خطر فرسایش ۸ برابری خاک در ایران نسبت به جهان را جدی بگیریم

جهان صنعت نیوز: خاک ریشه‌گاه و سرچشمه و تضمین‌کننده امنیت غذایی در هر کشور است اما متاسفانه در کشور ما نرخ فرسایش و نابودی خاک به مراتب بسیار بیشتر از استاندارد جهانی است، بر اساس آخرین آماری که مورد تایید انجمن علوم خاک ایران نیز قرار گرفت، سالانه دو میلیارد تن خاک را در کشور از دست می‌دهیم که با توجه به گزارش سال ۲۰۱۸ دفتر توسعه سازمان ملل متحد؛ تمام میزان فرسایش خاک جهان ۲۴ میلیارد تُن است بنابراین یک دوازدهم تمام فرسایش خاک جهان در ایران اتفاق می‌افتد این در حالی است که ایران حدود یک درصد وسعت خشکی‌های جهان را دارد یعنی به نسبت سطح میزان فرسایش ما از متوسط جهانی ۸ برابر بیشتر است.

البته روند تخریب خاک در همه جای دنیا با شدت و ضعف وجود دارد و با توجه به اهمیت خاک به عنوان یکی از مهم‌­ترین اجزای طبیعت، اتحادیه جهانی علوم خاک (International Union of Soil Science) در سال ۲۰۰۳، در راستای ارج نهادن به اهمیت خاک و جلوگیری از تخریب و نابودی آن، روز ۵ دسامبر برابر با ۱۴ آذرماه را به عنوان روز جهانی خاک نامید. این روز، بزرگداشتی است که اهمیت خاک و ضرورت بهره‌برداری پایدار از آن را برای جوامع مختلف در  سراسر جهان آشکار می‌کند. سازمان ملل متحد نیز در همین راستا سال ۲۰۱۵ را به عنوان سال جهانی خاک‌ها تعیین کرده بود.

 شعار روز جهانی خاک در سال ۲۰۱۹ توقف فرسایش خاک، حفظ آینده ما انتخاب شده است و هدف آن افزایش آگاهی مردم و دولت‌ها در مورد اثرات سوء ناشی از فرسایش خاک است.

برگزاری مراسم روز جهانی خاک در ایران سابقه‌ای چند ساله دارد و اقدامات خوبی نیز در این زمینه صورت گرفته است که از جمله آن می‌توان به تصویب قانون حفاظت از خاک در مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان اشاره کرد که بعد از ۱۴ سال، امسال تصویب شد که بر اساس آن قاچاق خاک رسما غیر قانونی اعلام شد و سازمان محیط زیست می‌تواند واحدی که موجب آلودگی خاک را شده را تعطیل کند و آن واحد حق شکایت ندارد اما با تمام اینها هنوز خیلی عقب هستیم.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری  افزود: خاک عنصر مهمی در تامین امنیت غذایی هر کشوری است و باید به درستی از آن حفاظت کنیم، اهمیت خاک به مراتب از آب بیشتر است چون آب را می‌شود به روش‌های مختلف مثلا مانند شیرین‌سازی تولید کرد؛ سه چهارم کره زمین را آب فرا گرفته و الان روش‌های مختلفی برای شیرین‌سازی وجود دارد کشورهایی در جهان هستند که آبشان را صادر می‌کنند اما هیچ کشوری در دنیا خاکش را صادر نمی‌کند پس باید خیلی مواظب خاکمان باشیم.

محمد درویش افزود: از طرف دیگر برای اینکه یک سانتیمتر خاک در شرایط اقلیمی ایران شکل بگیرد به طور متوسط به ۸۰۰ سال زمان نیاز دارد در صورتی که در کره زمین این رقم به طور متوسط ۴۰۰ سال است پس یعنی فرایند خاک‌سازی در ایران دستکم دو برابر فرایند خاک‌سازی در کره زمین است بنابراین باید توجه مردمی که در ایران زندگی می‌کنند، دولت و حاکمیت به خاکشان به طور متوسط دو برابر متوسط توجه جهانی به خاک باشد اما متاسفانه نه تنها این طور نیست بلکه میزان فرسایش خاک در کشور ما ۸ برابر متوسط جهانی است.

رییس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو اظهار داشت: هر تُن خاک فقط از نظر کانی‌های فلزی ۲۸ دلار ارزش‌گذاری شده است بنابراین وقتی از دست دادن دو میلیارد تن خاک به معنای نابودی سالانه ۵۶ میلیارد دلار از سرمایه ملی است که این سرمایه بیشتر از درآمدهای ما از فروش نفت و محصولات کشاورزی اعم از زراعت، باغ، دام، طیور و شیلات است.

درویش ادامه داد: در صدر مهم‌ترین عواملی که خاک ما را نابود می‌کند تغییر کاربری اراضی است یعنی ما پوشش‌های طبیعی مرتعی خود را قربانی توسعه کشاورزی ناپایدار به ویژه دیم‌زارها در اراضی پرشیب می‌کنیم و همچنین برخی از مهم‌ترین رویشگاه‌های جنگلی ما قربانی توسعه کشاورزی یا ویلاسازی می‌شود و یا اینکه جاده‌های غیر فنی را از آنها عبور می‌دهیم، خطوط انتقال آب، گاز و نفت را از همان مساحت هفت درصدی عبور می‌دهیم که رویشگاه جنگلی ما هستند در صورتی که عرصه های وسیعی وجود دارد و واقعا لازم نیست که ما خطوط را از داخل این رویشگاه‌های ارزشمند عبور دهیم.

وی گفت: وقتی جنگل‌ها و مراتع را نابود می‌کنیم و خاک لخت می‌شود در برابر فرایند فرسایش خاک چه فرسایش آبی و چه بادی کاملا آسیب‌پذیر می‌شود در همین سیل اخیر که نوروز امسال اتفاق افتاد حجم قابل توجهی خاک را در کمتر از یک ماه از دست دادیم که آن حجم به عقیده بسیاری از کارشناسان بیشتر از خاکی بود که به طور متوسط در یک سال از دست می‌دادیم.

 عضو شورای راهبردی حمل و نقل پاک وزارت کشور افزود: تالاب‌های خود را قربانی سدسازی‌ها و بارگذاری‌ها در بالادست کردیم و این باعث شد تالاب‌ها به چشمه‌های تولید گرد و غبار تبدیل شوند بخش بزرگی از نرخ جابجایی و هدر رفت خاک ما از طریق فرسایش بادی تشدید و فرایند ریزگردها اتفاق می‌افتد، تمام این عوامل دست به دست هم دادند که این چنین فاجعه‌ای در کشور رقم بخورد.

وی گفت: البته اقدامات مهمی در راستای حفاظت از خاک در کشور همچون تصویب قانون حفاظت از خاک صورت گرفته است و با این کار، قاچاق خاک رسما غیر قانونی اعلام شده و اگر صنعتی خاک را آلوده کند سازمان محیط زیست می‌تواند دستور تعطیلی آن واحد آلاینده را بدهد و آن واحد آلاینده حتی نمی‌تواند شکایت کند اینها اتفاقات خوبی است که نشان‌ می‌دهد متوجه اهمیت خاک شده‌ایم البته خیلی عقب هستیم و باید توجه و ظرفیت‌سازی گسترده‌تری برای آگاهی مردم انجام دهیم.

درویش تاکید کرد: این مردم هستند که می‌توانند به دولت ها فشار بیاورند تا مطالبه جدی آنها حفظ آب و خاک باشد اگر چنین اتفاقی بیفتد میتوانیم روند به شدت نگران‌کننده پسرفت سرزمین را متوقف کنیم و خاک همچنان به عنوان عنصر تامین‌کننده امنیت غذایی در کشور حفظ شود.

اخبار برگزیده