نفت ایران قابل جایگزینی نیست

جهان صنعت نیوز| متخصصان نفت و انرژی این را به خوبی می‌دانند که کاهش و افزایش تولید نفت خواست و اقدامی است که در پس آن پارامترهای تاثیرگذار بسیاری از علم حفاری و تکمیل چاه، مهندسی بهره‌برداری و مهندسی مخزن نهفته و پنهان است. یقینا اگر کسی مدعی آن باشد که با اراده سیاسی و یا تجاری یک مدیر، یک وزیر و یا یک رهبر، پیش از آنکه الزامات فنی افزایش تولید، اعم از حفر چاه‌های جدید، تعمیر و تکمیل چاه‌های قدیمی، بررسی سطح آب و گاز آزاد در مخازن، بررسی فشار کنونی و فشار نقطه حباب در مخازن و ده‌ها پارامتر فنی دیگر در نظر گرفته شود؛ می‌توان تولید را چندین برابرکرد سخن به گزاف گفته است.

نتیجه تولید بی‌رویه و فاصله گرفتن از حد تولید بهینه چیزی نیست جز نزول یکباره تولید از یک میادین؛ که عواقب آن به راحتی قابل جبران نخواهد بود. زمانی که جنگ روانی بین جبهه متحد عربستان و ایالات متحده و البته در آینده همکاری روسیه برای پوشش سهم ایران در بازار نفت آغاز شد بسیاری از کارشناسان بر این باور بودند که این اقدام حداقل در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست و نفت ایران را به طور کامل نمی‌توان جایگزین کرد.

اما به نظر می‌رسد رقص سیاسی ترامپ پشتوانه درست فنی نداشت و خیلی زود ایالات متحده برای طفره رفتن از اعتراف به عدم توانایی برای صفر کردن صادرات ایران دست به دامن تقاضای معافیت‌های کشورهای مشتری نفت ایران شد و با اعطای معافیت سعی کرد تا ناتوانی در جایگزینی کامل تولید ایران را پنهان کند.

جالب اینجاست که ایالات متحده به امارات معافیت نداد؛ چرا؟ چون اخیرا امارات به مشتری نفت شیل تبدیل شده بود و برای اولین بار مسیر صادرات نفت از خلیج فارس به آمریکا برعکس شده بود، پس آمریکا تمایل چندانی نداشت تا بازار تازه به دست آورده خود را از دست بدهد. طبیعی است که مشتریان نفت ایران به دلیل اینکه همواره نفت ایران را منبعی قابل اعتماد و در دسترس برای عرضه بلندمدت به بازار می‌دانند، پالایشگاه‌های خود را بر اساس خصوصیات فیزیکی آن طراحی کرده‌اند همچنین نقاط تنظیمی، مناسب پارامترهای فیزیکی محموله‌های نفت ایران تنظیم شده است و هر گونه تغییر در نوع و مولفه‌های خوراک ورودی مستلزم تغییر در فرآیند، نقاط تنظیمی و شاید تغییر فیزیکی در اجزای پالایشگاه است. انجام این کار بسیار زمانبر و هزینه‌بردار است؛ از این‌رو که اگر امکان معافیتی باشد، مورد استقبال قرار می‌گیرد.

شاید همین اعطای معافیت‌ها و تحلیلی مشابه آنچه در متن آورده شده، توسط تحلیلگران انرژی بین‌الملل نیز ارائه شده و از این‌رو قیمت نفت که سیر صعودی را طی می‌کرد ناگهان مسیر سقوط را در پیش گرفت. سقوط قیمت نفت اوپک را بر آن داشت تا در آخرین نشست خود با وجود دادن معافیت به ایران، ونزوئلا و لیبی برنامه کاهش ۸۰۰ هزار بشکه توسط اوپک و یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در کل تولیدکنندگان اوپک و غیر اوپک را در دستور کار قرار دهد، تا بلافاصله قیمت نفت دوباره صعودی شود. حالا تحلیل‌های فراوانی در مورد دادن معافیت و آینده تولید نفت در جهان بیان می‌شود، تحلیل‌های ریز و درشتی که می‌تواند اتفاق بیفتد و یا گذشت زمان نشان دهد که بی‌اساس است.

در این میان وزیدن باد موافق به سمت ایران نیز محتمل است؛ اگر چه احتمال وقوع آن را نمی‌توان خیلی زیاد دانست اما ممکن است. عده‌ای از صاحبنظران معتقدند که کاهش تولید اوپک فرصتی برای عربستان بود تا با کاهش تولید از آسیب جدی که به میادینش بر اثر تولید غیربهینه در حال وارد شدن بود جلوگیری کند و بتواند با یک برنامه بلندمدت با حفر چاه‌های جدید و استفاده از روش‌های نوین، تولید ظرفیت تولید خود را بالا ببرد.

از سوی دیگر خبرهایی که از لیبی به گوش می‌رسد حکایت از بالا گرفتن جنگ دارد و هیچ بعید نیست که جنگ باعث شود تا تولید لیبی که اخیرا از معافیت کاهش برخوردار شده است کاهش یابد، تمام این اتفاقات، یعنی ناتوانی عربستان از افزایش تولید و جنگ احتمالی لیبی، اگر با زمستانی سخت در اروپا همراه شود به شدت تقاضای نفت را بالا می‌برد و اگر این تقاضا تامین نشود احتمال آن وجود دارد تا قیمت نفت افسارگسیخته بالا رود و این می‌تواند به معنای نور امیدی برای نفت ایران باشد که در شرایط تحریم به تله افتاده است. اما اگر چنین نشود نیز در مقطع زمانی کنونی تمام نفت ایران قابل جایگزینی نیست، هر چند که هدایت صادرات نفت ایران به سوی نفت در برابر کالا و نفت در برابر یوان و روپیه باعث می‌شود تا شرایط عادی زندگی ایرانیان تحت شعاع واردات کالاهای اجباری و کم کیفیت قرار گیرد.

* کارشناس انرژی