ناوگان سایه از تاریکی خارج شد؛ تحریمهای نفتی وارد فاز سخت میشوند
توقیف محموله نفتی ونزوئلا توسط ایالات متحده را نباید یک اقدام محدود در چارچوب تحریمها تحلیل کرد. در حقیقت این اقدام آمریکا نشانهای از ورود سیاست انرژی و تحریمها به مرحلهای سختتر و پرریسکتر است.
جهان صنعت نیوز، چهارشنبه هفته گذشته ترامپ اعلام کرد که نیروهای آمریکایی یک نفتکش تحریمشده به نام اسکیپر را که حامل نفت ونزوئلا بود، توقیف کردهاند. این اقدام در نگاه نخست ممکن است بهعنوان یک اقدام سختگیرانه تحریمها علیه دولت نیکلاس مادورو تلقی شود. اما در واقع نشانه تغییری مهم در شیوه اعمال فشار بر کشورهای صادرکننده نفت تحت تحریم است. توقیف مستقیم یک نفتکش در آبهای بینالمللی یا مسیرهای دریایی، سطح جدیدی از مداخله را نشان میدهد که میتواند پیامدهای گستردهتری برای بازار انرژی و نظم ژئوپلیتیکی داشته باشد.
ناوگان سایه و منطق توقیف اسکیپر
نفتکش اسکیپر بخشی از آنچه ناوگان سایه نامیده میشود، است؛ شبکهای متشکل از حدود هزار نفتکش که برای حمل نفت کشورهای تحت تحریم، از جمله روسیه، ایران و ونزوئلا مورد استفاده قرار میگیرند. این ناوگان با هدف دور زدن تحریمها و محدودیتهای قیمتی شکل گرفته و از روشهایی مانند تغییر پرچم، خاموشکردن سیستمهای شناسایی، انتقال کشتی به کشتی و جعل موقعیت مکانی استفاده میکند.
اسکیپر پیش از این نیز تحت نظارت نهادهای آمریکایی قرار داشت و سابقه حمل محمولههایی از ایران را در کارنامه خود داشت. گزارشها حاکی از آن است که این نفتکش در ماه گذشته موقعیت جعلی ارسال کرده و وانمود کرده که در نزدیکی قنا قرار دارد، در حالی که در واقع در پایانه نفتی در ونزوئلا مشغول بارگیری بوده است. همین اقدام، همراه با سابقه فعالیت در چارچوب ناوگان سایه، زمینه توقیف آن را فراهم کرد.
اهمیت این اقدام تنها در توقیف یک کشتی خلاصه نمیشود. گزارشهای جدید نشان میدهد که دولت آمریکا در حال بررسی مجموعهای از توقیفهای مشابه است. چنین رویکردی، ابزار جدیدی را به کمپین فشار واشنگتن علیه دولت مادورو و نیز علیه دیگر صادرکنندگان نفت تحریمی اضافه میکند.
پیامدهای مستقیم برای ونزوئلا
برای ونزوئلا، توقیف اسکیپر حامل پیامی بسیار جدی است. حتی اگر این اقدام در کوتاهمدت محدود باقی بماند، بهوضوح نشان میدهد که ایالات متحده آماده است صادرات نفت تحریمی را نهفقط از مسیرهای مالی و حقوقی، بلکه با مداخله فیزیکی متوقف کند. این تهدید، در صورت تداوم، میتواند بخش بزرگی از صادرات نفت ونزوئلا و در نتیجه درآمدهای ارزی این کشور را مختل کند.
دادههای رهگیری کشتیها نشان میدهد که از میان حدود ۸۰ نفتکشی که در انتظار بارگیری نفت ونزوئلا هستند، ۳۰ فروند تحت تحریم قرار دارند. این بدان معناست که آمریکا با مجموعهای قابلتوجه از اهداف بالقوه مواجه است. پس از توقیف اسکیپر گزارش شده که برخی از این نفتکشها منطقه را ترک کردهاند که نشانهای از اثر بازدارنده فوری این اقدام است.
در سناریویی که توقیفها ادامه یابد، فشار اقتصادی بر دولت مادورو بهطور چشمگیری افزایش خواهد یافت. کاهش درآمدهای نفتی میتواند موقعیت سیاسی او را تضعیف کرده و زمینه را برای تغییرات سیاسی در این کشور فراهم کند. از این منظر، توقیف اسکیپر را میتوان بخشی از یک راهبرد گستردهتر برای تغییر موازنه قدرت در ونزوئلا دانست.
تأثیر بر قیمت جهانی نفت
یکی از پرسشهای کلیدی این است که آیا توقیف محمولههای نفتی ونزوئلا میتواند به افزایش قیمت جهانی نفت منجر شود یا خیر. پاسخ کوتاه این است که احتمال چنین اثری اندک است. ونزوئلا روزانه کمتر از یک میلیون بشکه نفت صادر میکند؛ رقمی که در مقایسه با بازار جهانی ۱۰۶ میلیون بشکه نفت روزانه سهمی بسیار کوچک محسوب میشود.
علاوه بر این، کمتر از ۲۰ درصد صادرات نفت ونزوئلا از طریق ناوگان سایه حمل میشود؛ نسبتی که در مقایسه با صادرات روسیه و ایران پایینتر است. حتی اگر آمریکا چندین محموله دیگر را نیز توقیف کند، حجم نفت در معرض ریسک آنقدر بزرگ نیست که شوک قیمتی ایجاد کند، بهویژه در شرایطی که اوپک پلاس در حال افزایش عرضه به بازار است.
با این حال، هرچند اثر مستقیم بر قیمتها محدود است، اما اثر روانی و ریسکی این اقدام نباید نادیده گرفته شود. افزودن ریسک توقیف فیزیکی به تجارت نفت تحریمی، میتواند هزینههای حملونقل، بیمه و واسطهگری را افزایش دهد و بهطور غیرمستقیم بر رفتار بازار اثر بگذارد.
فراتر از ونزوئلا؛ پیامدها برای ایران و روسیه
ابعاد این اقدام بهمراتب فراتر از ونزوئلاست. ایران و روسیه نیز بهشدت به ناوگان سایه برای صادرات نفت خود متکی هستند. در کوتاهمدت، خروج بخشی از نفتکشهای سایه از مسیر ونزوئلا میتواند به نفع ایران و چین تمام شود، زیرا ظرفیت حملونقل بیشتری برای تجارت دوجانبه آنها فراهم میشود. از آنجا که چین تنها مشتری نفت ایران است، هرگونه افزایش ظرفیت حمل میتواند به تسهیل این تجارت کمک کند.
برای روسیه، وضعیت کمی متفاوت است. تقاضا برای حمل نفت روسیه از طریق ناوگان سایه تا حدی کاهش یافته، زیرا قیمت نفت روسیه به زیر سقف قیمتی تعیینشده توسط گروه ۷ رسیده است. با این حال، روسیه همچنان به این ناوگان برای دسترسی به بازارهای چین و هند نیاز دارد و هرگونه افزایش ریسک میتواند بر هزینهها و حجم تجارت اثر بگذارد.
افزایش ریسک سیستماتیک تجارت نفت تحریمی
در چشمانداز گستردهتر، توقیف اسکیپر به معنای اضافهشدن یک ریسک جدید به فهرست نگرانیهای فعالان تجارت نفت تحریمی است. پیش از این، این تجارت با خطرات حقوقی، احتمال قرارگرفتن در فهرست سیاه مالی آمریکا، محدودیتهای دلاری و ریسکهای جنگی مواجه بود. اکنون، خطر توقیف فیزیکی نیز به این مجموعه اضافه شده است.
این تحول همزمان با اقداماتی دیگر رخ میدهد که فشار بر ناوگان سایه را افزایش دادهاند. اوکراین اخیراً حملاتی را علیه نفتکشهایی که نفت روسیه را حمل میکردند آغاز کرده است؛ اقدامی که در چارچوب تلاش گستردهتر برای کاهش درآمدهای نفتی مسکو انجام میشود. ترکیب توقیفهای آمریکا و حملات نظامی اوکراین، ناوگان سایه را در موقعیتی بهمراتب پرخطرتر از گذشته قرار داده است.
در چنین شرایطی، برخی عملیات حملونقل و حتی حجم تجارت نفت تحریمی ممکن است کاهش یابد، زیرا واسطهها و معاملهگران در حال بازنگری نسبت هزینه–فایده این فعالیتها هستند. این امر میتواند بهتدریج کارایی ناوگان سایه را کاهش دهد، حتی بدون آنکه حجم بزرگی از نفت بهطور مستقیم از بازار حذف شود.
فناوری، شفافیت و پایان سایهها
یکی از نکات قابلتوجه در توقیف اسکیپر نقش فناوریهای نوین رهگیری کشتیها و تصاویر ماهوارهای است. با وجود تلاش اپراتور نفتکش برای جعل موقعیت مکانی، محل واقعی آن شناسایی شد. این موضوع نشان میدهد که حتی فعالیت در سایهها نیز دیگر مصونیت سابق را ندارد و ابزارهای نظارتی قادرند مسیرهای غیرقانونی را ردیابی کنند. این تحول فناورانه، مزیت نسبی ناوگان سایه را کاهش میدهد و اجرای تحریمها را مؤثرتر میسازد. در نتیجه، کشورهای تحت تحریم برای حفظ صادرات نفت خود با چالشهای فزایندهای مواجه خواهند شد.
توقیف اسکیپر میتواند الگویی برای دیگر کشورها و نهادهای تحریمکننده ایجاد کند. اگر ایالات متحده این ابزار را بهطور منظم به کار گیرد، ممکن است دیگر بازیگران نیز به اجرای اقدامات مشابه ترغیب شوند. برای مثال، تنگههای دانمارک که حدود نیمی از صادرات دریایی نفت روسیه از آنها عبور میکند، میتوانند به نقاطی حساس برای اعمال فشار تبدیل شوند.
در این چارچوب، چین یکی از آسیبپذیرترین بازیگران خواهد بود. بیش از یکچهارم واردات نفت چین از کشورهای تحت تحریم مانند روسیه، ایران و ونزوئلا تأمین میشود. افزایش ریسک توقیف نفتکشها، نگرانیهای چین را درباره امنیت زنجیره تأمین انرژی تشدید خواهد کرد. از همین رو، چین احتمالاً تلاش خواهد کرد با تنوعبخشی به منابع وارداتی و ادامه سرمایهگذاری گسترده در ذخایر استراتژیک نفت، اثر این ریسکها را خنثی کند.
اخبار برگزیدهسیاسیلینک کوتاه :