جرقه بنزین در انبار باروت ارز؛ رابطه قیمت بنزین و دلار چیست؟

جهان صنعت نیوز – بازار ارز در ایران به کوچک‌ترین تغییر در سیاست‌گذاری انرژی واکنش نشان می‌دهد؛ به‌ویژه زمانی که دولت قیمت بنزین را بالا می‌برد. این واکنش از جنس هیجان‌زدگی نیست و ریشه در چند سازوکار اقتصادی دارد که طی سال‌های اخیر بارها خود را نشان داده‌اند. به همین دلیل، هر بار که اصلاح قیمت سوخت مطرح می‌شود، هم‌زمان بازار ارز نیز دستخوش تنش می‌شود.

تورم ناشی از سوخت و اثر فوری آن بر ارزش ریال

بنزین در ایران تنها یک کالای مصرفی نیست؛ بخش بزرگی از هزینه حمل‌ونقل، لجستیک و تولید بر پایه قیمت آن شکل می‌گیرد. افزایش قیمت سوخت، هزینه جابه‌جایی و توزیع همه کالاها را سنگین‌تر می‌کند. این تغییر مستقیماً سطح عمومی قیمت‌ها را بالا می‌برد و فضای عمومی اقتصاد را به سمت تورم بیشتر هدایت می‌کند.
وقتی تورم اوج می‌گیرد، ارزش پول ملی تضعیف می‌شود و خانوارها و کسب‌وکارها برای حفظ ارزش دارایی به سمت ارز خارجی می‌روند. این رفتار، تقاضای دلار را به‌طور ناگهانی بالا می‌برد و در بازاری که عرضه محدود دارد، جهش نرخ ارز را رقم می‌زند.

انتظارات تورمی؛ نیروی قدرتمندی که بازار ارز را به حرکت درمی‌آورد

افزایش قیمت بنزین تنها هزینه‌ها را بالا نمی‌برد؛ انتظارات را نیز تغییر می‌دهد. جامعه در نخستین واکنش، آینده‌ای پرهزینه‌تر و نامطمئن‌تر را تصور می‌کند. این تصور، حتی پیش از تغییر واقعی قیمت کالاها، مردم را به سمت بازار ارز سوق می‌دهد.
در اقتصادی که اعتماد عمومی نسبت به ثبات قیمت‌ها آسیب دیده، انتظارات نقش تعیین‌کننده دارند. ورود زودهنگام خریداران به بازار ارز، قیمت دلار را بالا می‌برد؛ حتی زمانی که هنوز آثار واقعی بنزین در اقتصاد نمایان نشده است.

اثر بر تولید، صادرات و مسیر ورود ارز

تولید در ایران به شکل گسترده‌ای به انرژی وابسته است. از صنایع سنگین گرفته تا بخش حمل‌ونقل و حتی خدمات، همه متکی به سوخت ارزان هستند. افزایش قیمت بنزین، هزینه تمام‌شده تولید را بالا می‌برد و در نتیجه قدرت رقابتی کالاهای ایرانی در بازارهای خارجی کاهش می‌یابد.
وقتی صادرات ضعیف‌تر شود، عرضه ارز نیز کاهش پیدا می‌کند. کاهش عرضه در بازاری که همواره زیر فشار تقاضا قرار دارد، زمینه افزایش نرخ دلار را فراهم می‌کند.

بودجه دولت و پیامدهای پنهان آن در بازار ارز

اصلاح قیمت انرژی معمولاً با هدف کاهش بار مالی یارانه‌ها انجام می‌شود؛ اما ساختار بودجه ایران به‌قدری سنگین و کسری‌ها به‌قدری عمیق است که این اصلاحات به‌تنهایی قادر به ترمیم وضعیت مالی دولت نیست.
اگر کسری ادامه پیدا کند، دولت ناچار به استقراض یا برداشت از منابع ارزی می‌شود و هر دو مسیر بازار ارز را تحت فشار قرار می‌دهند. افزایش پایه پولی، تورم ایجاد می‌کند و برداشت از ذخایر ارزی، توان مداخله در بازار را کاهش می‌دهد. نتیجه هر دو، افزایش نرخ دلار است.

محدودیت عرضه ارز و اثر بزرگ‌ترین گره ساختاری اقتصاد

بازار ارز ایران سال‌هاست با محدودیت‌های ناشی از تحریم، کاهش صادرات نفت و دشواری‌های نقل‌و‌انتقال پول مواجه است. عرضه دلار به‌طور طبیعی پایین است و کوچک‌ترین افزایش در تقاضا، بازار را به هم می‌ریزد.
در چنین شرایطی، افزایش قیمت بنزین مانند جرقه‌ای عمل می‌کند که انبار باروت بازار ارز را فعال می‌سازد. تقاضا ناگهان بالا می‌رود و عرضه توان پاسخ‌گویی ندارد؛ بنابراین حرکت دلار به سمت نرخ‌های بالاتر سرعت می‌گیرد.

رابطه قیمت دلار و بنزین

افزایش قیمت بنزین در ایران نه‌تنها یک تغییر قیمتی در بازار سوخت است، بلکه سیگنال تورمی» به کل اقتصاد می‌دهد. این سیگنال، انتظارات را برهم می‌زند، هزینه تولید را بالا می‌برد، صادرات را تضعیف می‌کند. در کنار محدودیت‌های ساختاری عرضه ارز، مجموعه این عوامل نرخ دلار را به سمت سطوح بالاتر هدایت می‌کند.
تا زمانی که این ساختارها اصلاح نشوند، ارتباط میان بنزین و دلار همچنان قدرتمند باقی می‌ماند و هر تصمیم قیمتی در حوزه انرژی، به‌طور طبیعی به بازار ارز منتقل خواهد شد.

اخبار برگزیدهطلا و ارز