عراق پس از انتخابات؛ آرامش صندوق‌ها، طوفان سیاست
انتخابات عراق با وجود آرامش و شفافیت بی‌سابقه، آغازگر مرحله‌ای دشوار از چانه‌زنی‌های سیاسی است که می‌تواند بغداد را برای نخستین‌بار در دو دهه اخیر به واشنگتن نزدیک‌تر و از تهران دورتر کند.
جهان صنعت نیوز – انتخابات اخیر عراق، در شرایطی برگزار شد که بسیاری در جهان انتظار آشوب، مشارکت پایین یا ادعاهای گسترده درباره تقلب را داشتند. اما آنچه رقم خورد، برخلاف تجربه‌های گذشته، انتخاباتی نسبتاً آرام، شفاف و گسترده بود. نزدیک به ۷۷۵۰ نامزد برای ۳۲۹ کرسی رقابت کردند و گزارش‌ها از نبود خشونت گسترده و محدود بودن اعتراض‌ها به تخلفات حکایت داشت. مشارکت ۵۶ درصدی نیز در منطقه‌ای که با بی‌اعتمادی سیاسی بالا، رقم قابل توجهی به شمار می‌آید.
این واقعیت که عراق، پس از دو دهه درگیری، اشغال، فرقه‌گرایی، جنگ با داعش و بحران‌های متعدد سیاسی، همچنان انتخابات برگزار می‌کند و برای شکل‌دهی به ساختار سیاسی خود از سازوکارهای دموکراتیک استفاده می‌کند، از اهمیت زیادی برخوردار است. شاید عراق امروز نه یک دموکراسی کامل، بلکه نمونه‌ای از تاب‌آوری سیاسی در خاورمیانه باشد؛ کشوری که با وجود مشکلات ساختاری، هنوز ایستاده، رأی می‌دهد و تلاش می‌کند مسیر خود را بسازد.
اما بر خلاف ظاهر آرام انتخابات، مرحله بعدی بسیار دشوارتر خواهد بود. هیچ جریان سیاسی اکثریت مطلق به دست نیاورده و تشکیل دولت نیازمند ماه‌ها مذاکره، بده‌بستان، ائتلاف‌سازی و سازش است. تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که تشکیل دولت در عراق می‌تواند طولانی شود، گاه تا یک سال به تعویق بیفتد و در این مدت، فضای سیاسی کشور معلق بماند.
نکته مهم اما این بار چیز دیگری است؛ این‌که در هر سناریوی تشکیل دولت، نخست‌وزیر آینده عراق احتمالاً تمایل بیشتری به همکاری با آمریکا خواهد داشت تا پیروی از تهران. این تغییر، اگر تثبیت شود، یکی از مهم‌ترین دگرگونی‌های ژئوپلیتیکی در عراق پس از ۲۰۰۳ خواهد بود.
چرخش تدریجی بازیگران سیاسی عراق از تهران به واشنگتن
سیاست عراق پس از سقوط صدام حسین، همواره عرصه رقابت میان آمریکا و ایران بوده است. ایران سال‌ها از دست بالا را در این رقابت داشته است. اما اکنون شرایط داخلی و خارجی ایران به شکلی بی‌سابقه تغییر کرده است و این تغییر روی موضع‌گیری بازیگران عراقی نیز اثر گذاشته است.
حتی جریان‌هایی که در سال‌های گذشته در صف متحدان تهران قرار داشتند، اکنون لحن خود را تغییر داده‌اند. نخست‌وزیر فعلی، که تلاش می‌کند چهره‌ای مستقل و میانه‌رو ارائه دهد، آشکارا به دنبال تقویت رابطه با واشنگتن است. حتی برخی گروه‌های شیعه که زمانی دشمن آشکار آمریکا بودند، امروز از ضرورت ثبات سخن می‌گویند و می‌پذیرند که عراق بدون همکاری با واشنگتن دچار بی‌ثباتی خواهد شد.
آمریکا اکنون در نقطه‌ای قرار گرفته که می‌تواند روابط خود با عراق را بازتعریف کند. برای نخستین بار در دو دهه اخیر، بغداد آماده است نقش واشنگتن را در امنیت، اقتصاد و سیاست‌گذاری خود افزایش دهد. بسیاری از احزاب شیعی که زمانی به ایران نزدیک بودند، اکنون از کانال‌های مختلف به آمریکا پیام همکاری ارسال می‌کنند. این لحظه از منظر ژئوپلیتیکی برای واشنگتن یک فرصت طلایی است.
اما چالش اصلی از درون دولت آمریکا ناشی می‌شود. تمرکز دیپلماتیک کاخ سفید به‌شدت معطوف جنگ غزه و مدیریت روابط با اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس است. نمایندگان ویژه آمریکا در منطقه نیز عمدتاً درگیر پرونده‌های دیگرند. برای عراق، فردی منصوب شده که گرچه ریشه عراقی، روابط خانوادگی و شناخت فرهنگی دارد، اما تجربه دیپلماتیک چندانی ندارد. او ممکن است در میان برخی جریان‌های عراقی محبوبیت اولیه‌ای کسب کند، اما می‌تواند روابط پیچیده میان احزاب شیعی را مدیریت کند؟ اعتماد کردها و اهل سنت را جلب کند؟ منافع امنیتی، اقتصادی و سیاسی آمریکا را هم‌زمان پیش ببرد؟
دیپلماسی در عراق همیشه از پیچیده‌ترین مأموریت‌های سیاست خارجی آمریکا بوده است. دیپلمات‌های کارکشته‌ای از خالدزاد تا نگروپونته که سال‌ها تجربه داشتند بارها در مدیریت چالش‌های بغداد ناکام ماندند. حال پرسش این است که آیا یک چهره غیرحرفه‌ای می‌تواند از پس این مأموریت سنگین برآید، حتی اگر برگه‌های برنده بیشتری نسبت به پیشینیان در اختیار داشته باشد؟
بزرگ‌ترین تهدید برای دولت آینده
در میان بازیگران سیاسی عراق، هیچ‌کس به اندازه مقتدی صدر نقش تعیین‌کننده ندارد. روحانی پرنفوذ شیعه که توانایی بسیج صدها هزار نفر در خیابان‌ها را دارد، این بار انتخابات را تحریم کرد و طرفدارانش را به عدم مشارکت فراخواند. او با این کار نشان داد که هر دولتی که تشکیل شود، بدون حضور جریان صدر، از مشروعیت کامل برخوردار نخواهد بود.
این غیبت، فضا را برای اعتراض‌های ناگهانی در آینده باز می‌گذارد. صدر کسی است که هر زمان بخواهد می‌تواند دولت را تحت فشار قرار دهد، روند تشکیل کابینه را تحت تاثیر قرار دهد.
در کنار این، عدم صدور بیانیه تشویق به مشارکت از سوی آیت‌الله سیستانی که همیشه نقش مهمی در مشروعیت‌بخشی به انتخابات داشت، نگرانی‌ها را افزایش داده و برخی ناظران معتقدند که کل ساختار نمایندگی در عراق دچار شکاف شده است.
چالش‌های ساختاری؛ میراث سنگین که باقی می‌ماند
انتخابات اخیر هرچند آرام برگزار شد، اما هیچ‌یک از مشکلات بنیادی کشور را حل نکرد. ساختار ائتلافی و سهمیه‌بندی قدرت همچنان پابرجاست. فساد گسترده، سالانه میلیاردها دلار از بودجه کشور را می‌بلعد. اقتصاد نیز به شکل خطرناکی به صادرات نفت وابسته است و کوچک‌ترین نوسان در قیمت‌های جهانی می‌تواند بودجه را با بحران مواجه کند. این مشکلات هیچ‌گاه با یک انتخابات حل نمی‌شوند، حتی اگر نتایج آن امیدبخش باشد.
با وجود این، یک نکته بسیار مهم در چشم‌انداز سیاسی عراق دیده می‌شود. برای نخستین بار، فضای سیاسی این کشور در حال دور شدن از تهران و نزدیک شدن به واشنگتن است.
اخبار برگزیدهسیاسیلینک کوتاه :