چالش های صنعت آلومینیوم در بوته نقد

جهان صنعت نیوز: اگرچه بر خلاف این خوش بینی برخی از تحلیلگران اساسا روند رشد تولید و ظرفیت آلومینیوم در کشور را در شرایطی که زیر ساخت های لازم برای تامین مواد اولیه وجود نداشته و سرمایه گذاری های صورت گرفته در معادن گینه نیز پس از ۴ دهه رکود همچنان از  صرفه اقتصادی برخوردار نیست به همراه انحصار شکل گرفته در بازار این محصولات که به نظر می رسد در سایه سیاست های نامناسب خصوصی سازی دولت صورت گرفته هرگونه تاکید بر افزودن واحدهای جدید به چرخه تولید تنها به هدر رفتن منابع مالی کشور دامن خواهد زد.

اتمام مواد اولیه

بسیاری از کارشناسان معدنی دنیا، از آلومینیوم به عنوان فولاد قرن ۲۱ نام می‌برند؛ چراکه پس از فولاد، بیشترین تولید و مصرف را در جهان دارد و میزان مصرف آن به تنهایی از مجموع فلزات غیرآهنی بیشتر است؛ صنعت آلومینیوم در جهان، به‌ طور مستقیم برای حدود ۱.۵میلیون نفر و به‌ طور غیر مستقیم برای ۶ میلیون نفر شغل ایجاد کرده است. آینده بسیاری از صنایع تولیدی جهان، با این فلز گره خورده است و این صنعت به دلیل ویژگی‌هایی چون کاربردهای مختلف و متنوع، نوآوری در محصولات جدید و توسعه با ملاحظات زیست‌محیطی، در حال تقویت موقعیت خود در اقتصاد و تجارت جهانی است.

بوکسیت یکی از عمده‌ترین منابع تولید آلومینا یعنی ماده اولیه کارخانجات تولید آلومینیوم در دنیا محسوب می‌شود که بیش از ۹۸‌درصد آلومینیوم جهان از بوکسیت و بقیه از نفلین سینیت و آلونیت به دست می‌آید. بررسی‌ها نشان داده میزان ذخایر بوکسیت کشف شده ایران در مقایسه با مقادیر جهانی بسیار ناچیز است.از سویی چالش دیگر صنعت آلومینیوم ایران عدم شناخت این صنعت انرژی‌بر و دارای مزیت در نزد تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران این صنعت مهم و رقابتی در کشور است.

تنها معدن بوکسیت ایران در جاجرم واقع شده است که از لحاظ ذخیره رو به اتمام است. بنابراین برای تامین بوکسیت مورد نیاز صنعت آلومینیوم کشور باید به دنبال جایگزین بود. در همین رابطه استفاده از معادن بوکسیت گینه می‌تواند راهگشا باشد. در حال حاضر برخی از کشورها در حال استخراج بوکسیت از معادن گینه هستند.البته کشور ما قرارداد بلندمدتی در زمینه بهره‌برداری از معادن بوکسیت گینه منعقد کرده است. با این حال مشکلات و دست اندازهای حمل و نقل باعث شده که ایران نتواند به خوبی در معدن خود فعالیت کند.

چشم انداز افزایش تولید

شهریار طاهرپور مدیرعامل سابق سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با عنوان اینکه تولید آلومینیوم ایران به ۱.۳ میلیون تن افزایش خواهد یافت  گفت: سرانه مصرف آلومینیوم در دنیا رو به افزایش است.

و پس از فولاد، بیشترین تولید و مصرف را در جهان دارد همچنین  صنعت آلومینیوم در جهان، به‌ طور مستقیم برای حدود ۱.۵میلیون نفر و به‌ طور غیر مستقیم برای ۶ میلیون نفر شغل ایجاد کرده است.

وی افزود: در ایران نیز در حال‌حاضر، آلومینیوم اولیه‌ در شرکت‌های آلومینیوم ایران (ایرالکو) در اراک و آلومینیوم المهدی، هرمزآل در بندرعباس و جاجرم با مجموع ظرفیت اسمی نصب شده ۴۶۸هزار تن در سال تولید می‌شود؛ به نحوی که ایرالکو ۱۷۵هزار تن، المهدی ۱۱۰هزار تن، هرمزآل ۱۴۳هزار تن، جاجرم ۴۰هزار تن تولید کرده و با راه‌اندازی فاز نخست آلومینیوم جنوب با ظرفیت ۳۰۰هزار تن در سال با فناوری ۴۳۰کیلوآمپر، میزان تولید آلومینیوم کشور به ۷۶۸هزار تن می رسد؛ ضمن اینکه با راه‌اندازی فاز دوم آلومینیوم جنوب نیز با ظرفیت ۶۰۰هزار تن ظرفیت، تولید آلومینیوم در ایران به بیش از ۱.۳میلیون تن در سال خواهد رسید.

وی تصریح کرد: میزان تولید آلومینیوم در ایران طی سال ۱۳۹۷ حدود ۳۰۰هزار تن بود که حتی با محاسبه نکردن ظرفیت تولید کارخانه جاجرم اختلاف بالای ۱۲۰هزار تنی بین میزان تولید واقعی و ظرفیت اسمی تولید آلومینیوم کشور وجود دارد.

طاهرپور با ارائه راهکارهای بهبود تولید آلومینیوم در کشور گفت: امضای قراردادهای بلندمدت خرید آلومینا، پترولیوم کک و آند به منظور تامین مواد اولیه ارزان و باکیفیت به‌وسیله تولیدکنندگان اصلی بین‌المللی، ادامه اعطای یارانه انرژی از سوی دولت و مشابه بسیاری از کشورهای جهان، ارتقای مداوم عوامل تولید به منظور کاهش هزینه‌های برق مصرفی، مواد اولیه و نیروی انسانی، بکارگیری فناوری‌های مدرن و بهینه‌سازی خطوط تولید فعلی به‌وسیله بهبود فناوری، همکاری موسسه‌های مالی برای اعطای وام با بهره مناسب و سرمایه‌گذاری در این بخش از صنعت، واگذاری بخشی از سهام کارخانه‌های تولید آلومینیوم اولیه به هلدینگ‌های بین‌المللی صنعت، برنامه‌ریزی به منظور افزایش مصرف آلومینیوم در کشور با توجه به سرانه مصرف پایین آن در مقایسه با متوسط جهانی و تشکیل هلدینگ صنعت آلومینیوم در ایران از جمله راهکار های افزایش بهره وری و تولید بهینه آلومینیوم در کشور است.

وی خاطرنشان کرد: تقاضای آلومینا در ایران در صورتی که کل واحدهای ذوب آلومینیوم با تمام ظرفیت خود فعالیت کنند، به‌حدود ۹۸۰هزار تن می‌رسد که کمتر از ۲۵۰هزار تن آن را می‌توان از داخل تامین کرد. این در حالی است که با بهره‌برداری از کارخانه آلومینیوم جنوب سالانه ۶۰۰هزار تن به نیاز آلومینای کشور افزوده می‌شود؛ بنابراین ایران بیش از ۱.۵میلیون تن آلومینا نیاز دارد و کمبود ۱.۲۵میلیون تنی در تامین آلومینا موضوعی است که باید به‌طور جدی به دنبال راهکار آن باشیم.

بی مهری به صنعتگران آلومینیوم

بررسی ها حاکی از آن است که رشد میانگین سالیانه مصرف آلومینیوم در جهان ۶ درصد و رشد سالیانه مصرف آلومینیوم در ایران ۱۲ درصد برآورد می شود. ۲۵ درصد مصرف آلومینیوم جهان به ساخت وسایل نقلیه اختصاص دارد. ۲۵ درصد آن در صنعت ساختمان، ۱۷ درصد در بسته‌بندی، ۱۲ درصد در صنعت برق و بقیه در بخش های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.

هوشنگ گودرزی رئیس هیات مدیره و عضو سندیکای آلومینیوم ایران درباره این صنعت معتقد است: وابستگی ۲۰ تا ۳۰درصدی قیمت تمام شده محصولات آلومینیوم به انرژی، حاکی از اهمیت نقش انرژی و کشورهای دارای انرژی در تولید این صنعت است بنابراین کشورهای صاحب انرژی امروز با قدرت بیشتری در این مسیر گام بر می‌دارند؛ کشورهایی نظیر بحرین، امارات و … در صورتی سالانه بیش از ۵میلیون تن تولید را در دستور کار قرار داده‌اند که هیچکدام ظرفیت‌های تولیدی ایران را ندارند.

وی همچنین با بیان اینکه مصرف آلومینیوم کشور در شرایط اقتصاد بدون رکود ۴۵۰ تا ۵۵۰ هزار تن در سال است، افزود: صنعت آلومینیوم در ایران مورد بی مهری قرار گرفته و در حال حاضر سرمایه‌گذاری در حوزه بالادست این صنعت بسیار پائین بوده است.

گودرزی با اشاره به شرایط تولیدی در کشورهای همسایه افزود: اغلب این کشورها در صنعت آلومینیوم خودکفا نیستند، آنها نه تنها مواد اولیه نظیر بوکسید و پترولیوم‌کک را وارد می‌کنند بلکه انواع قطعات و حتی نیروی کار را برای تولید بیشتر وارد می‌کنند و تنها مزیت آنها وجود انرژی فراوان در کشور آنهاست.

رئیس هیات مدیره و عضو سندیکای آلومینیوم ایران با اشاره به توانایی های داخلی ایران در این زمینه تصریح کرد: صنعت آلومینیوم در ایران در مقایسه با دیگر کشورهای همسایه از شرایط بهتری برخوردار است چراکه تمامی مزیت‌ها همچون تولید آلومینا نیز در داخل کشور انجام می‌شود و نسل جوان تحصیل‌کرده ما می‌تواند تحول عظیمی را در این راستا ایجاد کند.

وی اظهار کرد: صنعت آلومینیوم مانند صنعت نفت،‌ دارای زیرمجموعه‌ها و پالایشگاه است، در پالایشگاه‌های این صنعت تولید آلومینا از سنگ بوکسید انجام می‌گیرد و شرکت‌های تولیدکننده شمش یا اسملترها در اراک و بندرعباس وظیفه این تولید را برعهده گرفته‌اند اما این حد از تولید آلومینا در کشور کافی نیست و حدود ۲برابر میزان نیاز کشور، وارد می‌شود.

به نظر می رسد که کارشناسان این صنعت ریل‌گذاری تولید آلومینیوم در کشور تا سال ۱۴۰۴  تا ۱٫۵ تن را بی مهری یا غفلت از این صنعت تلقی کنند.

مزیت نسبی داریم

میزان ذخیره گاز طبیعی ایران افزون بر ۳۳تریلیون متر مکعب برآورد می‌شود. این خود مزیت نسبی برای صنعت آلومینیوم محسوب می شود.  ایران از لحاظ دارا بودن ذخایر گازی، در رتبه دوم جهان قرار دارد و ۱۷درصد گاز جهان را دارد.همچنین نیروی انسانی متخصص و موقعیت مناسب برای صادرات از دیگر مزایای تولید آلومینیوم است. هر کارخانه با ظرفیت یک‌میلیون تن به‌طور مستقیم برای حدود ۳هزار نفر شغل دائم ایجاد می‌کند. همچنین ترکیه در همسایگی ایران در سال ۲۰۱۸میلادی، اقدام به واردات آلومینیوم به ارزش ۳.۸۷میلیارد دلار کرده است. با توجه به روابط خوب ایران و ترکیه و همچنین نزدیکی این ۲کشور به هم، ترکیه بازار بسیار مناسبی برای صادرات است.

آریاصادق نیت حقیقی، دبیر کل سندیکای آلومینیوم معتقد است:  ایران در تولید آلومینیوم نسبت به کشورهای منطقه مزیت های بیشتری دارد.برای مثال معدن جاجرم ۲۵ تا ۳۰ درصد نیاز به مواد اولیه صنعت آلومینیوم کشور را تامین می کند در حالیکه کشورهای منطقه از چنین مزیتی محروم هستند. حقیقی با بیان اینکه صنعت آلومینیوم ایران از حیث کیفیت، تنوع تولید و مواد اولیه مشکلی ندارد، اظهارداشت:صنعت مدنظر بر اساس نیاز و به روز توسعه پیدا نکرده و این ظرفیت محدود امروز دیگر اقتصادی نیست.

چالش های ارزی

هر چند هزینه بالای تولید توان رقابت تولیدکنندگان داخلی را در بازارهای جهانی سلب و بازارهای صادراتی را دچار مخاطره می کند.ادامه این روند باعث می شود دروازه واردات محصولات آلومینیومی به مملکت باز شود که این امر تهدید جدی برای تولید و بازار داخلی است.

علی‌اکبر کریمی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، در این زمینه معتقد است: به ازای هرکیلو آلومینیوم ۲٫۲ کیلو پودر آلومینا نیاز است و اگر بخواهیم به طور یک میلیون تن تولید کنیم باید چیزی حدود دو میلیون و دویست هزار تن مواد اولیه داشته باشیم که در حال حاضر بخش عمده این مواد اولیه از کشورهای مختلف وارد می شود و یکی از مشکلات و گلوگاه‌های صنعت آلومینیوم همین واردات مواد اولیه است، البته بخش عمده دیگری از مواد اولیه این صنعت تحت عنوان آنوتا از خارج وارد می‌شود و در مجموع وابستگی ارزی این صنعت به خارج از کشور زیاد است. برای کاهش وابستگی ارزی این صنعت به خارج از کشور نیاز است در زمینه تامین مواد اولیه در بلندمدت و همچنین فعال کردن معادنی که در سطح کشور وجود دارد، اقدام شود تا حاشیه امنی برای این صنعت در بلند مدت بوجود آید.

 

اقتصاد کلانصنعت و معدن