رشد بی‌سابقه نرخ ارز؛ بیت‌کوین کمکی نکرد، دلار از کنترل خارج شد

در همین راستا، انتقادات زیادی به بانک مرکزی وارد شده است. در واکنش، بانک مرکزی اقداماتی را برای جلوگیری از رشد نرخ ارز معرفی کرد، از جمله تعدیل قیمت‌های ارز در تالار دوم ارزی مرکز مبادله که به نوعی ارز غیر رسمی را از چرخه معاملات خارج کند. تا پیش از این، قیمت‌ها در این تالار در حدود ۷۰ هزار تومان ثابت مانده بود، اما در تاریخ ۲۷ آذرماه، قیمت‌ها به بیش از ۱۰۷ هزار تومان افزایش یافت و هرروزه بروز می‌شود.

اقدامات بانک مرکزی در پی هیجانات نرخ ارز

بانک مرکزی برای کنترل هیجانات ارزی، ابزارهایی را نیز معرفی کرده است. این ابزارها شامل تعمیق بازار اسکناس، ایجاد صندوق‌های درآمد ثابت ارزی و صندوق پروژه ارزی، توسعه اوراق سلف ارزی و گواهی ارزی، بازار آتی ارز و گواهی سپرده ریالی ارز می‌باشد.

بر اساس گفته‌های قائم مقام بانک مرکزی، رشد اخیر ارز را می‌توان به دو عامل اصلی نسبت داد: دلایل خارجی و داخلی که در ادامه به هر دوی آنها اشاره می‌کنیم. وی دلایل خارجی رشد ارز را به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا (۱۵ آبان ۱۴۰۳) مرتبط می‌داند که حمایت‌های ترامپ از بازار ارزهای دیجیتال، باعث رشد قیمت بیت‌کوین شد. این رشد باعث جذب بسیاری از ایرانیان به بازار ارزهای دیجیتال شد، که پس از مدتی متوجه اشتباه بودن این سرمایه‌گذاری‌ها شدند و سرمایه خود را به دلار تبدیل کردند.

برای بررسی این ادعا، باید به قیمت‌های بیت‌کوین توجه کنیم. قیمت بیت‌کوین در ابتدای سال ۲۰۲۵ معادل ۹۳ هزار دلار بود که در سه‌ماهه دوم به ۸۳ هزار و ۵۰۰ دلار رسید و در سه‌ماهه سوم به ۱۱۴ هزار دلار افزایش یافت. در روزهای اخیر، قیمت آن به ۹۰ هزار دلار بازگشت. اگر روند رشد و ریزش قیمت بیت‌کوین را بررسی کنیم، متوجه خواهیم شد که هیچ ارتباط معناداری بین قیمت دلار و قیمت بیت‌کوین در طول سال ۲۰۲۵ وجود ندارد. برای مثال، نرخ ارز بازار آزاد در ابتدای سال ۲۰۲۵ حدود ۸۱ هزار تومان بود، در حالی که در سه‌ماهه سوم سال که شاهد کاهش قیمت بیت‌کوین بودیم، نرخ ارز از ۹۰ هزار تومان به ۱۱۰ هزار تومان افزایش یافت.

در ادامه، قائم مقام بانک مرکزی به دلیل دیگری از جمله سیاست‌های ترامپ نیز اشاره کرد. وی تاکید داشت که پایان جنگ‌ها یکی از اقدامات ترامپ بود که نتواست آن را به پایان برساند و این موضوع باعث رشد قیمت جهانی طلا شد. افزایش قیمت طلا، به‌ویژه انس طلا، در بازارهای جهانی نیز بر قیمت طلا و سکه در داخل تأثیر گذاشت و باعث نوسانات در بازار ارز شد. همچنین واردات طلا توسط بانک‌های مرکزی جهان، از جمله بانک مرکزی ایران، باعث تأثیر در بازار ارز و سکه گردید.

انتظارات تورمی که رشد می سازند

در نهایت، قائم مقام بانک مرکزی به انتظارات تورمی ناشی از وقایع اقتصاد سیاسی مانند مکانیسم ماشه اشاره کرد که به‌نظر منطقی‌ترین دلیل برای رشد قیمت ارز در نیمه دوم سال ۱۴۰۴ است. وی گفت که قیمت ارز به‌عنوان آینه‌ای از وقایع اقتصادی، می‌تواند هر نوع نااطمینانی داخلی یا خارجی را در خود منعکس کند. بنابراین، هر عاملی که باعث افزایش نااطمینانی شود، می‌تواند باعث افزایش نرخ رشد ارز شود. در این شرایط، بانک مرکزی و نهادهای مسئول در تلاشند تا قیمت‌های بازار ارز را به‌طور مؤثر مدیریت کنند، هرچند که مشکلات ساختاری و وقایع نااطمینانی بر ابزارها و نظارت‌ها تأثیر گذاشته است.

اقتصادنیوز