بازگشت تورم ۵۰ درصدی؛ آذرماه و نشانههای تشدید بحران تورمی
اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۴ وارد مرحلهای از تورم بالا و پایدار شده است. میانگین تورم ماهانه بیش از ۳.۶ درصد در ۹ ماه ابتدایی سال، بازگشت تورم نقطهبهنقطه به سطوح بالای ۵۰ درصد و شتابگیری افزایش قیمتها از ابتدای تابستان نشان میدهد فشارهای تورمی بهصورت ساختاری در حال تثبیت است. گسترده شدن افزایش قیمتها در گروههای مختلف کالایی بیانگر فراگیر شدن تورم در سبد مصرفی خانوار و کاهش امکان سازگاری تدریجی با گرانی است. همزمان، تداوم تورم بالا با تضعیف شدید قدرت خرید و تابآوری معیشتی خانوارها همراه شده و سال ۱۴۰۴ را به یکی از دشوارترین دورههای اقتصادی چند دهه اخیر تبدیل کرده است؛
جهان صنعت نیوز – بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم ماهانه در آذرماه سال ۱۴۰۴ به ۴.۲ درصد رسید که نسبت به آبانماه افزایش ۰.۸ واحد درصدی را نشان میدهد. این رقم، پس از تورم ماهانه ۵ درصدی مهرماه، دومین نرخ بالای تورم ماهانه در ۹ ماه نخست سال جاری محسوب میشود. بهطور کلی، میانگین تورم ماهانه در ۹ ماه ابتدایی سال ۱۴۰۴ به حدود ۳.۶۳ درصد رسیده است. به بیان دیگر، هزینههای مصرفی خانوارهای ایرانی از ابتدای سال، بهطور متوسط هر ماه بیش از ۳.۶ درصد افزایش یافته است.
برای درک شدت و ابعاد این روند تورمی، باید به مقایسه تاریخی آن توجه کرد. میانگین تورم ماهانه ثبتشده در ۹ ماه ابتدایی در سال ۱۴۰۴ بالاترین رقم از سال ۱۳۹۹ تاکنون است؛ سالی که اقتصاد ایران درگیر پیامدهای همزمان شوک ارزی، تشدید تحریمها و اختلالات ناشی از همهگیری کرونا بود. تداوم چنین سطحی از تورم ماهانه، بهویژه در اقتصادی که رشد درآمد حقیقی خانوارها در آن محدود یا منفی است، بهمعنای فرسایش مستمر قدرت خرید و تشدید نااطمینانی اقتصادی است.
در کنار تورم ماهانه، تورم نقطهبهنقطه نیز در آذرماه بار دیگر از مرز ۵۰ درصد عبور کرد. مطابق آمارهای منتشر شده، تورم نقطهبهنقطه با افزایش ۳.۲ واحد درصدی نسبت به ماه قبل، به ۵۲.۶ درصد رسید. این رقم، پس از ثبت تورم نقطهبهنقطه ۵۵.۵ درصدی در سال ۱۴۰۲، دومین نرخ بالای تورم نقطهبهنقطه در سالهای اخیر محسوب میشود. از این منظر، اقتصاد ایران از سال ۱۳۹۷ تاکنون، در بازهای کمتر از ۸ سال، برای چهارمین بار تورم نقطهبهنقطه بالای ۵۰ درصد را تجربه کرده است؛ وضعیتی که در ادبیات اقتصاد کلان، نشاندهنده تثبیت تورم بالا و خروج اقتصاد از فاز شوکهای مقطعی به مرحله تورم ساختاری و مزمن است.
بررسی روندهای ماهانه نشان میدهد که از ابتدای تابستان سال جاری، تورم نقطهبهنقطه بهطور متوسط ماهانه حدود ۲.۲ واحد درصد افزایش یافته است. در صورتی که این روند در سه ماه پایانی سال تداوم یابد، نرخ تورم نقطهبهنقطه میتواند تا پایان سال به محدوده ۶۰ درصد نزدیک شود؛ سطحی که در صورت تحقق، بالاترین نرخ تورم در چند دهه گذشته اقتصاد ایران خواهد بود. چنین مسیری، نهتنها از تداوم فشارهای قیمتی حکایت دارد، بلکه نشان میدهد سازوکارهای مهار تورم در سال ۱۴۰۴ عملاً کارایی خود را از دست دادهاند.
بهطور کلی، اقتصاد ایران از سال ۱۳۹۷ تاکنون با مجموعهای از شوکهای تورمی پیاپی مواجه بوده و در این دوره، دستکم چهار موج تورمی عمده را تجربه کرده است. با این حال، شواهد موجود حاکی از آن است که سال ۱۴۰۴ میتواند نامطلوبترین سال تورمی این دوره باشد. علت این امر صرفاً ثبت نرخهای بالای تورم نیست، بلکه همزمانی تورم بالا با تضعیف شدید تابآوری معیشتی خانوارهاست. استمرار کاهش قدرت خرید، فرسایش پساندازها و عقبماندگی دستمزدها از تورم، موجب شده است که بخش قابلتوجهی از خانوارهای ایرانی در شرایطی بیسابقه از فشار معیشتی قرار گیرند؛ وضعیتی که میتوان آن را یکی از دشوارترین دورههای رفاهی چند دهه اخیر توصیف کرد.
ثبت تورم ماهانه دو رقمی در گروههای کالایی منتخب
در آذرماه، سه گروه کالایی با ثبت تورم ماهانه دو رقمی، در صدر افزایش قیمتها قرار گرفتند. گروه خودرو با افزایش متوسط قیمت ۱۰.۸ درصدی، بیشترین تورم ماهانه را به خود اختصاص داد. این رقم، بالاترین نرخ تورم ماهانه خودرو از ابتدای فروردین ۱۴۰۲ تاکنون محسوب میشود. بررسی روند سالانه نشان میدهد که قیمت خودرو از ابتدای سال ۱۴۰۴ بهطور متوسط ماهانه ۳.۸ درصد افزایش یافته، اما این میانگین در سه ماه پاییز به ۷.۸ درصد رسیده است؛ موضوعی که از شتابگیری معنادار قیمتها در این بازار حکایت دارد.
پس از خودرو، گروه لبنیات بیشترین افزایش قیمت ماهانه را ثبت کرده است. بر اساس دادههای مرکز آمار، میانگین قیمت شیر، پنیر و تخممرغ در آذرماه ۱۰.۳ درصد افزایش یافته که بالاترین میزان از خردادماه ۱۴۰۱ محسوب میشود. این گروه کالایی بهطور متوسط از ابتدای سال ماهانه ۴.۷ درصد افزایش قیمت را تجربه کرده، اما این رقم در سه ماه پاییز به ۷.۱ درصد رسیده است؛ امری که بیانگر تشدید فشار هزینههای خوراکی بر سبد مصرفی خانوارهاست.
گروه ارتباطات نیز در پی افزایش تعرفههای تلفن همراه، در آذرماه تورم ماهانه دو رقمی را تجربه کرد. افزایش قیمت این گروه به ۱۰.۱ درصد رسید که بالاترین نرخ تورم ماهانه ارتباطات از مهرماه ۱۳۹۷ تاکنون محسوب میشود. این تحول نشان میدهد که علاوه بر کالاهای اساسی، خدمات عمومی و ارتباطی نیز به یکی از کانونهای جدید فشار تورمی تبدیل شدهاند.
در رتبههای بعدی افزایش قیمت ماهانه، گروه نان و غلات با ۷.۷ درصد، میوه و خشکبار با ۵.۳ درصد، سبزیجات و حبوبات با ۵ درصد و ماهی با ۵ درصد قرار دارند. پراکندگی افزایش قیمتها در این گروهها نشان میدهد که تورم آذرماه گسترده و فراگیر بوده و بخش قابلتوجهی از اقلام پرمصرف خانوار را دربر گرفته است.
اقتصاد ایران در تله تورم ساختاری
تصویر تورمی ترسیمشده از اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۴، نشاندهنده ورود به مرحلهای عمیقتر و نگرانکنندهتر از بیثباتی قیمتی است. ترکیب تورم ماهانه بالا و پایدار، بازگشت تورم نقطهبهنقطه به سطوح بالای ۵۰ درصد و شتابگیری افزایش قیمتها در ماههای اخیر، حکایت از آن دارد که تورم به یک پدیده ساختاری تبدیل شده است.
از سوی دیگر، گستردگی تورم در گروههای کالایی مختلف از خودرو و لبنیات گرفته تا ارتباطات، نان و غلات بیانگر فراگیر شدن فشارهای قیمتی در سبد مصرفی خانوار است. چنین الگویی معمولاً نشانه انتقال تورم از بخشهای محدود به کل اقتصاد و تضعیف کارایی سیاستهای کنترلی است. در این شرایط، خانوارها نهتنها با افزایش هزینههای ضروری مواجهاند، بلکه امکان تعدیل مصرف و سازگاری تدریجی با تورم نیز برای آنها بهشدت محدود شده است.
اهمیت تحولات تورمی سال ۱۴۰۴ تنها در ثبت ارقام بیسابقه خلاصه نمیشود؛ مسئله اصلی همزمانی تورم بالا با تضعیف قابلتوجه تابآوری معیشتی است. کاهش مستمر قدرت خرید، عقبماندگی درآمدها از تورم و انباشته شدن فشارهای هزینهای، این سال را به یکی از دشوارترین دورههای معیشتی چند دهه اخیر تبدیل کرده است. تداوم این مسیر، بدون تغییر معنادار در رویکردهای سیاستگذاری و مهار ریشههای ساختاری تورم، میتواند پیامدهای اقتصادی و اجتماعی گستردهتری را رقم بزند.
اقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :