کاخ سفید از نتانیاهو ناامید شد؛ هشدار قاطع و دعوت دوباره به واشنگتن
افزایش تنشها میان آمریکا و اسرائیل در روزهای اخیر نشان از تغییر دیدگاه ترامپ نسبت به حمایت کامل از اسرائیل است.
جهان صنعت نیوز، مجموعه تحولات اخیر دلالت بر آن دارد که روابط میان آمریکا و اسرائیل دچار چالشهای غیرمنتظرهای شده است. گزارشها حاکی از آن است که مقامات آمریکایی از اقدامات تنشزا و خودسرانه نتانیاهو در منطقه ابراز ناامیدی کرده و عقیده دارند چنین کنشهایی علاوه بر از میان بردن توافقات و آتشبس میتواند به وجهه سیاسی و اعتبار آمریکا ضربه بزند. با این حال نتانیاهو هفته آینده به آمریکا میرود تا با ترامپ دیدار کند. در این دیدار برسر اختلافات اساسی که با یکدیگر دارند به گفتوگو خواهند پرداخت. یکی از این موضوعات، تغییراتی است که در سوریه اتفاق افتاده است.
افزایش تنش میان دو متحد قدیمی: هشدار قاطع به بیبی
در این میان، باراک راوید خبرنگار آکسیوس گزارش داده که کاخ سفید در پیامی خصوصی و قاطع به بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل تأکید کرده است که کشته شدن یکی از فرماندهان ارشد نظامی حماس در آخر هفته گذشته، نقض توافق آتشبسی بوده که با میانجیگری رئیسجمهور ترامپ حاصل شده بود.
این پیام خشمآلود کاخ سفید در شرایطی ارسال شده که تنشها میان دولت ترامپ و نتانیاهو بر سر مرحله بعدی توافق پایان جنگ در غزه و نیز سیاستهای منطقهای گستردهتر اسرائیل رو به افزایش است. ترامپ روز دوشنبه اعلام کرد که ایالات متحده در حال «بررسی» این موضوع است که آیا اسرائیل آتشبس غزه را نقض کرده یا نه، اما همزمان تأکید کرد که روابطش با نتانیاهو خوب است.
روز شنبه، اسرائیل رائد سعد، معاون فرمانده حماس و یکی از طراحان ۷ اکتبر را در حملهای در شهر غزه را هدف گرفت. در این حمله در مجموع چهار نفر جان باختند. این در حالی است که اسرائیل پیش از این حمله ایالات متحده را در جریان نگذاشته و با آن مشورت نکرده بود. یک مقام ارشد آمریکایی گفت پیام کاخ سفید به نتانیاهو این بوده است:«اگر میخواهی اعتبار خودت را نابود کنی و نشان بدهی که به توافقها پایبند نیستی، مختاری؛ اما ما اجازه نمیدهیم پس از آنکه رئیسجمهور ترامپ توافق غزه را حاصل کرد، اعتبار او را هم خدشهدار کنی». پس از افزایش فشارها بر نتانیاهو، اسرائیل به ترامپ اعلام کرده که این حماس بوده که با حمله به سربازان و ازسرگیری قاچاق سلاح، توافق را نقض کرده است.
نگرانی از زرادخانه تهران
تنش اخیر در آستانه سفر نتانیاهو به واشنگتن اتفاق افتاد. نتانیاهو در آستانه نشست پایان سال با دونالد ترامپ در فلوریدا، بهدنبال برگزاری دو دیدار جداگانه با رئیسجمهور آمریکاست. به نوشته بنکاسپیت تحلیلگر المانیتور، این سفر را اقدامی با هدف تأثیرگذاری بر تصمیمهای ترامپ درباره چند موضوع جنجالی است. قرار است نخستین دیدار در ۲۹ دسامبر، همزمان با ورود نتانیاهو انجام شود و دیدار دوم، حدود یک هفته بعد و درست پیش از خروج او برگزار گردد.
به نوشته کاسپیت، رئیس اطلاعات نظامی اسرائیل، سرلشکر شلومی بیندر، روز دوشنبه در دیداری با نماینده آمریکا در سازمان ملل، مایک والتز، درباره تلاشهای ایران برای بازسازی زرادخانه موشکی و سامانههای پدافند هوایی، در پی جنگ دوازده روزه خود توضیحاتی ارائه کرده است. به گفته منبع امنیتی اسرائیلی، خسارتی که اسرائیل به صنعت موشکهای بالستیک ایران وارد کرده، کمتر از برآوردهای اولیه بوده و ایران پیشاپیش توان تولید خود را احیا کرده است. این کشور در حال حاضر حدود ۲ هزار موشک بالستیک سنگین در اختیار دارد؛ رقمی تقریباً برابر با تعداد موشکهایی که در آستانه حملات ماه ژوئن اسرائیل به تأسیسات هستهای و موشکی ایران داشت.
غزه؛ اختلاف بر سر خلع سلاح حماس
از سوی دیگر، کاخ سفید معتقدست نتانیاهو در بسیاری از مسائل نگاه کوتاهمدت دارد، بهویژه در مورد حرکت بهسوی مرحله دوم توافق صلح؛ مرحلهای که مستلزم عقبنشینی بیشتر نیروهای اسرائیلی است. ترامپ در تماس تلفنی اخیر به نتانیاهو گفته است که باید در موضوع غزه «شریک بهتری» باشد. دولت آمریکا در حال آمادهسازی برای اعلام تشکیل هیئتی جهت اداره نوار غزه و ایجاد یک نیروی بینالمللی تثبیتکننده است که بر اجرای مرحله دوم طرح ۲۰ مادهای ترامپ نظارت خواهد کرد. نتانیاهو روز یکشنبه به خبرنگاران گفت مرحله دوم نزدیک است، اما پیشبینی کرد که بهمراتب دشوارتر از مرحله نخست خواهد بود؛ مرحلهای که شامل آتشبس میان حماس و اسرائیل، بازگشت گروگانهای اسرائیلی و عقبنشینی جزئی نیروهای اسرائیلی از غزه بود.
اسرائیل اصرار دارد که مرحله بعدی، که شامل غیرنظامیسازی غزه است، بدون خلع سلاح کامل حماس، آنگونه که در توافق تصریح شده قابل اجرا نیست. آمریکاییها اما تفسیر منعطفتری دارند. در حالی که اسرائیل خلع سلاح حماس را به معنای تحویل کامل همه سلاحها میداند، آمریکا غیرنظامیسازی را محدود به سلاحهای تهاجمی مانند راکتها میداند و نه سلاحهای شخصی مانند کلاشینکف و تپانچه. دولت آمریکا به یک روند تدریجی خلع سلاح میاندیشد، در حالی که اسرائیل خواهان روندی کوتاهمدت و نهایی است. حماس نیز اعلام کرده تنها پس از تشکیل یک کشور فلسطینی حاضر به تحویل سلاحهای خود خواهد بود. تنها ترامپ است که نفوذ لازم برای حل این بنبست با اعمال فشار بر نتانیاهو را دارد.
خبرها حاکی از آن است که نتانیاهو از امتناع دولت آمریکا در درک دشواریهای تحقق چشمانداز ترامپ برای صلح اسرائیل با غزه، لبنان و سوریه گلایه داشته است. نتانیاهو میخواهد در دیدارهای رودررو با ترامپ و مشاوران ارشد او، آمریکاییها را نسبت به موانع متعدد پیشروی اجرای این چشمانداز بزرگ آگاه کند.
مخالفت اسرائیل با حضور ترکیه و قطر در غزه
ترامپ و نتانیاهو همچنین بر سر مشارکت ترکیه در نیروی بینالمللی در حال شکلگیری اختلاف نظر دارند. ترامپ از حامیان جدی رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه، است و به او وعده حضور در آینده غزه را داده است، در حالی که اسرائیل اردوغان را دشمنی قسمخورده میداند. ترکیه آمادگی خود را برای اعزام ۲ هزار سرباز به نیروی تثبیتکننده امنیت غزه پس از جنگ اعلام کرده است.
قطریها نیز ممکن است آماده تأمین مالی بازسازی غزه باشند. به گزارش شبکه ۱۲، رئیس موساد، دیوید بارنیا، نماینده آمریکا استیو ویتکاف و یک مقام ارشد قطری روز یکشنبه در نیویورک دیدار کردند تا زمینه نقشآفرینی قطر را فراهم کنند. این دیدار بخشی از مجموعه اقدامات تنشزدایانه پس از حمله اسرائیل به رهبران حماس در دوحه در ماه سپتامبر بود. با این حال، هم ترکیه و هم قطر بر تداوم حضور حماس در نوار غزه اصرار دارند؛ امتیازی که از نظر سیاسی برای نتانیاهو فاجعهبار خواهد بود. او از زمان ۷ اکتبر ۲۰۲۳ وعده داده است شاخه نظامی حماس را نابود کرده و این گروه را از قدرت سیاسی کنار بزند.
این شرایط، نتانیاهو را ناگزیر میکند میان رویارویی با ترامپ و همه پیامدهای آن یا تحقیر در برابر پایگاه سیاسی خود و پذیرش این واقعیت که اسرائیل با وجود بهکارگیری نیروی نظامی گسترده طی دو سال گذشته و هزینه سنگین انسانی آن، نتوانسته حماس را بهطور کامل شکست دهد، یکی را انتخاب کند.
سوریه؛ میدان جدید اختلاف
با این همه، به نظر میرسد اختلافات میان واشنگتن و تلآویو به موضوعات مورد اشاره ختم نمیشود. بر اساس گزارش والاستریت ژورنال، موضع تهاجمی اسرائیل در برابر دولت جدید سوریه هم به یکی از معدود نقاط اختلاف میان تلآویو و واشنگتن تبدیل شده است؛ جایی که دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، خواهان حلوفصل سریع تنشهای چند دههای میان دو طرف است.
یک سال پس از فروپاشی حکومت بشار اسد، اسرائیل منطقهای به وسعت حدود ۱۵۵ مایل مربع در داخل خاک سوریه را تحت کنترل خود درآورد؛ منطقهای که همچنان آن را در اختیار دارد. از آن زمان تاکنون، اسرائیل در جنوب سوریه اقدام به بازداشت افراد، ضبط سلاحها و انجام حملات هوایی مکرر کرده است. در طول تابستان نیز اسرائیل مقر فرماندهی ارتش سوریه در دمشق را هدف قرار داد؛ حملهای که به گفته تلآویو با هدف دفاع از اقلیت دروزی که پیوندهای نزدیکی با اسرائیل دارد، در برابر حملات فرقهای انجام شد.
اختلاف میان اسرائیل و سوریه به منبعی از ناامیدی برای واشنگتن تبدیل شده است؛ واشنگتنی که بهطور کلی در جنگهای اسرائیل با حماس، حزبالله و ایران از آن حمایت کرده است. آمریکا در حال میانجیگری مذاکراتی برای دستیابی به یک توافق امنیتی میان سوریه و اسرائیل است که میتواند زمینهساز صلحی بلندمدت باشد، اما این گفتوگوها ظاهراً متوقف شدهاند. در شرایطی که آتشبس در غزه برقرار شده و تلاش تازهای برای پایان دادن به جنگ در اوکراین در جریان است، ترامپ از اسرائیل میخواهد این توافق را بپذیرد.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، معتقد است چنین توافقی تنها در صورتی ممکن است که سوریه با غیرنظامیسازی نوار گستردهای از اراضی از جنوب دمشق تا مرز اسرائیل موافقت کند؛ درخواستی که الشرع آن را رد کرده و میگوید چنین اقدامی خلأ امنیتی در جنوب سوریه ایجاد خواهد کرد. ترامپ بهطور علنی از سیاست اسرائیل در قبال سوریه انتقاد نکرده، اما خواسته خود را بهروشنی بیان کرده است. او اوایل همین ماه در شبکه تروث سوشال نوشت:«بسیار مهم است که اسرائیل گفتوگویی قوی و واقعی با سوریه حفظ کند و هیچ اقدامی صورت نگیرد که مانع تبدیل شدن سوریه به کشوری باثبات و مرفه شود.»
ترامپ امیدوار است سوریه را به توافقنامههای ابراهیم توافقهای عادیسازی روابط میان اسرائیل و چند کشور مسلمان که در دوره نخست ریاستجمهوریاش میانجیگری کرد ملحق کند. مقامهای اسرائیلی، سوری و آمریکایی میگویند هنوز برای این کار زود است و ابتدا باید دو طرف بر سر مسائل امنیتی به توافق برسند؛ توافقی که احتمالاً شبیه پیمان عدمتجاوز سال ۱۹۷۴ خواهد بود که یک منطقه حائل غیرنظامی میان دو کشور ایجاد کرد.
سیاسیلینک کوتاه :