برنج باسماتی هند از بازار حذف می‌شود؟؛ رقابت نابرابر هند و پاکستان در بازار طلای سفید آسیا
صنعت برنج باسماتی هند با وجود رشد صادرات، به‌دلیل افزایش هزینه‌های تولید، نوسانات ارزی و سیاست‌های تجاری مبهم، در آستانه بحران سودآوری قرار گرفته و رقابت با پاکستان را دشوارتر از گذشته یافته است.
جهان صنعت نیوز – برنج باسماتی، یکی از شاخص‌ترین نمادهای کشاورزی جنوب آسیاست؛ محصولی که رایحه و لطافت دانه‌هایش، آن را از سایر انواع برنج متمایز می‌کند و به یکی از مهم‌ترین کالاهای صادراتی منطقه بدل کرده است. سال‌هاست که این محصول نه تنها در سفره کشورهای خاورمیانه بلکه در بازارهای اروپا و آمریکا نیز جایگاهی ثابت دارد. اما پشت این تصویر باشکوه از برنج لوکس آسیایی، واقعیتی نهفته است که کمتر درباره آن سخن گفته می‌شود. فشار فزاینده هزینه‌ها، نوسانات ارزی و سیاست‌های تجاری که سودآوری صادرکنندگان را به‌شدت کاهش داده است.
بازار جهانی برنج باسماتی در ظاهر همچنان پررونق است و هند با سهمی بیش از ۷۰ درصد، بازیگر اصلی این بازار محسوب می‌شود. اما در عمق ماجرا، حاشیه سود صادرکنندگان رو به افول است؛ چرا که تورم جهانی و هزینه‌های بالای تولید و حمل‌ونقل، درآمد واقعی آن‌ها را بلعیده است. آنچه زمانی یکی از سودآورترین کالاهای صادراتی هند بود، اکنون به کالایی کم‌حاشیه و پرریسک تبدیل شده است.
فشار دوگانه هزینه‌ها و ارز
در ظاهر، حجم صادرات برنج باسماتی از هند کاهش نیافته و حتی در برخی دوره‌ها رشد نیز داشته است. اما پشت این آمار، فشاری سنگین بر دوش تولیدکنندگان و صادرکنندگان قرار دارد.
در ایالت‌های پنجاب، هاریانا و اوتار پرادش که مراکز اصلی تولید باسماتی هستند، هزینه‌های کشت به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. بهای کود شیمیایی، بذر، سوخت دیزل و دستمزد کارگران کشاورزی طی دو سال اخیر بالا رفته و هزینه آبیاری و حمل‌ونقل را نیز تحت تأثیر قرار داده است. افزایش قیمت سوخت به‌ویژه بر ماشین‌آلات کشاورزی و پمپاژ آب تأثیر مستقیم گذاشته و هزینه هر کیلو برنج را در مزرعه افزایش داده است.
از سوی دیگر، افزایش مستمر قیمت تضمینی خرید برای برنج‌های غیر باسماتی، به‌صورت غیرمستقیم بر قیمت پایه برنج باسماتی نیز اثر گذاشته است. در حالی که کشاورزان با هزینه‌های بالا دست و پنجه نرم می‌کنند، صادرکنندگان هندی مجبورند در بازار جهانی با قیمت پایین‌تری بفروشند تا بتوانند با رقبایی مانند پاکستان رقابت کنند؛ رقبایی که از تضعیف ارزش پول ملی خود سود می‌برند و می‌توانند با نرخ‌های پایین‌تر عرضه کنند. به این ترتیب، صادرکنندگان هندی با دو تیغ هم‌زمان روبه‌رو شده‌اند. هزینه‌های تولید بالا و قدرت رقابتی پایین‌تر به‌دلیل نرخ ارز. این وضعیت باعث شده که حتی با افزایش حجم صادرات، سود نهایی کاهش یابد و بسیاری از شرکت‌ها در مرز زیان قرار گیرند.
هزینه‌های حمل‌ونقل و لجستیک؛ میراث ماندگار همه‌گیری
یکی از چالش‌های بزرگ دیگر در اقتصاد صادراتی برنج، افزایش چشمگیر هزینه‌های حمل‌ونقل است. بحران جهانی کانتینرها پس از همه‌گیری کرونا، هنوز آثار خود را در بازار باقی گذاشته است. اگرچه نرخ حمل‌ونقل در سال‌های اخیر از اوج سال ۲۰۲۱ کاهش یافته، اما همچنان تقریباً دو برابر دوران پیش از همه‌گیری است.
برای محصولی مانند برنج که حاشیه سود آن به چند دلار در هر تن محدود است، چنین افزایش قیمتی به‌سادگی سود را از بین می‌برد. هر هزینه اضافی در زنجیره تأمین از کرایه کشتی تا هزینه انبارداری در بنادر مستقیماً به دوش صادرکنندگان می‌افتد.
علاوه بر این، هزینه بسته‌بندی نیز رشد چشمگیری داشته است. افزایش قیمت مواد اولیه برای کیسه‌های کنفی و پلی‌پروپیلن که برای بسته‌بندی برنج صادراتی ضروری‌اند، موجب شده هزینه تمام‌شده هر محموله بالا برود. تأخیر در بارگیری و افزایش هزینه دموراژ (هزینه توقف کشتی‌ها در بندر) نیز در شرایط نوسانی بازار، به معضل تازه‌ای برای صادرکنندگان بدل شده است.
در چنین محیطی، حاشیه سود حتی برای صادرکنندگان بزرگ هند نیز شکننده است و هر شوک قیمتی می‌تواند توازن اقتصادی شرکت‌ها را بر هم بزند.
سیاست تجاری و ابهام در بازار جهانی
هرچند صادرات برنج باسماتی به‌صورت مستقیم ممنوع نشده است، اما سیاست‌های تجاری دولت هند در زمینه برنج غیر باسماتی اثر غیرمستقیمی بر بازار گذاشته است. اعمال ممنوعیت کلی بر صادرات برنج غیر باسماتی موجب شده برخی خریداران خارجی نسبت به پایداری عرضه هند تردید پیدا کنند. این نگرانی باعث شده مذاکرات تجاری با تأخیر انجام شود یا قراردادها بارها بازنگری شوند.
در بازارهای بین‌المللی، چنین ابهامی پیامد سنگینی دارد؛ زیرا خریداران عمده معمولاً به ثبات و پیش‌بینی‌پذیری اهمیت می‌دهند. هر تغییر سیاستی که بدون اطلاع‌رسانی شفاف اعمال شود، می‌تواند سفارش‌های چندمیلیونی را به تعویق اندازد یا به سمت رقبا سوق دهد. در نتیجه، صادرکنندگان در فضایی پرریسک و کم‌سود فعالیت می‌کنند که هر تصمیم ناگهانی می‌تواند حاشیه سود چندماهه‌شان را از بین ببرد.
رقابت نابرابر با پاکستان
عامل دیگری که در سال‌های اخیر بر رقابت‌پذیری هند سایه انداخته، نوسانات ارزی است. تفاوت رفتار پول ملی دو کشور رقیب هند و پاکستان نقش تعیین‌کننده‌ای در بازار جهانی برنج دارد.
در حالی که روپیه هند طی چند سال گذشته نسبتاً پایدار مانده است، روپیه پاکستان افت قابل‌توجهی داشته و همین مسئله، صادرات آن کشور را ارزان‌تر و رقابتی‌تر کرده است. برای خریداران عمده در خاورمیانه یا آفریقا، تفاوت چند درصدی در قیمت، عامل مهمی در تصمیم‌گیری است. به این ترتیب، حتی اگر کیفیت برنج هند بالاتر باشد، قیمت پایین‌تر پاکستانی‌ها در بازار جهانی جلب توجه بیشتری می‌کند.
از سوی دیگر، ثبات بیش از حد ارزش پول ملی در هند باعث شده صادرکنندگان نتوانند از اثر مثبت تضعیف پول در جهت افزایش درآمد صادراتی بهره ببرند. در واقع، هند در شرایطی قرار گرفته که در داخل با تورم بالا مواجه است و در خارج از کشور، نرخ ارز به نفع رقیب کار می‌کند.
کاهش تقاضا و تغییر الگوی مصرف جهانی
عامل مهم دیگری که به فشار بر صادرکنندگان دامن زده، تغییر رفتار مصرف‌کنندگان در بازارهای هدف است. تورم جهانی، به‌ویژه در خاورمیانه و اروپا، قدرت خرید خانوارها را کاهش داده و موجب شده بسیاری از مصرف‌کنندگان به جای برنج باسماتی گران‌قیمت، به سمت انواع ارزان‌تر یا ترکیبی بروند.
در کشورهای خاورمیانه که بزرگ‌ترین خریداران برنج هند محسوب می‌شوند، افزایش هزینه‌های زندگی باعث شده خرده‌فروشان و واردکنندگان به‌دنبال قیمت‌های پایین‌تر باشند و برای هر قرارداد صادراتی چندین بار مذاکره کنند. در اروپا نیز خریداران عمده در دوره‌های رکود اقتصادی، ترجیح می‌دهند به سمت برنج‌های استاندارد و کم‌قیمت‌تر حرکت کنند.
نتیجه آن است که هرچند حجم صادرات هند در ظاهر بالا مانده، اما درآمد ارزی واقعی نسبت به هزینه‌ها رشد نکرده است. در عمل، صادرکنندگان برای حفظ مشتری مجبور به کاهش قیمت یا افزایش تخفیف شده‌اند. روندی که در بلندمدت می‌تواند حاشیه سود کل صنعت را تهدید کند.
اخبار برگزیدهکشاورزیلینک کوتاه :