جهش صادراتی زنجیره فولاد در بوته نقد

جهان صنعت نیوز:  این آمار جدا از صادرات به میزان تولید و تلاش برای خودکفایی ، بومی سازی و توزان زنجیره فولاد  در نیمه نخست نیز برمی گردد. پیش از این نیز رئیس هیات عامل ایمیدرو  از افزایش سهم بخش معدن وصنایع معدنی درصادرات غیرنفتی خبر داده  بود؛ براساس سخنان وی در پنج ماهه نخست سال جاری سهم بخش معدن وصنایع معدنی درصادرات غیرنفتی به ۳۳ درصد رسیده درحالیکه دوره مشابه سال گذشته این میزان ۲۰ درصدبود؛ و حالا اعلام شده که در شهریورماه صادرات واحدهای بزرگ فولادی کشور به رقم ۵۸۴ هزار و ۵۲۰ تن رسید که در مقایسه با شهریور ۹۷ رشد ۶۰ درصدی را نشان می‌دهد؛ در واقع جهش صادراتی به ثبت رسیده و مجموع عملکرد ۶ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه پارسال نیز از رشد سه درصدی صادرات حکایت دارد.

جهش صادراتی در حالی مورد توجه صاحبنظران قرار دارد که پیش از در مورد صادرات مواد معدنی این اجماع نظر وجود داشت که رشد صادرات محصولات معدنی در بازه زمانی ۵ ماهه تنها به لحاظ ریالی امکان پذیر بوده و رشد حجمی چندان مبنای درستی نخواهد داشت؛ موضوعی که به گفته فعالان این حوزه اگرچه آمار رشد صادراتی به درستی ارزیابی شده اما باید توجه داشت که این رشد در بازه زمانی کوتاه مدت و برای فرار از زیانی صورت گرفته که در نتیجه  اجرای بخشنامه های محدود کننده  و وضع عوارض صادراتی به این بخش تحمیل شده است. در مورد صادرات در زنجیره فولاد نیز این عقیده وجود دارد؛ تا جایی که برخی کارشناسان معتقدند که علاوه بر رویکردهای تعرفه ای و کنش فعالان فولاد، این بازار مصرف است که میزان استفاده از زنجیره محصولات فولادی را تعیین می کند. به علاوه اینکه رشد صادرات در زنجیره فولاد آن هم در نیمه نخست سال به دلیل شرایط فصلی و ساخت و ساز بوده است که قطعا این شرایط در نیمه دوم سال به وجود نمی آید.

تقاضا محرک عرضه

بررسی آمار تولید فولاد کشور نشان می‌دهد در دوره ۹۷- ۱۳۹۱ رشد ۷۲ درصدی تولید تحقق یافته که در واقع بطور متوسط سالیانه بیش از ۱۰ درصد بوده است؛ درحالی که حدود ۶۵ کشور جهان رشدی بسیار کمتر از ایران را به ثبت رسانده‌اند که در دامنه‌های سه تا پنج درصد بوده است.فولاد سازان کشور درحالی در سال گذشته میزان تولید خود را به نزدیک ۲۵ میلیون تن رساندند که ظرفیت این بخش۳۵ میلیون تن بود و امسال هدف ۴۰ میلیون تنی پیش بینی شده است.علاوه بر این یکی از موضوع‌های مورد توجه در بخش فولاد، سرانه مصرف است که به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی در سطح جهان به شمار می‌رود وآمارهای موجودگویای آن است که درسال۲۰۱۸ میلادی سرانه مصرف فولاد ایران حدود ۲۰۱ کیلوگرم بوده و با مقایسه نسبت به متوسط این رقم در منطقه خاورمیانه که ۱۸۰ کیلوگرم است، تفاوت خود را نشان می‌دهد.

بنابراین این طور به نظر می رسد که بالا رفتن میزان مصرف و نمود بازار بیشتر باعث رشد سرمایه گذاری تولید و در نتیجه شرایط صادراتی بیشتر شده است. با این حال غلامحسین دوانی، فعال عرصه فولاد معتقد است که بالا رفتن میزان صادرات در شش ماهه نخست سال در زنجیره فولاد از تقاضای بازار و همچنین ناشی از تقاضا برای ساخت و ساز نیز است؛ وی در گفتگو با جهان صنعت با تایید تمامی آمار و ارقام رشد تولید، مصرف و صادرات محصولات در زنجیره فولادی کشور گفت: جهش های صادراتی وابسته به تقاضاهای فصلی در بازارهای مختلف است. این تقاضا می تواند در بازار داخلی باشد یا در بازارهای خارجی نیز اتفاق بیافتد. به ویژه که محصولات زنجیره فولادی در هر مرحله ای تقاضای خود را دارد و ما نیاز مصرف خیلی از کشورهای را تامین می کنیم. این خرید و فروش بیشتر از طریق واسطه ها انجام می شود.

دوانی با اشاره به شرایط اقتصادی و رشد تحریم ها و همچنین نرخ رشد منفی صنعتی در سال گذشته این نکته را نیز متذکر شد که میزان رشد زنجیره فولاد در چرخه صادراتی ممکن است در نیمه دوم سال به خوبی ماه های اولیه نباشد.

اقدامی منفی برای بازخوردی مثبت

در حالی دوانی رشد صادراتی در زنجیره فولاد را ناشی از تقاضای بازار های خارجی و داخلی می داند که مهرداداکبریان فعال صنایع معدنی و رییس انجمن سنگ آهن در این زمینه به جهان صنعت گفت: از اسفند ماه گذشته وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد که یا جلوی صادرات مواد معدنی گرفته می شود یا عوارض سنگین برای آن وضع خواهد شد. بنابراین فعالان عرصه معدنی که پیرو برنامه ریزی قبلی خود قرارداد بسته یا خرید کرده بودند مجبور شدند که برنامه ریزی خود طی چند ماه علمی کنند تا در زمان اجرای عوارض صادراتی قرار نگیرند. به عبارتی ممنوعیت صادراتی باعث شد که هر فعال معدنی داشته های خود را سریع تر وارد عمل کند؛

وی افزود: افزایش عوارض صادراتی در ردیف ۲۵ درصد و زمزمه های ممنوعیت صادراتی نوعی فضای روانی بر بازار صنایع معدنی حاکم کرد. همزمان برنامه ریزی های یکساله فعالان معدنی طی چند ما تحقق یافته بود از این رو عدد صادرات طی چند ما افزایش یافت که البته تحولی خوشحال کننده نبود.

این فعال معدنی بر این نکته نیز اشاره کرد که نوسانات ارزی و تفاوت بین قیمت های واقعی و مجازی در بازار محصولات صنایع معدنی باعث اقدام زود از هنگام صادرکنندگان شده است. به عبارتی فعالان صنایع معدنی از طرفی درگیر فضای روانی حاکم بر بازار شدند و از جانب دیگر اختلاف قیمت های داخلی و خارجی آنها را مجبور به جلو انداختن برنامه های صادراتی کرده است. همین رویه باعث شد که در نیمه نخست سال شاهد اوج صادرات در زنجیره فولاد باشیم.

با توجه به گفته های مطرح شده می توان گفت آنچه الگوی صادراتی محصولات معدنی را به نفع تغییر مثبت هدایت کرده می تواند در قالب هدایتگری دولت  و نوسانات ارزی و تحریمی خلاصه شود. البته نباید این نکته دور از ذهن باشد که سیاست های داخلی بیش از خارجی می تواند بر روی این بخش موثر باشد.

آینده پیش روی زنجیره فولاد

همواره این امیدواری از جانب مسوولان وجود دارد که در زمینه تولید و صادرات زنجیره فولاد به خودکفایی و بومی سازی برسیم. به عبارتی چشم انداز توسعه صادراتی محصولات زنجیره فولاد طوری پیش بینی میشود که گویی نوسانات تحریمی و اقتصادی و مدیریت بخشنامه ای چندان بر این بخش از صنعت سایه نیانداخته است. رضا رحمانی وزیر صنعت، معدن و تجارت در شهریور ماه اعلام کرد که بخشی از واحد های تولیدی در زمینه فولاد قرار داده اوطرح‌های یرادردست اقدام دارند و بایدتجهیزاتی را واردکنندکه مجبور به تامین ارز هستند. وی به طرح توازن فولاد به عنوان یکی از طرح‌های اقتصاد مقاومتی اشاره کرده و گفته است که زنجیره تولید فولاد از سنگ آهن تا محصولات نهایی را پیگیری می‌کنیم.به گفته رحمانی، سال‌های آینده زنجیره متوازنی درحوزه فولادخواهیم داشت ودرسال۹۷ هم  درتولیدفولادخام کشورهایی مانند ایتالیا وفرانسه را پشت سر گذاشتیم و به رتبه دهم جهان رسیدیم که نشان دهنده شروع جهت‌گیری درست و پرشتاب کشور است.

سخنان این مقام مسوول در مقایسه با سخنان کارشناسان معدنی چند نکته را به ذهن متبادر می کند؛ نخست اینکه زنجیره تولید و تامین فولاد بیش از آنکه متاثر از کنش های خارجی باشد از واکنش ها و سیاستگذاری های بخشنامه ای داخلی متاثر می شود. دوم اینکه تقاضای بازار مصرف به ویژه در کشورهایی همچون سوریه و عراق در کنار چین زمینه مناسبی برای صدور زنجیره فولاد است. از این رو به نظر می رسد که با دستکاری تعرفه ها و چینش منظم سیاست های داخلی بتوان بر چالش های تحریمی غلبه کرد و چشم انداز در نظر گرفته برای فولاد را محقق ساخت. نکته دیگر باید زنجیره فولاد از سنگ آهن گرفته تا محصول نهایی برای رسیدن به جهش صادراتی و جایگاه ویژه در دنیا متاثر از الگوی صحیح بومی سازی تا خودکفایی به شرط وجود مقدورات و محذورات است. باید مزیت های نسبی و میزان تقاضا را با توجه به سیاست های اقدام و عمل صنعتی یکجا مورد سنجش قرار داد.

صفیه رضایی 

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانصنعت و معدن