدهای غیرقابل‌کنترلی بر اقتصاد جهانی داشته باشد.
بازارها در وضعیت انتظار وضعیت تایوان
افزایش تنش‌ها در شرق آسیا در روزهای اخیر بر شاخص‌های مالی و بازارهای جهانی تأثیر فوری گذاشته است. بورس‌های هنگ‌کنگ، شانگهای و توکیو افت قابل‌توجهی را تجربه کردند و سرمایه‌گذاران به سوی دارایی‌های امن‌تر مانند طلا و دلار حرکت کردند .
در بازار انرژی نیز نگرانی از اختلال احتمالی در مسیرهای کشتیرانی دریای چین جنوبی و تنگه مالاکا، به رشد مقطعی قیمت نفت و گاز منجر شد. این مسیرها شریان حیاتی تجارت انرژی بین خاورمیانه و شرق آسیا هستند و هرگونه بحران نظامی در این منطقه می‌تواند هزینه‌های حمل‌ونقل جهانی را افزایش دهد. شرکت‌های بزرگ فناوری مانند اپل و انویدیا، که به‌شدت وابسته به تولیدات TSMC هستند، در حال بررسی طرح‌های اضطراری برای گسترش خطوط تولید در کشورهای دیگرند؛ هرچند کارشناسان معتقدند جایگزینی ظرفیت تایوان در کوتاه‌مدت ممکن نیست.
دولت‌ها در برابر آزمون سخت
بحران تایوان برای دولت‌های غربی به آزمونی دشوار تبدیل شده است. ایالات متحده از یک‌سو خود را متعهد به حمایت از تایوان می‌داند و از سوی دیگر با محدودیت‌های بودجه‌ای و چالش‌های داخلی روبه‌رو است. در اروپا نیز اختلاف نظرهایی درباره نحوه واکنش به این بحران دیده می‌شود. بسیاری از دولت‌های اروپایی مایل نیستند روابط اقتصادی خود با چین را به خطر اندازند و در عین حال، بر لزوم حفظ ثبات در شرق آسیا تأکید می‌کنند.
کشورهای آسیایی هم در موقعیتی حساس قرار دارند. ژاپن و کره جنوبی با ابراز نگرانی از فعالیت‌های نظامی چین، خواستار خویشتنداری طرفین شده‌اند، چرا که هرگونه بی‌ثباتی در منطقه می‌تواند اقتصادهای صادرات‌محور آنها را تهدید کند.
چندبحرانی جهانی در راه است
تحلیلگران ژئوپلیتیکی معتقدند حتی در صورت جلوگیری از درگیری مستقیم، پیامدهای اقتصادی و روانی این بحران در میان‌مدت پابرجا خواهد ماند. افزایش هزینه بیمه کشتیرانی در شرق آسیا، انتقال تدریجی سرمایه‌گذاری‌ها از تایوان به سایر کشورها و فشار بر زنجیره‌های تأمین فناوری، بخشی از پیامدهای اجتناب‌ناپذیر این وضعیت است.
مؤسسه ارنست اند یانگ در تازه‌ترین تحلیل خود از وضعیت ژئو‌استراتژیک جهان، ترکیب بحران تایوان، نااطمینانی مالی دولت‌ها، رقابت هوش مصنوعی و چالش‌های زیست‌محیطی را به عنوان یک «پلی‌کرایس جهانی» یا بحران چندوجهی معرفی کرده است؛ بحرانی که می‌تواند مسیر اقتصاد جهانی را در سال‌های پیش رو دگرگون کند.
افق پیش‌روی خاور دور
اگرچه لفاظی‌ها میان پکن و تایپه افزایش یافته، بسیاری از ناظران معتقدند احتمال وقوع جنگ تمام‌عیار همچنان پایین است. چین در شرایط فعلی تمایلی ندارد با درگیری نظامی، رشد اقتصادی خود را به خطر اندازد. با این حال، تداوم رزمایش‌ها و حضور ناوهای آمریکایی در منطقه، خطر خطای محاسباتی را افزایش می‌دهد.
کارشناسان هشدار می‌دهند که حتی یک درگیری محدود یا حادثه ناخواسته در تنگه تایوان می‌تواند به بحرانی تمام‌عیار بدل شود و بازارهای جهانی را برای ماه‌ها دچار بی‌ثباتی کند. بحران کنونی در شرق آسیا فراتر از یک مناقشه منطقه‌ای است؛ این بحران در واقع تلاقی سه محور بزرگ سیاست جهانی یعنی: رقابت فناوری، امنیت ژئوپلیتیک و پایداری اقتصادیرا درگیر می‌کند.
در شرایطی که تراشه‌ها به ستون فقرات اقتصاد دیجیتال بدل شده‌اند، هرگونه اختلال در تولید آنها می‌تواند ساختار تجارت و صنعت جهانی را متزلزل کند. اکنون سرنوشت بخشی از اقتصاد قرن بیست‌ویکم، در تنگه‌ای باریک میان چین و تایوان رقم می‌خورد؛ جایی که هر موج سیاسی یا نظامی، می‌تواند طوفانی اقتصادی در سراسر جهان برپا کند.
اخبار برگزیدهسیاسیلینک کوتاه :