قمار هسته‌ای آلمان؛ پایان اتم سنتی، آغاز عصر گداخت
آلمان پس از سال‌ها فاصله از انرژی هسته‌ای اکنون با سرمایه‌گذاری ۱.۷ میلیارد یورویی روی گداخت هسته‌ای، قمار بزرگی را برای حفظ آینده صنعتی و استقلال انرژی خود آغاز کرده است؛ قماری میان علم، سیاست و زمان.
جهان صنعت نیوز – اقتصاد صنعتی آلمان که ستون فقرات تولید اروپا را تشکیل می‌دهد، برای حفظ قدرت خود به مقادیر عظیمی انرژی نیاز دارد. از فولاد گرفته تا خودروسازی، تقریباً همه صنایع حیاتی این کشور انرژی‌بر هستند. اما در حالی‌که سهم انرژی‌های بادی و خورشیدی در دو دهه گذشته پیوسته افزایش یافته، آلمان همچنان به سوخت‌های فسیلی وابسته است. اکنون دولت برلین تصمیم گرفته است با قمار بزرگ و پرریسک، آینده انرژی خود را از نو تعریف کند: سرمایه‌گذاری ۱.۷ میلیارد یورویی برای توسعه فناوری گداخت هسته‌ای.
پایان اتم سنتی، آغاز عصر گداخت
آلمان که در سال ۲۰۲۳ آخرین نیروگاه‌های هسته‌ای خود را طبق برنامه خروج از انرژی اتمی خاموش کرد، اکنون به انرژی هسته‌ای بازگشته است اما نه به شکل قدیمی شکافت بلکه از مسیر گداخت یا همجوشی هسته‌ای؛ فرایندی که مشابه واکنش‌های درون خورشید است.
بر اساس طرحی که دولت فریدریش مرتس اعلام کرده، هدف این است که نخستین رآکتور گداخت جهان در خاک آلمان ساخته شود. این پروژه بخشی از برنامه بزرگ‌تر گذار انرژی است که برلین را تا سال ۲۰۴۵ به خالص انتشار کربن صفر برساند. به گفته سارا کلاین، کمیسر پژوهش‌های گداخت، این سرمایه‌گذاری یک قمار راهبردی هوشمند برای بلندمدت است؛ اقدامی که می‌تواند جایگاه آلمان را در رقابت جهانی فناوری حفظ کند و همزمان امنیت انرژی پس از دوران سوخت‌های فسیلی را تضمین کند.
گداخت؛ انرژی خورشیدی روی زمین
گداخت هسته‌ای برخلاف شکافت، به‌جای شکستن اتم‌های بزرگ، دو هسته سبک را در فشار و حرارت بسیار بالا به هم می‌کوبد تا به اتم سنگین‌تری تبدیل شوند و انرژی آزاد کنند؛ همان فرایندی که در خورشید رخ می‌دهد. مزیت بزرگ آن در مقایسه با شکافت این است که هیچ زباله رادیواکتیوی خطرناکی تولید نمی‌کند و می‌تواند انرژی پاک و تقریباً بی‌پایانی فراهم آورد. به گفته سیبیله گونتر، مدیر علمی مؤسسه ماکس پلانک برای فیزیک پلاسما، گداخت می‌تواند در بلندمدت نیاز رو‌به‌رشد آلمان را پاسخ دهد و بدون انتشار دی اکسید کربن امنیت انرژی صنعتی کشور را حفظ کند.
آلمان در این مسیر تنها نیست. ایالات متحده، چین، ژاپن و بریتانیا نیز میلیاردها دلار برای توسعه فناوری گداخت اختصاص داده‌اند و ده‌ها استارت‌آپ خصوصی در این حوزه رقابت می‌کنند. به گفته کلاین، «پیشرفته‌ترین اقتصادهای جهان همین حالا نیز به‌شدت در حال سرمایه‌گذاری در گداخت هستند؛ بنابراین ورود آلمان به این عرصه، بخشی حیاتی از راهبرد آینده فناوری کشور است.»
او تأکید می‌کند که این پروژه تنها درباره انرژی نیست بلکه می‌تواند به کاتالیزوری برای نوآوری‌های دیگر در حوزه‌های ابررساناها، مواد پیشرفته، روباتیک و هوش مصنوعی تبدیل شود. مشارکت زودهنگام بخش خصوصی نیز می‌تواند اثرات جانبی مثبتی در سایر صنایع ایجاد کند.
خیال‌پردازی گران‌قیمت یا … ؟
منتقدان این طرح، آن را هزینه‌ای سرسام‌آور برای رؤیایی دور از دسترس می‌دانند. به باور آنان، بهتر است بودجه‌های هنگفت صرف توسعه سریع‌تر انرژی‌های تجدیدپذیر موجود شود تا فناوری‌ای که هنوز تجاری نشده و ریسک‌های فنی و مالی بالایی دارد.
اما حامیان می‌گویند چنین تقابلی نباید وجود داشته باشد. گونتر تأکید می‌کند که گداخت و تجدیدپذیرها می‌توانند مکمل یکدیگر باشند؛ باد و خورشید همواره انرژی مداوم تولید نمی‌کنند، اما گداخت می‌تواند برق پیوسته و گرمای صنعتی پایدار برای تولید سوخت‌های مصنوعی مانند هیدروژن فراهم کند.
دهه‌هاست دانشمندان در تلاش‌اند تا گداخت را از سطح آزمایشگاهی به مرحله صنعتی برسانند. در پایان سال ۲۰۲۲، برای نخستین بار آزمایشی در آمریکا موفق شد بیش از انرژی مصرفی خود، انرژی تولید کند؛ نقطه عطفی که امیدها را زنده کرد. پروفسور دنیل کامن از دانشگاه جانز هاپکینز معتقد است دوران تکرار شعار گداخت همیشه ۵۰ سال آینده است، تمام شده است. او می‌گوید: «پیشرفت در یادگیری ماشین، کنترل پلاسما با میدان‌های مغناطیسی (توکامک) و طراحی سامانه‌های پیچیده، شرایط را کاملاً تغییر داده است. من پیش‌بینی می‌کنم نمونه‌های آزمایشی نیروگاه‌های گداخت تا کمتر از یک دهه دیگر وارد شبکه برق شوند.»
با این حال، حتی حامیان خوش‌بین نیز اذعان دارند که راه تا تجاری‌سازی کامل طولانی است. کلاین هشدار می‌دهد که گداخت یک چشم‌انداز بلندمدت با عدم‌قطعیت‌های فنی و اقتصادی فراوان است و نمی‌تواند جایگزین توسعه فوری انرژی‌های تجدیدپذیر شود. او و گونتر هر دو بر این باورند که اگر سرمایه‌گذاری‌ها از امروز انجام نشود، آلمان در دهه‌های آینده فرصت بهره‌برداری از این منبع انرژی را از دست خواهد داد.
به گفته گونتر، نخستین نیروگاه‌های گداخت در صورت تداوم تلاش‌ها، احتمالاً تا دو دهه آینده وارد مدار تولید خواهند شد.
پرسش کلیدی برای آلمان این است که آیا کشوری که در سال‌های اخیر از هسته‌ای فاصله گرفته، اکنون می‌تواند با جسارت به شکل جدیدی از انرژی هسته‌ای بازگردد؟
در حالی‌که هزینه انرژی برای صنایع سنگین آلمان رو‌به‌افزایش است و وابستگی به واردات گاز پس از بحران اوکراین آشکار شد، سیاستمداران در برلین به‌خوبی می‌دانند که آینده صنعتی کشور در گرو امنیت انرژی پاک و مستقل است.
اگر گداخت بتواند وعده خود را عملی کند، آلمان نه‌تنها از بحران انرژی عبور خواهد کرد، بلکه جایگاه خود را به‌عنوان پیشتاز جهانی در فناوری‌های انرژی نوین تثبیت می‌کند. اما اگر شکست بخورد، خطر از دست رفتن میلیاردها یورو سرمایه عمومی و عقب‌ماندن از رقبا بسیار واقعی است.
قماری میان علم و سیاست
سرمایه‌گذاری آلمان بر گداخت هسته‌ای، بیش از آنکه صرفاً پروژه‌ای علمی باشد، بیانیه‌ای سیاسی و راهبردی است. اعلام این‌که اروپا قصد دارد بدون وابستگی به سوخت‌های فسیلی و خارج از سایه آمریکا یا چین، مسیر خود را در انرژی آینده بسازد. با این حال، این مسیر نه تضمین‌شده و نه سریع است. گداخت هنوز به فناوری تبدیل نشده که بتواند نیروگاه‌ها را روشن کند اما نماد جسارت علمی و جاه‌طلبی فناورانه آلمان است؛ قمار بزرگ بر آینده‌ای که شاید تنها با ترکیب علم، سیاست و صبر بتوان به آن رسید.
اخبار برگزیدهدانش و فناورینفت و پتروشیمیلینک کوتاه :