سرمایه‌گذاری پرهزینه، نتیجه نامعلوم؛ نقدی بر طرح بارورسازی ابرها

سارا پوردلجو – جهان‌صنعت نیوز: در حالی‌ که بسیاری از متخصصان و کارشناسان نسبت به راه‌حل بارورسازی ابرها نظر مثبتی ندارند، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، در جلسه علنی مجلس بر اهمیت «سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آب جوی» تأکید کرده و این سازمان را یکی از ظرفیت‌های مهم برنامه هفتم توسعه برای بارورسازی ابرها، کاهش تبخیر آب سدها و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین دانسته است. او می‌گوید این سازمان با هدف تقویت ساختارهای مرتبط با بارورسازی ابرها تشکیل شده و طبق برآوردها قرار است حدود پنج درصد از ۱۸ میلیارد مترمکعب آبِ هدف‌گذاری‌شده از طریق این طرح تأمین شود. قالیباف همچنین بر ماهیت بین‌دستگاهی این سازمان و ضرورت حمایت بودجه‌ای وزارت نیرو، دستگاه‌های دیگر، شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک‌های فناوری تأکید کرده و اشاره کرده است که بخشی از این موضوع در حوزه هوافضا پیگیری می‌شود. او ابراز امیدواری کرده که با ظرفیت ماده ۳۸ برنامه هفتم، اعتبارات و هماهنگی لازم برای اجرای این طرح فراهم شود. بر همین اساس، گفت‌وگویی با بهروز دهزاد، کارشناس حوزه محیط‌ زیست، داشتیم.

بارورسازی ابرها، اتلاف وقت و سرمایه است

این موضوع در مطبوعات و فضای مجازی توسط همکارانم نیز مطرح شده و همگی به اتفاق هم‌نظر هستیم. اعتقاد من این است که این کار عقلانی نیست و نتیجه‌ای به همراه نخواهد داشت. نشانه‌های مستدل علمی مبنی بر اینکه قبلاً بارورسازی ابرها انجام شده و موجب ایجاد بارندگی شده باشد، نداریم. این کار به‌صورت آزمایشی در کشورهای مختلف انجام شده و حتی ممکن است یک ابر باران‌زا را پیدا کرده باشند و روی آن ذرات نقره پاشیده و باعث بارش شده باشند؛ اما اینکه بتوان یک منطقه وسیع یا توده‌ابر بزرگی را با این روش وادار به بارش کرد، بسیار بعید است. بنابراین، نسبت به نتیجه این تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری در این زمینه چندان خوش‌بین نیستم.

بهینه‌سازی مصرف انرژی، راه‌حل کلیدی در افزایش بارندگی و کنترل کیفیت هوا

ابرهای باران‌زا چون در ارتفاعات پایین حرکت می‌کنند، وقتی با توده هوای گرم مواجه شوند، فرار می‌کنند و در منطقه باقی نمی‌مانند. هوای بالای شهرهای بزرگ ما ـ به‌خصوص تهران ـ گنبد حرارتی بسیار گسترده‌ای دارد که این ابرهای باران‌زا هرچقدر هم به سمت سطح شهر نزدیک شوند، گرما باعث دورشدن آن‌ها می‌شود؛ مگر اینکه ابری در ارتفاع بالا باشد که به‌ندرت اتفاق می‌افتد. عمدتاً این ابرها چون در ارتفاع پایین حرکت می‌کنند، وقتی با توده هوای گرم شهرها برخورد می‌کنند، فرار می‌کنند و بارندگی ایجاد نمی‌شود. بنابراین، اگر بخواهیم اصولی عمل کنیم، باید مصرف انرژی را در سطح شهر کنترل کنیم؛ چه از طریق کنترل رفت‌وآمد خودروها، چه دودکش کارخانجات، یا سیستم‌های حرارتی منازلی که با تجهیزات قدیمی و احتراقی کار می‌کنند. کاهش دمای شهری، که موجب جذب ابرهای باران‌زا به‌سمت شهر می‌شود، راه‌حل اثربخشی است؛ به‌خصوص که شهر تهران یک شهر کوهپایه‌ای است و شانس بارندگی بالایی دارد. بهینه‌سازی مصرف انرژی با میزان بارندگی، رابطه مستقیمی دارد.

با وجود تأکید برخی مسئولان بر توسعه فناوری‌های نوین برای افزایش بارندگی، دیدگاه کارشناسان محیط‌ زیست نشان می‌دهد که اتکا به روش‌هایی مانند بارورسازی ابرها، بدون توجه به پیامدهای علمی و عملی آن، نمی‌تواند راه‌حل پایدار بحران آب باشد. آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، مدیریت صحیح مصرف انرژی و کاهش گرمایش شهری است؛ عواملی که به‌طور مستقیم بر شکل‌گیری و ماندگاری ابرهای باران‌زا تأثیر می‌گذارند. به نظر می‌رسد مسیر مؤثر برای افزایش بارندگی و بهبود کیفیت هوا نه در مداخله‌های پرهزینه و کم‌اثر، بلکه در اصلاح ساختارهای شهری، ارتقای فناوری‌های انرژی و تغییر الگوهای مصرف نهفته است؛ رویکردی که در صورت اتخاذ جدی، می‌تواند نتایج ملموس‌تری برای آینده منابع آب کشور به همراه داشته باشد.

اخبار برگزیدهمحیط زیست