مزدوران کلمبیایی در سودان؛ چهره تازه دخالتهای خارجی در یک فاجعه انسانی
جنگ سودان، با افشای حضور مزدوران کلمبیایی در کنار نیروهای واکنش سریع، بیش از پیش چهره یک درگیری نیابتی با پشتصحنههای فراملی به خود گرفته است.
فاطمه عباسی- جهان صنعت نیوز: جنگ داخلی سودان که از سال ۲۰۲۳ آغاز شده و همچنان ادامه دارد، به یکی از فجیعترین بحرانهای انسانی سالهای اخیر بدل شده است. این جنگ، که با درگیری میان ارتش سودان و نیروهای شبهنظامی «پشتیبانی سریع» آغاز شد، در ماههای اخیر وارد مرحلهای تازه و نگرانکننده شده است؛ مرحلهای که با قتلعامهای گسترده، خشونت بیرحمانه علیه غیرنظامیان و نشانههای آشکار دخالت خارجی همراه است.
در تازهترین تحولات، تحقیقات بینالمللی پرده از بُعدی جدید از این درگیری برداشتهاند: حضور سازمانیافته مزدوران خارجی در کنار نیروهای واکنش سریع. این یافتهها نشان میدهد جنگ سودان دیگر صرفاً یک منازعه داخلی نیست، بلکه بهتدریج به عرصهای برای مداخله غیرمستقیم بازیگران خارجی، شرکتهای امنیتی خصوصی و شبکههای نظامی فراملی تبدیل شده است؛ الگویی که پیشتر در جنگهای نیابتی دیگر نیز مشاهده شده بود.
افشاگریهای تازه؛ از شکایت رسمی سودان تا تحقیقات رسانهای
در ماههای اخیر، دولت سودان با ارائه شکایتی رسمی به شورای امنیت سازمان ملل متحد، امارات متحده عربی را به نقشآفرینی مستقیم در جذب و اعزام مزدوران کلمبیایی برای جنگ در کنار نیروهای واکنشسریع متهم کرده است. این شکایت که بازتاب گستردهای در محافل بینالمللی داشته، بر فعالیت شرکتهای امنیتی خصوصی مرتبط با امارات و شبکهای از واسطههای خارجی تمرکز دارد؛ شبکهای که به گفته مقامهای سودانی، نقش کلیدی در تغییر موازنه میدانی ایفا کرده است.
همزمان، گزارشهای منتشرشده از سوی «مرکز منابع کسبوکار و حقوق بشر» و همچنین تحقیقات رسانههای بینالمللی نشان میدهد که صدها نیروی سابق ارتش کلمبیا، از طریق شرکتهایی با ثبت قانونی در کشورهای مختلف از جمله بریتانیا، جذب شده و به سودان منتقل شدهاند. این مسیرهای جذب، اغلب از کانالهایی صورت گرفته که پیشتر نیز در پروندههای مشابه مورد استفاده قرار گرفته بودند.
جذب نیرو با وعدههای دروغین و نقش شرکتهای بریتانیایی
بخش قابل توجهی از این نیروهای کلمبیایی، نظامیان بازنشسته یا اخراجشدهای هستند که در دهههای گذشته تجربه جنگهای داخلی و ضدشورشی در کشور خود را داشتهاند. گزارشها حاکی است که بسیاری از این افراد با وعدههایی نظیر «حفاظت از تأسیسات نفتی»، «آموزش نیروهای محلی» یا «ماموریتهای امنیتی غیررزمی» جذب شدهاند؛ وعدههایی که در عمل پوششی برای اعزام آنها به مناطق فعال درگیری بوده است.
برخی از این مزدوران در شهادتهایی که به رسانهها و نهادهای حقوق بشری ارائه شده، تأکید کردهاند که از ماهیت واقعی مأموریت خود بیاطلاع بوده و پس از ورود به سودان، عملاً در شرایطی گرفتار شدهاند که خروج امن از منطقه برایشان ممکن نبوده است. این روایتها، پرسشهای جدی درباره ماهیت داوطلبانه یا اجباری این مأموریتها ایجاد کرده است.
تحقیقات گاردین بُعد تازهای به این پرونده افزوده است. بر اساس این گزارش، شرکتهایی که بهطور رسمی در بریتانیا ثبت شدهاند، در فرآیند جذب و سازماندهی این نیروها نقش محوری داشتهاند. نکته قابلتوجه آن است که برخی از مدیران یا افراد دارای «کنترل قابلتوجه» در این شرکتها افرادی هستند که بعدها توسط وزارت خزانهداری ایالات متحده تحریم شدهاند.
این شرکتها با استفاده از خلأهای نظارتی در نظام ثبت شرکتها در بریتانیا، توانستهاند ساختارهایی بهظاهر قانونی ایجاد کنند؛ ساختارهایی که در عمل برای تسهیل استخدام مزدوران و انتقال آنها به مناطق جنگی مورد استفاده قرار گرفته است. به گفته برخی کارشناسان، همین خلأهای حقوقی امکان تداوم چنین شبکههایی را فراهم کرده است.
مزدوران در کنار نیروهای متهم به جنایت جنگی
نیروهای پشتیبانی سریع که مزدوران کلمبیایی در کنار آنها میجنگند، بهطور گسترده از سوی سازمانهای بینالمللی و نهادهای حقوق بشری به ارتکاب جنایات جنگی، پاکسازی قومی و نقض گسترده حقوق غیرنظامیان متهم شدهاند؛ بهویژه در دارفور و مناطق غربی سودان.
حضور نیروهای خارجی آموزشدیده در کنار این شبهنظامیان، نهتنها ظرفیت نظامی این گروه را افزایش داده، بلکه توازن قدرت در میدان جنگ را نیز بهطور معناداری تغییر داده است. گزارشها حاکی از آن است که برخی از این مزدوران در حوزههایی چون آموزش تاکتیکهای رزمی، عملیات شهری و پشتیبانی میدانی نقش فعال داشتهاند؛ نقشی که تأثیر آن بر طولانیشدن درگیریها قابل چشمپوشی نیست.
جنگ نیابتی و منافع فرامنطقهای در خلاء مسؤلیت حقوقی
پرونده مزدوران کلمبیایی را نمیتوان جدا از معادلات ژئوپلیتیک منطقه تحلیل کرد. سودان، بهعنوان کشوری راهبردی در شاخ آفریقا و در مجاورت دریای سرخ، همواره محل تلاقی منافع قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای بوده است. استفاده از مزدوران خارجی، امکان مداخله غیرمستقیم را برای بازیگرانی فراهم میکند که نمیخواهند هزینههای سیاسی و حقوقی حضور رسمی نظامی را بپردازند.
در این چارچوب، نقش شرکتهای امنیتی خصوصی بهعنوان واسطه، اهمیت ویژهای پیدا میکند؛ شرکتهایی که در مرز خاکستری میان فعالیت اقتصادی، امنیتی و نظامی حرکت میکنند و پاسخگویی آنها اغلب با ابهام همراه است.
یکی از پرسشهای اساسی که این پرونده مطرح میکند، مسئله مسئولیت حقوقی دولتها و شرکتهاست. چگونه ممکن است شرکتهایی که در کشورهای غربی ثبت شدهاند، در عمل در تأمین نیروی انسانی برای جنگهای خونین مشارکت داشته باشند؟ و چرا سازوکارهای نظارتی موجود نتوانستهاند از این روند جلوگیری کنند؟
کارشناسان حقوق بینالملل معتقدند که استفاده از مزدوران، بهویژه در درگیریهایی که با اتهام جنایت جنگی همراه است، میتواند مصداق نقض کنوانسیونهای بینالمللی باشد. با این حال پیچیدگی شبکههای واسطهای و استفاده از شرکتهای صوری، پیگیری حقوقی این موارد را همچنان با مانع روبهرو کرده است.
مردم؛ قربانیان گمشده در هیاهوی سیاست
در میان این معادلات پیچیده آنچه اغلب به حاشیه رانده میشود، سرنوشت غیرنظامیان سودانی است؛ مردمی که قربانی مستقیم خشونت، آوارگی و فروپاشی ساختارهای اجتماعی شدهاند. حضور مزدوران خارجی نهتنها به تداوم جنگ کمک کرده، بلکه چشمانداز هرگونه راهحل سیاسی را نیز تیرهتر ساخته است.
پرونده مزدوران کلمبیایی در سودان، تصویری روشن از پیوند جنگهای معاصر با اقتصاد جهانی امنیت ارائه میدهد؛ جایی که مرز میان دولتها، شرکتها و نیروهای مسلح غیررسمی هر روز کمرنگتر میشود. افشاگریهای اخیر اگرچه گامی مهم در روشنکردن ابعاد پنهان این جنگ است، اما بدون پاسخگویی واقعی و اصلاح ساختارهای نظارتی، بعید است به توقف چرخه خشونت منجر شود.
جنگ سودان امروز بیش از هر زمان دیگری، نمونهای هشداردهنده از جنگهای نیابتی قرن بیستویکم است؛ جنگهایی که در آن مزدوران از قارهای به قاره دیگر منتقل میشوند و هزینه نهایی آن را مردمی میپردازند که هیچ نقشی در این معادلات نداشتهاند.
اخبار برگزیدهسیاسیلینک کوتاه :