ایران؛ سردمدار مصرف آنتی‌بیوتیک در جهان
مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک در ایران به سطح نگران‌کننده‌ای رسیده است؛ تا جایی که کشورمان در صدر فهرست جهانی مصرف این داروها قرار دارد. کارشناسان هشدار می‌دهند تداوم این روند می‌تواند سلامت عمومی را تهدید کند.
سارا پوردلجو – جهان‌صنعت نیوز: روزگاری، آنتی‌بیوتیک‌ها که از مهم‌ترین دستاوردهای علم پزشکی در قرن بیستم به‌شمار می‌آیند، نقشی حیاتی در نجات جان میلیون‌ها انسان داشتند. البته هنوز هم چنین نقشی دارند، اما در سال‌های اخیر، مصرف بی‌رویه و نادرست این داروها به یکی از چالش‌های مهم نظام سلامت جهانی تبدیل شده است. ایران نیز از جمله کشورهایی است که در آن مصرف آنتی‌بیوتیک به‌طور نگران‌کننده‌ای بالاست و این مسئله زنگ خطری جدی برای سلامت عمومی جامعه محسوب می‌شود. براساس جدیدترین آمارها، ایران بیشترین میزان مصرف آنتی‌بیوتیک در جهان را دارد. تجویز بی‌رویه دارو در کشور یکی از معضلاتی است که باید هرچه سریع‌تر به آن رسیدگی شود.
عواقب و پیامدهای مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک
مطالعات متعدد نشان می‌دهد ایران جزو کشورهایی است که بالاترین میزان مصرف آنتی‌بیوتیک را در منطقه و حتی در جهان دارد. بر اساس آمار وزارت بهداشت و گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت، بیش از ۵۰ درصد نسخه‌های پزشکی در ایران حاوی آنتی‌بیوتیک هستند، در حالی که میانگین جهانی حدود ۳۰ درصد است. همچنین حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها بدون نسخه پزشک انجام می‌شود. فروش آزاد آنتی‌بیوتیک در بسیاری از داروخانه‌ها، علی‌رغم ممنوعیت قانونی، همچنان رایج است. به گفته متخصصان، نبود نظارت مؤثر بر داروخانه‌ها و تجویزها، فشار بیماران بر پزشکان برای دریافت داروهای قوی‌تر، باور غلط عمومی مبنی بر اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها درمان همه بیماری‌ها هستند، و تبلیغات غیرمستقیم برخی شرکت‌های دارویی از مهم‌ترین دلایل مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک به‌شمار می‌رود. مصرف نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها آثار مخرب و گسترده‌ای دارد که نه‌تنها سلامت فرد، بلکه سلامت جامعه را تهدید می‌کند. مقاومت میکروبی، افزایش هزینه‌های درمان، بالا رفتن نرخ مرگ‌ومیر و آسیب به میکروبیوم بدن از جمله این پیامدهاست. مهم‌ترین نتیجه مصرف بی‌رویه، ایجاد باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک است. این باکتری‌ها دیگر به داروهای رایج پاسخ نمی‌دهند و درمان عفونت‌ها را بسیار دشوار یا حتی غیرممکن می‌سازند. سازمان بهداشت جهانی هشدار داده است که مقاومت میکروبی می‌تواند بشر را به دوران پیش از کشف آنتی‌بیوتیک بازگرداند؛ زمانی که حتی عفونت‌های ساده ممکن بود مرگ‌بار باشند. بیماران مبتلا به عفونت‌های مقاوم معمولاً به بستری‌های طولانی‌تر، داروهای گران‌تر و درمان‌های پیچیده‌تر نیاز دارند. این مسئله فشار اقتصادی سنگینی بر خانواده‌ها و نظام سلامت وارد می‌کند. برآوردها نشان می‌دهد سالانه بیش از ۷۰۰ هزار نفر در جهان به‌دلیل عفونت‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک جان خود را از دست می‌دهند و اگر روند فعلی ادامه یابد، این عدد ممکن است تا سال ۲۰۵۰ به ۱۰ میلیون نفر در سال برسد. استفاده نابجا از آنتی‌بیوتیک‌ها تعادل طبیعی میکروب‌های مفید بدن را بر هم می‌زند و می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی، تضعیف سیستم ایمنی و حتی بروز بیماری‌های التهابی شود.
خوددرمانی در ایران مرسوم شده است
خوددرمانی یکی از مسائلی است که در کشور، به‌دلیل نبود نظارت کافی بر تجویز و مصرف دارو، به نوعی به فرهنگ عمومی تبدیل شده است. ناگفته نماند که هزینه‌های بالای درمان و ویزیت حتی برای یک سرماخوردگی ساده نیز تا حدی افزایش یافته که طبیعی است بسیاری از مردم برای چنین بیماری‌هایی دیگر خود را ملزم به مراجعه به پزشک ندانند و ترجیح دهند با مراجعه به داروخانه مشکل خود را برطرف کنند. برخی افراد نیز به‌اشتباه از ابزارهای هوش مصنوعی، مانند چت‌جی‌پی‌تی، به‌عنوان «پزشک مجازی» استفاده می‌کنند! در حال حاضر، درمان یک سرماخوردگی ساده ممکن است بین یک تا دو میلیون تومان هزینه داشته باشد. هزینه ویزیت پزشک بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان است و اگر بیمار به سرم نیاز داشته باشد، این مبلغ به حدود ۷۰۰ هزار تومان می‌رسد. در نهایت، تهیه دارو طبق نسخه پزشک می‌تواند هزینه را به حدود یک میلیون تومان برساند؛ و اگر بیماری کمی حادتر باشد، هزینه تا دو میلیون تومان نیز افزایش می‌یابد. اگرچه طبق قوانین وزارت بهداشت، فروش آنتی‌بیوتیک بدون نسخه پزشک ممنوع است، اما در عمل در بسیاری از داروخانه‌ها این قانون رعایت نمی‌شود. نتیجه آن است که مردم در مواجهه با علائم خفیفی مانند گلودرد یا تب، مستقیماً به سراغ آنتی‌بیوتیک می‌روند. این رفتار، علاوه بر ایجاد مقاومت دارویی، می‌تواند باعث بروز آلرژی، مسمومیت دارویی و تداخلات خطرناک با داروهای دیگر شود. به نظر می‌رسد حتی ایجاد سامانه‌های هوشمند تجویز نسخه و دارو نیز تاکنون نتوانسته به‌طور مؤثری از این روند جلوگیری کند. تا زمانی که تجویز غیرمنطقی، فروش آزاد و باورهای نادرست در میان مردم اصلاح نشود، بحران مقاومت میکروبی در کشور ادامه خواهد داشت. این مسئله نیازمند همکاری همه‌جانبه میان پزشکان، داروسازان، مسئولان بهداشتی، رسانه‌ها و خود مردم است تا مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها به‌صورت منطقی، علمی و مسئولانه انجام گیرد. شایان ذکر است که این مشکل تنها به آنتی‌بیوتیک‌ها محدود نمی‌شود و بسیاری از داروهای دیگر، از جمله داروهای لاغری، را نیز در بر می‌گیرد.
انباشت داروهای تاریخ‌مصرف‌گذشته، معضل دیگری است
از سوی دیگر، یکی از تبعات کمتر مورد توجه در زمینه مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها، انباشت داروهای تاریخ‌مصرف‌گذشته در منازل، داروخانه‌ها و مراکز درمانی است. این موضوع در کشور به یکی از مشکلات پنهان اما پرخطر حوزه سلامت تبدیل شده است. در بسیاری از نسخه‌ها، پزشکان مقادیر بیش از نیاز دارو تجویز می‌کنند. برای مثال، در حالی که درمان کامل یک عفونت ممکن است تنها به پنج روز دارو نیاز داشته باشد، دارو برای ده روز تجویز می‌شود. بخش زیادی از این داروها در منازل باقی می‌مانند و در نهایت بدون مصرف، تاریخ مصرفشان منقضی می‌شود. در بسیاری از کشورها سامانه‌هایی برای جمع‌آوری داروهای تاریخ‌گذشته از منازل و داروخانه‌ها وجود دارد تا از آسیب‌های زیست‌محیطی و انسانی جلوگیری شود. اما در ایران، چنین نظامی به‌صورت فراگیر و کارآمد اجرا نمی‌شود؛ در نتیجه داروهای تاریخ‌گذشته اغلب یا در سطل زباله ریخته می‌شوند، یا در محیط رها می‌گردند. بسیاری از مردم آگاهی کافی در مورد خطرات مصرف داروهای تاریخ‌گذشته ندارند و تصور می‌کنند تأثیر دارو فقط «کمتر» می‌شود، در حالی که برخی آنتی‌بیوتیک‌ها پس از انقضا ممکن است ترکیبات سمی تولید کنند و موجب آسیب به کبد یا کلیه شوند. دفع نادرست داروهای منقضی‌شده، مثلاً از طریق ریختن آن‌ها در زباله یا فاضلاب، باعث ورود مواد دارویی به آب و خاک می‌شود. این آلودگی‌ها می‌توانند منجر به ایجاد باکتری‌های مقاوم در محیط‌زیست شوند و چرخه مقاومت دارویی را تقویت کنند. خرید، واردات و تولید داروهای مازاد و مصرف‌نشده، هزینه‌های هنگفتی را به نظام سلامت و بودجه عمومی کشور تحمیل می‌کند. بر اساس آمارها، سالانه میلیاردها تومان دارو در کشور به دلیل انقضای تاریخ مصرف از بین می‌رود. وجود داروهای اضافی در منازل نیز باعث تشویق مردم به خوددرمانی می‌شود. در واقع، وقتی دارو در دسترس است، فرد در مواجهه با علائم خفیف، بدون مشورت با پزشک از داروی باقی‌مانده استفاده می‌کند؛ رفتاری که چرخه مصرف بی‌رویه را تقویت می‌کند.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهلینک کوتاه :