شمال کشور طی ۵ تا ۱۰ سال آینده درگیر خشکسالی میشود
معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست، با اشاره به اشباع چالشهای محیطزیستی در کشور تاکید کرد شرایط خشکسالی که امروز در فلات مرکزی دیده میشود، طی پنج تا ده سال آینده شمال کشور را نیز درگیر خواهد کرد.
جهان صنعت نیوز، هادی کیادلیری، معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیطزیست، صبح امروز ۱۷ آذرماه در مراسم روز جهانی خاک که با شعار «خاکهای سالم برای شهرهای سالم» در فرهنگسرای بهمن برگزار شد، ضمن اشاره به تشبیه طبیعت به «مادر»، این نگاه را نادرست دانست و گفت: طبیعت نمیبخشد و خطاهای ما را جبران خواهد کرد. اگر رابطه ما با طبیعت صحیح نباشد، بهقطع تلافی خواهد کرد.
معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه خاک یک بستر صرفاً فیزیکی نیست، افزود: خاک یک مجموعه حیاتی است. ۹۵ درصد غذای بشر از خاک تأمین میشود بنابراین اگر خاک سالم نباشد، زندگی ادامه نخواهد یافت. خاک منبع تنوع زیستی، بستر تولید غذا و دارای کارکردهای متعدد زیستمحیطی است.
وی در بخش دیگری از سخنانش با تأکید بر مفهوم «حفاظت» گفت: حفاظت یعنی جلوگیری از صدمات بالقوه پیش از آنکه به بالفعل تبدیل شوند. یکی از دلایل چالشهای زیستمحیطی نیز این است که در بسیاری از مسائل محیط زیستی و منابع طبیعی، زمانی اقدام میکنیم که مشکل بروز کرده است.
فرسایش سالانه ۱۶ تا ۲۵ تن خاک در هر هکتار
کیادلیری با اشاره به ظرفیتها و چالشهای محیط زیست ایران توضیح داد: ایران سرزمینی سرشار از منابع طبیعی است اما همزمان با چالشهای زیست محیطی متعددی نیر روبروست. ایران یکی از کشورهایی است که با بحران فرسایش خاک مواجه است. طبق آمار، سالانه ۱۶ تا ۲۵ تن خاک در هر هکتار فرسایش مییابد و از دست میرود.
وی افزود: در یکی از تحقیقات نشان داده شده که تنها برای بازگرداندن حاصلخیزی خاک زاگرس باید معادل ۵۰ درصد درآمد نفت کشور در یک سال هزینه شود. این نشاندهنده ارزش بسیار بالای خدمات اکوسیستم و لزوم حفاظت از آنهاست.
معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه ثروت طبیعی کشورها از دو بخش منابع طبیعی و خدمات طبیعی تشکیل شده است، گفت: کشورهای توسعهیافته از خدمات اکوسیستم استفاده میکنند اما کشورهای عقب افتاده و در حال توسعه بیشتر اصل منابع طبیعی را مصرف میکنند. اگر خدمت اکوسیستمی ارزشگذاری نشود، نادیده گرفته میشود.
وی ادامه داد: ۶.۵ میلیون هکتار از اراضی زراعی دارای شوری خاک و بیش از ۹۲ درصد خاکهای زراعی مواد آلی کمتر از یک درصد دارند بنابراین شرایط آسان و راحت نیست.
به گفته کیادلیری در حالیکه تخریب محیط زیست در سراسر جهان وجود دارد اما شرایط ایران بهدلیل اینکه ۹۳ درصد سرزمین در اقلیم خشک و نیمهخشک قرار دارد همچنین به دلیل وضعیت کشور در زمینه توسعه، پیچیدهتر و حساستر است.
وی تأکید کرد: باید پذیرفت خاک در مقیاس عمر انسانی منبعی تجدیدناپذیر است و رفتار و مدیریت انسان باعث ایجاد این وضعیت شده است. در صورت پذیرش این مهم، انسان تغییر رفتار میدهد؛ تغییراتی که هم از سوی دولتها ضروری و هم از سوی مردم ضروری است. اگرچه اغلب دولتها موجب بروز مسائل محیط زیستی میشوند اما مردم میتوانند در درمان آن نقشآفرینی کنند.
معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه گفت: اگرچه مردم آگاه پشتوانه فکری و سیاسی تصمیمگیران میشوند و میتوانند به مدیران جسور کمک کنند تا قربانی تصمیمات خود نشوند، اما تغییر رفتار تنها با خطابه و توصیه ممکن نیست و باید ابزار و امکانات لازم در اختیار جامعه قرار گیرد.
چرا تاثیر تغییر اقلیم شدید است؟
کیادلیری با بیان اینکه حفظ خاک به معنی حفظ پوشش گیاهی است، تاکید کرد: بدون حفظ پوشش گیاهی حفظ خاک امکانپذیر نیست. ایران کمتر از هفت درصد پوشش جنگلی دارد و همین جنگلها در حال تخریب است. اکنون حدود دو میلیون هکتار از جنگلهای زاگرس بهشدت تحت زوال قرار گرفته است. بیماریها و مشکلات مشابهی نیز در جنگلهای شمال کشور دیده میشود. اکوسیستم بهطور طبیعی و غیر طبیعی دچار چالش شده است و در حقیقت به مرحله اشباع رسیده است. اگر اکوسیستمی از چالش اشباع شده، با چالش دیگری روبرو شود با شرایط «ابر چالش» مواجه میشود؛ شرایطی که اکوسیستم توانایی حل و رفع آن را نخواهد داشت.
معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه اظهار کرد: تغییر اقلیم یکی از ابرچالشهای امروز کشور است. در منطقه «الیت» که پیشتر دچار آتشسوزی بود، بیسابقهترین خشکی سالهای اخیر را تجربه میکنیم. اگر در فلات مرکزی خشکسالی بهصورت سقوط سفرههای زیرزمینی دیده شود اما هشدار من این است که خشکسالی در شمال کشور از ارتفاعات آغاز میشود. حالا تمام یخچالهای باستانی از بین رفته، برخی رودخانههای دائمی، فصلی شده و چشمهها پیش از موعد خشک میشوند. تصور نکنیم شمال کشور در شرایط مناسبی قرار دارد. شمال کشور نیز پنج تا ۱۰ سال دیگر همان مشکلات فلات مرکزی را خواهد داشت بنابراین از حالا باید به فکر این چالش بود.
کیادلیری با اشاره به لزوم درک صحیح از توسعه پایدار برای درک و حفظ خاک گفت: توسعه پایدار خردی جهانی است و کشوری که ۹۳ درصد اقلیمش خشک و نیمه خشک است و با مقدار قابل توجه فرسایش خاک روبروست، توسعه نمیتواند بر کشاورزی به ویژه با شیوه سنتی استوار شود چرا که سرزمین تحمل حمل این بار را ندارد و به همین سبب باید با شیوه توسعه پایدار پیش برود.
لزوم درک معنی خودکفایی
وی امنیت غذایی را به معنای «تابآوری سرزمین» دانست و افزود: باید درک درستی از خودکفایی داشته باشیم. خودکفایی نباید بهگونهای باشد که نیاز امروز را تأمین اما بحران فردا را تشدید کند.
کیادلیری درباره تغییر کاربری اراضی گفت: در یکی از مطالعات، طی دورهای هفتساله مشخص شده بود که ۳۳۱ هکتار از اراضی منابع طبیعی تبدیل به کشاورزی و در همان بازه ۳۱۲ هکتار از زمینهای کشاورزی به مسکونی تبدیل شده است.
وی افزود: اگرچه معمولاً درباره تغییر کاربری اراضی کشاورزی صحبت میشود، در عرصههای جنگلی شاهد ساختوسازهای چند طبقه هستیم.
معاون آموزش و مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه برای صحبت از حفظ آب و خاک، باید امکان استفاده از فناوریها برای مردم فراهم شود، تاکید کرد: فناوری است که ارتباط بشر و محیط زیست را فراهم میکند.
کیادلیری در پایان اظهار کرد: چالشهای خاک امروز مرز جغرافیایی نمیشناسد بنابراین تبادل تجربیات با کشورهای دیگر میتواند بسیار راهگشا باشد.
منبع: ایسنا
محیط زیستلینک کوتاه :